Morgunblaðið - 10.01.2011, Blaðsíða 26

26 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 10. JANÚAR 2011
Kolbrún Bergþórsdóttir
kolbrun@mbl.is
Jón Páll Eyjólfsson er leikstjóri heimildaleikrits-
ins Elsku barn eftir Dennis Kelly sem frumsýnt
verður á Nýja sviði Borgarleikhússins fimmtu-
daginn 13. janúar. Jón Páll hefur leikstýrt ögr-
andi sýningum og má þar nefna Vestrið eina,
Maríubjallan, Þú ert hér og Góðir Íslendingar.
Elsku barn má sannarlega einnig flokka sem
ögrandi sýningu.
„Dennis Kelly byggir verkið á sannsögulegum
atburðum í Bretlandi og viðtölum við alla aðila
málsins,“ segir Jón Páll. „Ung kona var ákærð
fyrir að myrða börnin sín tvö og sakfelld en síðan
sýknuð eftir að hafa verið í fangelsi í fjórtán mán-
uði. Hún hafði verið sakfelld, ekki síst vegna þess
að sálfræðingur hafði smíðað líkindareiknings-
kenningu sem gekk út á það að ef móðir missir
tvö börn úr vöggudauða þá séu 97 prósent líkur á
því að börnin hafi verð myrt. En svo kom í ljós að
vísindin geta verið gölluð. Þetta var kveikjan að
því að Kelly skrifaði þetta verk. En móðirin sem
hafði verið dæmd og síðan sleppt úr haldi náði
sér aldrei og dó úr harmi, drakk sig í hel.“
Enginn algildur sannleikur
„Það sem flækir málið fyrir leikhúsgestum er
að í verkinu birtast persónulegar upplifanir ein-
staklinga og mismunandi hliðar á málinu,“ segir
Jón Páll. „Kelly er að segja að það er enginn al-
gildur sannleikur. Sannleikurinn er málamiðlun
því við komum okkur saman um að trúa á eitt-
hvað sem sannleikann. Þegar kemur að atburð-
um sem snerta tvö börn sem deyja með óútskýr-
anlegum hætti þá er kannski gert samkomulag
um að dauðinn hafi stafað af köfnun eða vöggu-
leið að staðfesta tilvist ákveðins raunveruleika og
það er ekki hlutverk leikhússins. Ef við sýnum
hefðbundna borgaralega hugmynd af því hvernig
hlutirnir eru kemurðu bara í leikhúsið, kinkar
kolli og segir: Já, þetta er nú svona. Leikhúsið á
að ýta að þér óræðum sannleika svo þú farir í día-
lóg við sjálfa þig, vini þína eða samfélagið og
spyrjir: Er þetta svona eða er þetta kannski allt
öðruvísi? Leikhúsið er sá staður sem er öflugasta
verkfærið í því að fá þig til að hugsa hlutina upp á
nýtt. Þegar við komum í leikhúsið göngum við
inn í myrkrið og vitum að hvað sem er getur
gerst. Afl leikhússins felst í þessu, að fá okkur til
að staldra við og spyrja: Þurfa hlutirnir að vera
svona, er ekki til önnur leið?
Við sem vinnum að þessi verki erum ekki að
reyna að birta óumdeilanlegan sannleika vegna
þess að það væri predikun og ekki leikhús. Við
erum að reyna að sýna hversu viðkvæmur hann
er þessi óræði sannleikur sem byggður er á per-
sónulegum frásögnum. Og þegar við setjum per-
sónulega frásögn í samhengi við einhvers konar
glæpi verður erfitt fyrir okkur að greina hver
sannleikurinn er. Við getum heldur ekki notað
það sem við segjum um okkur sjálf sem grunninn
að einhverjum sannleik.“
Frábær samvinna
Leikendur í sýningunni eru Unnur Ösp Stef-
ánsdóttir, Halldóra Geirharðsdóttir, Benedikt
Erlingsson, Hallgrímur Ólafsson, Nína Dögg Fil-
ippusdóttir og Valur Freyr Gíslason. Jón Páll
segir samvinnuna við leikarana hafa verið frá-
bæra. „Ég er með einvalalið með mér. Þetta er
mjög erfitt verk tilfinningalega af því að leikarar
eru að glíma við hluti sem eru ógeðfelldir. Það
felst svo mikið óréttlæti í því þegar börn deyja.“
dauða en í raun vitum við ekki sannleikann um
það sem gerðist.
