Hamar - 01.06.1958, Blaðsíða 33

T
HAMAR
33
St. Jósefsspítali. (Lfósm. Amatör G. Ásg.)
Hverfisgatan lögð og þurfti mik-
ið að sprengja til að koma fyrir
vatnslögn í bana. Var þá sam-
þykkt í bæjarstjórninni að koma
þar um leið fyrir holræsi og
fenginn verkfræðingur úr
Reykjavík til að sjá um verkið.
Leiðsla þessi var að vísu ónot-
hæf fyrstu árin en hún varð
vafalaust til þess að flýta fyrir
holræsagerðinni í bænum. Það
var ekki fyrr en St. Jósefssystur
höfðu reist sjúkrahús sitt og
bærinn hafði fengið sinn eiginn
verkfræðing, að verulegur skrið-
ur komst á holræsagerðina. Nær
hún nú til flestra húsa í bænum.
Sá galli er þó á, að holræsin
opnast öll innan hafnarinnar og
er sennilega erfitt að koma því
öðruvísi við. Að vísu er hér tölu-
verður munur flóðs og fjöru og
því nokkur straumur í höfninni
og eins gerir lækurinn sitt til
að auka þann straum, en samt
verður að stefna að því að bæta
úr þessu t. d. með því að sam-
eina sem flest holræsaopin í
miðju fjarðarins og gera þar
stóra rotþró, én láta opin annars
opnast utan garðanna.
hér inn, hvort ekki myndi hag-
kvæmara öllum aðilum, að
leggja götuna með sinni vatns-
og holræsalögn, áður en byggt
er við hana og skylda þá, sem
vildu byggja, að reisa hús sín
við þá götu án tafar. Hinir, sem
annars staðar vildu byggja, yrðu
þá að bíða seinni tíma, eða
lcggja fram fé eða vinnu að láni
til að framkvæma verkið.
Sjúkrasamlag
og heilsuvernd.
Sjúkrasamlag var stofnað hér
í byrjun ársins 1914 og náði yf-
ir Hafnarfjörð og Garðahrepp.
Það var alltaf fámennt og þeir,
miklu fleiri meðal þátttakenda,
sem gerðu það í hagnaðarskyni
að gerast meðlimir, en þeir færri
er vildu leggja góðu málefni lið,
án þess að búast við að þurfa á
aðstoð þess að halda. Fjárhagur
þess var því ætíð mjög þröng-
ur, en þó starfaði það frekar
vaxandi en hitt, þar til almanna-
tryggingarnar gengu í gildi
1937.
(Framháld á hls. 35)
Hafnarfjörður um 1890. Hamarskotslækur og malarkampurinn milli hans og sjávar. Lengst til vinstri er Brúar-
hraunsklettur. Við brúna sjást konur við þvott.
Fyrir rúmum 50 árum.
Árið 1903 settist fyrsti læknir-
inn að hér í Hafnarfirði. Bærinn
var þá ekki sérstakt læknishérað,
heldur var þessi læknir aðstoð-
arlæknir héraðslæknisins í
Reykjavík og hélzt sú tilhögun
næstu 5 árin.
Á þessu sama ári var barist á
Alþingi um það, hvort bærinn
ætti að fá kaupstaðarréttindi, en
hann tilheyrði þá Garðahreppi.
