Morgunblaðið - 07.12.2010, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 7. DESEMBER 2010
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Icesave-draugurinnbærir á sér.
Undanfarnar
vikur hefur farið
fram lymskuleg-
ur áróður fyrir
málinu og ýmsir
raftar verið á flot dregnir.
Hafa sumir þeirra áður
verið nefndir til sögunnar á
þessum vettvangi. Einn
sem var á ferðinni fyrr á
árinu lætur nú enn til sín
heyra.
Framganga Per Sand-
erud, forstöðumanns ESA,
hefur verið með miklum
ólíkindum. Sú stofnun er að
reyna að taka málið til sín
og þar með inn í Evr-
ópukerfið þar sem allir vita
að lagasjónarmiða mun
ekki gæta við lausn þess.
Langar leiðir sést að ESA
er að láta misnota sig. Mál-
ið er hins vegar tvíhliða
deila á milli þjóða og fari
það fyrir dómstóla verða
það almennir dómstólar
sem afgreiða það. Slíkir
verða að lúta lögum. Það
getur Per þessi Sanderud
ekki hugsað sér, sennilega
vegna þess að hann þykist
vita hvernig því myndi
lykta. Almennir dómstólar
myndu aldrei una því t.d.
að maður eins og Sand-
erud, sem fyrirfram hefur
gefið sér sömu niðurstöðu
og rukkararnir og skýrt frá
henni opinberlega með
miklum derringi myndi
teljast hæfur til að fjalla
efnislega um málið eftir
það. Innan Evrópukerf-
isins gerir slík framganga
ekkert til. Og undirlægju-
háttur núverandi ráða-
manna þjóðarinnar og al-
kunnugt kjarkleysi í
samskiptum við ESB og
AGS gerir það að verkum
að þeir bera því ekki einu
sinni við að fordæma frá-
leita framgöngu eins og þá
sem Per Sanderud við-
hefur, né að gera þá sjálf-
sögðu kröfu að hann víki
þegar úr núverandi stöðu
vegna þess hæfisskorts,
sem hann hefur ítrekað op-
inberað.
Í þeirri áróðurslotu, sem
nú er hafin fyrir „nýjum“
Icesave- samningi er meg-
intrompið sem er látið
„berast út“ um samninga
sem þingnefndir fá ekki
einu sinni að sjá, að þeir
séu 150-200 milljörðum
króna betri en
þeir samningar
sem Steingrímur
J. reyndi að
koma í gegn síð-
ast. Þá voru
topparnir hjá
ASÍ og SA á
hlaupum fyrir hann, svo
furðulegt sem það er. Hann
fékk þannig framkvæmda-
stjóra SA til að sitja yfir
forystu Sjálfstæðisflokks-
ins fram á nætur til að
reyna að fá hana til að
svíkja löglausar byrðarnar
á þjóðina. Sem betur fer fór
hann að lokum erind-
isleysu. Og nú berast frétt-
ir, að sami hafi aftur verið
sendur af stað. Steingrímur
J., Vilhjálmur og Gylfi Arn-
björnsson sem hömuðust
ásamt Seðlabanka landsins
til að fá þjóðina til að sam-
þykkja síðast sem nú er
sagt að hafi verið 200 millj-
örðum of í lagt eru þar með
afhjúpaðir. Þeir standa
berstrípaðir. Þeir höfðu all-
ir lýst þeim skelfingum sem
blasa myndu við fyrir ári ef
Icesave yrði ekki sam-
þykkt. Þjóðin tók ekkert
mark á þessum hótunum.
Og eftir þjóðaratkvæða-
greiðsluna styrktist staða
Íslands. Og þar skipti
miklu framganga forsetans
í fjölmiðlum, þar sem hann
á fáeinum dögum kom á
framfæri sjónarmiðum Ís-
lands, sem Jóhanna og
Steingrímur höfðu svikist
um að gera eða voru ófær
um að gera. Og nú er við-
urkennt að þótt núverandi
samningstilboð sé vont hafi
það sem þau börðust fyrir
verið 150-200 milljörðum
verra! Sá óhugnaður var að
vísu stöðvaður. Það þurfti
þjóðina sjálfa til. En það
bætir ekki þeirra hlut, það
gerir hann hálfu verri. Hef-
ur það virkilega ekki flögr-
að að neinum þessara
manna að þeir hljóti að
segja sig frá núverandi
störfum ef þessar fréttir
reynast réttar? Spárnar
um hrun ef Icesave yrði
fellt reyndust fleipur eitt.
Og ef við það bætist að til
hafi staðið að hafa af þjóð-
inni 200 milljarða að
ástæðulausu er málið orðið
alvarlegt. Og meginmálið
er að Icesave-krafan var
alla tíð löglaus. Þjóðin hef-
ur hafnað málinu og mun að
sjálfsögðu gera það aftur.