Verkið vekur líka spurningar um það sem við
segjum um okkur sjálf, til dæmis á bloggi eða á
fésbókinni. Við skynjum söguna sem við segjum
um okkur sjálf sem sannleika en sú saga er aldrei
sönn. Hún er háð kringumstæðum okkar á hverj-
um tíma og stundum ljúgum við að sjálfum okkur
bara til að bjarga okkur. Og skynjun okkar á til-
verunni er svo oft furðuleg og minnir á brand-
arann um manninn sem leitaði aðstoðar sálfræð-
ings vegna þess að hann hélt að hann væri korn
og óttaðist að kjúklingur myndi éta hann. Mað-
urinn fór í meðferð og þegar henni var lokið
spurði sálfræðingurinn: Þú trúir því ekki enn að
þú sért korn, er það? Nei, ég er læknaður, sagði
maðurinn. Eftir nokkra daga sneri maðurinn aft-
ur til sálfræðingsins mjög óttasleginn. Þú veist
að þú ert ekki korn, sagði sálfræðingurinn og
maðurinn sagði: Já, ég veit það, en veit kjúkling-
urinn það?“
Þú hljómar eins og þú sért mjög hrifinn af
þessu verki?
„Ég er mjög hrifinn. Ég hefði aldrei tekið að
mér að leikstýra þessu verki nema ég gæti svar-
að spurningum eins og: Af hverju valdir þú þetta
verk og af hverju núna? Það fer virkilega í taug-
arnar á mér þegar fólk segir um eitthvert verk að
það sé klassískt verk eða hrunleikur. Ekkert
slíkt er til, það er bara til leikhús sem er eða er
ekki í samtali við samtíma sinn um eitthvað sem
skiptir máli.“
Að hugsa upp á nýtt
Gefur þetta verk áhorfendum ein-
hver svör?
„Ef leikhús gæfi svör væri það um
Hinn viðkvæmi og óræði sannleikur
Morgunblaðið/Golli
Jón Páll Eyjólfsson Ef leikhús gæfi svör þá væri það um leið að staðfesta tilvist ákveðins raunveruleika og það er ekki hlutverk leikhússins.
 Borgarleikhúsið frumsýnir Elsku barn  Saga móður sem er sökuð um að myrða börn sín
 Verk um óræðan sannleika og erfitt verk tilfinningalega, segir leikstjórinn Jón Páll Eyjólfsson
Leikritið Elsku barn eftir Dennis Kelly
er saga um sannleika og lygi. Ung
móðir er sökuð um að hafa myrt börn
sín tvö. Þó er alls ekki ljóst hvort um
morð er að ræða eða sorglegt slys.
Málið vekur athygli almennings og
áhuga hinna ólíklegustu aðila. Leik-
ritið er byggt á opinskáum viðtölum
við alla aðila málsins. Engu hefur ver-
ið bætt við og allt er orðrétt haft eft-
ir. Hér er á ferð heimildaleikrit sem
fjallar um tilraunir fólks til að leita
sannleikans.
Höfundurinn, Dennis Kelly, er
fæddur árið 1970. Hann er í hópi
fremstu leikskálda Breta um þessar
mundir og hefur á undanförnum ár-
um fest sig í sessi sem eitt áhuga-
verðasta leikskáld Evrópu. Frá
árinu 2003 hefur hann skrif-
að alls átta leikrit, meðal
annars Love and Money sem
var tilnefnt til Olivier-
verðlaunanna og Munaðar-
laus sem sýnt var hér á
landi síðasta vetur við
góðar undirtektir.
Eitt fremsta
leikskáld Breta
HÖFUNDURINN
Dennis Kelly