Var þá m. a. lagt þar fram mál-
inu til stuðnings, bréf frá hér-
aðslækninum í Reykjavíkurhér-
aði, Guðmundi Björnssyni, síðar
landlækni og segir þar:
„Síðan ég varð héraðslæknir
í Reykjavíkurhéraði, haustið
1895, hef ég haft náin kynni
af Hafnarfirði, þar hefur jafn-
an verið margt um framtaks-
sama menn, sem hafa haft full-
an vilja á því, að efla framfar-
ir bæjarins; en þeir hafa litlu
v sem engu fengið áorkað vegna
mótspyrnu utanbæjarmanna í
Garðahreppi. — Þar er mikil
þörf á alls konar heilsubótar-
og þrifnaðarráðstöfunum:
Milli húsa eru víðast engar
götur og engin frárennsli frá
húsunum. Neyzluvatn sækja
bæjarbúar í læk, sem rennur
gegn um miðjan bæinn; en
^ vatnsvegurinn langur frá flest-
um heimilunum, vatnið skol-
mórautt í leysingum og engin
trygging fyrir því, að óhrein-
indi ekki geti borizt í lækinn
frá næstu húsum. Hreppurinn
í heild sinni vill ekki leggja
fram fé til vatnsveitu eða
brunna, hins vegar engin
heimild til að jafna slíkum
kostnaði á bæjarbúa eina sam-
an. Ef taugaveiki kæmi í bæ-
inn, er við búið að hún yrði
að voða faraldri. Húsaskipan
er þar mjög ábótavant, þau
hús flest illa gerð, sem reist
hafa verið á síðari árum og sett
niður án nokkurs skipulags."
Ári síðar, skrifaði aðstoðar-
læknirinn, Þórður Edilonsson,
hreppsnefndinni bréf, þar sem
hann vakti athygli nefndarinn-
ar á því, „að bráðnauðsynlegt
væri að ráða einhverja bót á
vatnsbólinu í Hafnarfirði. Sam-
tímis skoraði hann á hrepps-
nefndina, að hún sæi um, að
engin óhreinindi (t. d. úldinn
fiskur eða mykjuhaugar) væru
látnir vera á víð og dreif í Hafn-
arfirði og rotna þar.“
kaupstað, nær héraðið nú ein-
ungis yfir Garða- og Bessastaða-
hrepp auk kaupstaðarins.
Heilbrigðissamþykkt var sam-
in af bæjarstjórn þegar í ágúst
sama ár og bærinn fékk kaup-
staðarréttindi og gekk í gildi 1.
september. Var hún að mestu
sniðin eftir heilbrigðissamþykkt
Reykjavíkur. Um sama leyti var
heilbrigðisnefnd skipuð og eiga
sæti i henni héraðslæknir og
bæjarfógeti, sjálfkjörnir og einn
kjörinn af bæjarstjórn.
Var búið að þessari samþykkt
þar til nú fyrir 2 árum, að ný
heilbrigðissamþykkt gekk í
gildi. Framkvæmdarstjóri heil-
brigðisnefndar er heilbrigðis-
fulltrúinn og verður nánar að
honum vikið síðar.
Vatnsveitan.
Fyrsta umbótin, sem gerð var
í heilbrigðismálunum var lögn
vatnsveitunnar. Slæmir tauga-
veikisfaraldrar( var einn þeirra
svo magnaður að taka varð til
leigu íbúðarhús uppi á Hamri
til hjúkrunar og einangrunar á
kaupstaðarins og að nokkru um
hann sjálfan. Var allt af van-
efnum fyrst til að byrja með,
enda ekki búist við jafn örum
vexti bæjarins og aukningu
vatnsneyzlunnar eins og raun
varð á. Er ekki rúm hér til að
rekja þær ýmsu breytingar, sem
gerðar hafa verið á vatnsveit-
unni. Stærsta átakið var gert
fyrir sjö árum er vatnsæð var
lögð alla leið úr Kaldárbotnum
til kaupstaðarins og jafnframt
bætt stórlega allt innanbæjar-
kerfið. Má segja að sæmilega
sé séð fyrir vatnsþörf bæjarbúa
eins og stendur, þó sum ný-
byggðu bæjarhverfin séu enn
vatnslaus, en slíkt verður vafa-
laust ekki nema stuttan tíma.