Icesave-framganga
stjórnarflokkanna
og hlaupadrengja
þeirra verður sífellt
alvarlegri}
Draugagangur á ný
M
argir hafa mælt með því að við
Íslendingar tökum upp evru.
Rökin sem færð hafa verið fyr-
ir því eru helst þau að með
þann gjaldmiðil komumst við
hjá gengissveiflum og njótum betri vaxtakjara.
Til að átta sig á þessu álitamáli og mynda sér
skoðun á því er rétt að skoða fyrirbærið papp-
írspeninga, svokallaða „fiat“-mynt. Í einfölduðu
máli má segja að ríkisgjaldmiðlar þjóni skapara
sínum – ríkisvaldinu – á kostnað almennings.
Viðvarandi hallarekstur ríkisins er fjármagn-
aður með því að prenta nýja peninga. Þannig eru
þeir, sem skikkaðir eru til að nota gjaldmiðilinn,
látnir fjármagna óráðsíuna og hallareksturinn,
því hver peningaseðill missir kaupmátt þegar
þeim er fjölgað. Hann verður ávísun á minni
verðmæti en áður.
Þeir sem fá nýju peningana fyrstir, ríkisvaldið og fjár-
málastofnanir, fá þá hins vegar á þeim kaupmætti sem gild-
ir á þeim tíma sem þeir eru prentaðir. Svona eru þjóðir
skattlagðar, til að fjármagna skuldsetningu og tekjuhalla
ríkja og bankakerfa.
Þetta kerfi byggir á því að ríkisfjármál og stjórn peninga-
mála (yfirráð yfir prentvélinni) séu á sömu hendi. Í Evrópu-
sambandinu er því ekki þannig farið. Þess vegna er stöðug
og kraftmikil evra dauðadæmd sem gjaldmiðill. Eins og við
höfum séð hafa mörg ríki sambandsins verið rekin með
gríðarlegum halla. Hvert einstakt ríki hefur lítið um mynt-
sláttuna að segja og getur því ekki prentað sig út úr vand-
ræðunum. Þau ríki sem hafa staðið sig best í
ríkisfjármálum – fyrst og fremst Þýskaland –
hafa ekki leyft Evrópubankanum að setja
prentvélarnar í fimmta gír (þótt einhverjar vís-
bendingar séu um að það hafi nú loksins gerst á
síðustu dögum), því með því þynnist gjaldmiðill-
inn út og þeirra eigin kaupmáttur minnkar.
Evran er þess vegna dauðadæmdur gjald-
miðill. Annaðhvort deyr hún með því að Þjóð-
verjar og aðrar sterkari þjóðir kljúfa sig úr
sambandinu eða með því að Evrópubankinn
setur allt á fullt og eyðileggur myntina með of-
framboði.
Hallarekstur ríkissjóða hefur reyndar gert
að verkum að langflestar ríkismyntir eru ónýt-
ar. Dollarinn er ónýtur – Bandaríkjamenn
skulda svo stjarnfræðilega háar upphæðir að
þeir hafa enga lausn séð aðra en að prenta sig út
úr þeim vandræðum.
Þessa hnignun ríkisgjaldmiðla sjáum við á síhækkandi
verði annarra vara – sérstaklega þeirra sem hægt er að
nota sem gjaldmiðil, en ekki er auðvelt að framleiða. Verð á
góðmálmum eins og silfri og gulli hefur aldrei verið hærra.
Rétta lausnin í gjaldmiðilsmálum Íslendinga er þess
vegna að leyfa þeim að velja sér sinn eigin gjaldmiðil. Gjald-
eyrishöftin, sem núna eru við lýði, banna almenningi að
kaupa gull og silfur. Þau koma í veg fyrir að Íslendingar
geti varið sig fyrir þeirri kaupmáttarrýrnun og fátækt, sem
fylgir því þegar pappírsgjaldmiðlar missa verðgildi sitt.
ivarpall@mbl.is
Ívar Páll
Jónsson
Pistill
Höfum myntina valfrjálsa
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
FRÉTTASKÝRING
Rúnar Pálmason
runarp@mbl.is
Þ
að er við hæfi að fyrsti
áfangi hitaveitunnar frá
Hellisheiðarvirkjun hafi
verið tekinn í notkun um
helgina, í miðju kulda-
kasti. „Þetta passaði eins og flís við
rass,“ segir Ingólfur Hrólfsson, sviðs-
stjóri nýrra virkjana hjá Orkuveitu
Reykjavíkur. Frá Hellisheið-
arvirkjun renna nú um 300 lítrar af
heitu vatni á sekúndu en þegar hita-
veitan verður fullbyggð getur hún
veitt um 2.400 lítrum af 85°C heitu
vatni á sekúndu til höfuðborgarsvæð-
isins.