Gæði vatnsins munu vera mjög
svipuð og í Reykjavík, sem ann-
áluð er fyrir gott vatnsból. Það
myndi þó vera til mikilla bóta,
að mínu áliti, ef hægt væri að
minnka flatarmál uppistöðunn-
ar, en sennilega yrði þá að
dýpka hana til að haldaxnauð-
synlegu vatnsmagni til nægjan-
legs aðrennslis að bænum.
Slíkt var heilbrigðisástandið
hér í bæ fyrir rúmum 50 árum
og mun svipað ástand hafa ver-
ið ríkjandi í fleiri kauptúnum
hér á landi í þá daga.
Bærinn fær kaupstaðar-
réttindi.
Árið 1908 fékk svo bærinn
kaupstaðarréttindi og fyrr á ár-
inu var Hafnarfjarðarlæknishér-
að stofnað. Náði það yfir Garða-
og Bessastaðahrepp, Kópavog
(Seltjarnarneshrepp) Mosfells-
sveit, Kjalarnes og Kjós, auk
kaupstaðarins. Var héraðið því
mjög mikið yfirferðar og sat
héraðslæknirinn í öðrum enda
þess. Eftir að Álafosshérað var
stofnað og Kópavogur gerður að
©
*
©
*
©
*
©
*
©
*
©
*
©
*
©
*
©
*
©
*
©
*
©
sjúklingunum) hafa vafalaust átt
sinn þátt í því, að opna augu
bæjarbúa fyrir brýnni nauðsyn
þessa máls. Lét bæjarstjórnin
þegar á fyrstu árunum leggja
vatnspípur úr Lækjarbotnum til
Bjartti Snctbjömsson lœknir:
ÞR01N HEILBRIOÐISMALA
í HALMRLIRÐI
Holræsagerð.
Hraunið, sem bærinn að veru-
legu leyti er reistur á, hefur
vafalítið freistað til þess ósiðs,
sem hér ríkti lengi, að menn
létu skolpræsi frá húsunum falla
niður í gjótur við þau eða jafn-
vel undir þeim. Vanhús voru
utanhúss, köld og óvistleg eins
og víða annars staðar. Bæjar-
stjórnin kom að vísu á sorp- og
salernahreinsun og var samið
við sérstakan aðila um að ynna
það verk af hendi, en ýmsar
kvartanir og leiðindi voru því
samfara. Um 1923 voru gerðar
rotþrær við nokkur hús, sem þá
voru í smíðum, til þess að hægt
væri að koma þar fyrir vatns-
salernum. Um svipað leyti var
®
*
®
*
®
*
®
*
®
*
®
*
®
*
®
*
®
*
®
*
®
*
*

» mcu vctui;>veiLU
og holræsum er hér afar kostnað
arsöm, en bæjarbúar skilja vel,
hve mikil þægindi og hollusta er.
þessu samfara og eru þeirrar
skoðunar, að því fé sé vel varið,
sem fer til þessara hluta.
Húsbyggingar.
Eins og getið var um hér að
framan í bréfi Guðmundar
Björnssonar, þáverandi héraðs-
læknis, þá var húsbygging hér
skipulagslaus og húsakostur lé-
legur. Þetta breyttist til batnað-
ar, er bærinn hafði fengið sín
kaupstaðarréttindi og þó enn
þá meir, er byggingarsam-
þykkt fyrir bæinn hlaut við-
urkenningu stjórnarráðsins þ. 1.
janúar 1917. Fram að 1920 voru
nær eingöngu reist timburhús
klædd bárujárni, en síðan hef-
ur steinsteyptu húsunum farið
jafnt og þétt fjölgandi og er nú
að kalla viðburður, ef timburhús
er reist. Skipulagsuppdráttur
fyrir bæinn var samþykktur
1933 og hefur hann gert sitt til
að gefa bænum þann svip, sem
hæfir sérkennilegu og marg-
breyttu bæjarstæði. Húsakostur
hefur alla tíð verið hér frekar
góður, sáralítið um heilsuspill-
andi íbúðir eða braggabústaði.
I þessu sambandi vildi ég skjóta