Hitaveitan frá Hellisheiði verður
sú stærsta á landinu, þegar litið er til
framleiðslugetu. Í tengslum við hana
var jafnframt reist stærsta vatnsveita
landins þegar ferskvatni var veitt frá
Engidalskvísl yfir í vatnstank fyrir
ofan Hellisheiðarvirkjun. Vatnsveitan
getur flutt um 2.000 sekúndulítra af
köldu vatni sem er verulega miklu
meira en öll kaldavatnsnotkun á höf-
uðborgarsvæðinu.
Úr vatnstanknum rennur kalda
vatnið niður í Hellisheiðarvirkjun þar
sem það er fyrst hitað upp í 40°C með
gufu sem notuð er við raforkufram-
leiðslu í virkjuninni og loks er kynt
undir því með heitu vatn úr iðrum
Hengilsins þangað til hitastigið hefur
náð 85°C. Þá er heita vatninu veitt í
gegnum 19,5 km langa og 90-100 cm
breiða hitaveitulögn að stjórnstöð
Orkuveitu Reykjavíkur á Reynis-
vatnsheiði. Þrýstingurinn á vatninu
nægir til að fleyta því alla leið og þarf
því ekki að ýta á eftir því með dælum.
Kostar 15 milljarða
Fyrsti áfangi hitaveitunnar er
133 MW en fullbyggð verður hún 400
MW. Til samanburðar eru í Nesja-
vallavirkjun framleidd 300 MW í
varmaorku.
Beinn útlagður kostnaður við
hitaveituna er um níu milljarðar
króna, að sögn Ingólfs Hrólfssonar,
sviðsstjóra nýrra virkjana hjá Orku-
veitu Reykjavíkur. Þá er þó ekki allt
upptalið því hitaveitan þarf að standa
undir hluta 27% af kostnaði við bor-
anir og rannsóknir sem einnig nýtast
til raforkuframleiðslu. Samtals nem-
ur kostnaður við fyrsta áfanga um 15
milljörðum. Ekki þarf að stækka
vatnsveituna eða hitaveitulögnina frá
virkjuninni fyrir síðari áfanga og
verða þeir því hlutfallslega ódýrari
en sá fyrsti.
Hellisheiðarvirkjun sækir orku
í um 20 borholur af þeim 55 sem
boraðar hafa verið. Fleiri verða
teknar í notkun þegar næsta áfanga
raforkuframleiðslunnar lýkur.
Komið að þolmörkum
Ingólfur segir að vissulega sé
þörf fyrir allt þetta heita vatn.
Orkuveitan vilji eiga nóg af heitu
vatni til að kynda á frostavetrum.
„Sjálfsagt hefðum við getað skrimt í
kannski eitt eða tvö ár í viðbót, þótt
maður viti það aldrei fyrir víst,“ seg-
ir Ingólfur. Hægt hefði verið að
bregðast við frosthörkum, tíma-
bundið, með öðrum hætti en að auka
framleiðsluna, t.d. með því að loka
sundlaugum. Slíkt hefði þó ver-
ið skammgóður vermir því
þörfin fyrir heitt vatn eykst
jafnt og þétt.
Upphaflega átti að taka
hitaveituna í notkun árið 2007
en því var frestað, m.a. vegna
hagstæðs tíðarfars. Ingólfur
segir að vart hefði verið hægt að
fresta hitaveitunni frekar, þol-
mörkin hafi verið farin að nálgast.
Hann segir erfitt að meta hversu
lengi nýja hitaveitan dugi. Þegar
lagt var af stað var talið að hún
dygði næstu 15-20 ár. Fyrsti
áfangi ætti að duga í um 10 ár.
Gátu skrimt með því
að loka sundlaugum
Ljósmynd/OR
Rör Enn er verið að prófa hitaveituna. Á næsta ári mun rennslið frá 1.
áfanga aukast úr 300 í 800 sekúndulítra. Allt fer vatnið um þetta rör.
Vatn úr borholum á háhitasvæð-
um, líkt og í Henglinum, inni-
heldur mikið af uppleystum efn-
um, ekki síst kísli. Slíkt vatn er
ekki hægt að setja í hitaveitur
enda myndu útfellingar fljót-
lega stífla rör og ofna. Vatnið er
þó ekki eitrað en afskaplega
bragðvont og af því er mun
meiri hveralykt en flestir eiga
að venjast. Þess í stað er ferskt,
kalt vatn hitað upp og
sett inn á kerfið. Til að
losna við súrefni úr
ferskvatninu er
blandað út í það dá-
litlu af gufu sem
inniheldur brenni-
steinsvetni. Gufan
eyðir súrefninu úr
vatninu og kemur
þannig í veg fyrir tær-
ingu. Afleiðingin er einnig
sú að jafnvel þótt fersk-
vatn sé leitt inn á kerf-
ið er af því heitavatns-
bragð og -lykt.
Ekki eitrað
en bragðvont
HÁHITAVATNIÐ STÍFLAR