Morgunblaðið - 22.06.2011, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 22. JÚNÍ 2011
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Mönnum eróneitan-lega
brugðið þegar mað-
ur sem ber svo
virðulegan titil að
vera kallaður „að-
alsamningamaður Íslands“ í
viðræðum við Evrópusam-
bandið lætur út úr sér að vegna
EES-samnings sé Ísland nán-
ast komið í Evrópusambandið!
Hér er eitthvað mikið að þegar
háttsettur starfsmaður utan-
ríkisráðuneytisins lætur slíkan
þvætting út úr sér. Og hann
bætti svo um betur og gaf til
kynna að í raun myndi færsla
yfirráða yfir íslenskum fiski-
miðum og þar með íslenskum
sjávarútvegi til Brussel ekki
hafa neina þýðingu.
Menn láta sér fátt um finnast
þótt Baldur Þórhallsson eða
Eiríkur Bergmann fimbulfambi
í þessum dúr, en ekki „aðal-
samningamaður Íslands“ vilji
hann láta taka sig alvarlega
stundinni lengur. Í þriðja lagi
telur svo sami maður eðlilegt að
hann, í samstarfi við aðra for-
fallna áhugamenn um að koma
Íslandi undir Brussel, eigi að
ákveða fyrir þjóðarinnar hönd
hver skuli vera samningsmark-
miðin í viðræðum við ESB. Þá
væri jafngott að kommisararnir
sjálfir þar ytra settu þau mark-
mið fyrir Íslands hönd. Verður
næst lagt til að S.A. tilnefni
samningamenn ASÍ í kjara-
viðræðum og ákveði kröfur fyr-
ir hönd launþega?
Það skortir
mjög á að til séu
frambærileg rök
fyrir því að ein-
hver ástæða sé
fyrir Ísland að
ganga í Evrópusambandið um
þessar mundir. Hópur manna
hér á landi hefur þó frá ára-
tugnum fyrir hrun verið veikur
fyrir sjónarmiðum um evruna,
hina sameiginlegu mynt. Engin
vitræn umræða hefur farið
fram á Alþingi Íslendinga um
stöðu evrunnar. Sú umræða er
fyrirferðarmikil alls staðar í
álfunni og víðar um veröld. Ut-
anríkisráðherra landsins hefur
lýst því yfir eiðsvarinn fyrir
Rannsóknarnefnd Alþingis að
hann viti ekkert í sinn haus í
efnahags- eða fjármálum. Ein-
hver annar verður því að leiða
þá umræðu. En hún þarf að
fara fram sem fyrst.
Jack Straw, fyrrum utanrík-
isráðherra Breta úr Verka-
mannaflokki, telur reyndar
mjög skorta á slíka umræðu þar
í landi og hún verði að vera
hreinskilnisleg. Og Straw seg-
ir: „Þar sem ljóst er orðið að
evran í núverandi mynd mun
hrynja er ekki betra að það ger-
ist snögglega fremur en í lang-
vinnu dauðastríði?“ Við þessar
aðstæður eru til snillingar á Ís-
landi sem telja rétt að selja frá
sér fullveldi og sjálfstæði og
forræði auðlinda til að taka upp
mynt sem þannig er lýst.
Aðalsamningamað-
ur úti á þekju og
ráðherrann veit ekki
um hvað mál snúast}
Hreinskilnislega
umræðu vantar
Við meðferð Al-þingis á stóra
fiskveiðistjórnar-
frumvarpinu kom
fljótt í ljós að engin
samstaða var um
málið. Stjórnar-
andstaðan var algerlega á móti
því og hver stjórnarþingmað-
urinn af öðrum setti fyrirvara
við það.
Þetta er annað en búast
mátti við þegar málið var af-
greitt úr ríkisstjórn skömmu
áður. Jóhanna Sigurðardóttir
og Steingrímur J. Sigfússon
sögðu þá að alger samstaða
væri um málið í stjórninni og
Steingrímur sagðist telja að í
frumvarpinu væri „útfærð sú
grundvallarkerfisbreyting sem
við höfum stefnt að og báðir
flokkarnir hafa barist fyrir í
þessum efnum“. Jóhanna sagð-
ist telja að „niðurstaðan sem
hér er fengin sé ásættanleg fyr-
ir okkur hér í ríkisstjórninni“.
Nú liggur fyrir að jafnvel
innan ríkisstjórnarinnar eru
ekki allir sammála þessu mati
Jóhönnu. Efnahags- og við-
skiptaráðherra,
Árni Páll Árnason,
hefur tekið undir
með þeim sem
gagnrýnt hafa
frumvarpið hvað
harðast og viljað að
því sé hent. Hann bendir á að
arðsemi í sjávarútvegi megi
ekki fórna og að ekki megi
skaða greinina og draga þar
með úr verðmætasköpun í land-
inu. En Árni Páll lætur þessa
gagnrýni ekki nægja, heldur
bætir við að stóra frumvarpið
hafi verið „tilraun“, en nú sé
komið í ljós hverjar afleiðing-
arnar yrðu.
Stóra frumvarpið hefur verið
sérstakt kappsmál Jóhönnu og í
því samhengi eru ummæli Árna
Páls athyglisverðari en ella. Jó-
hönnu hefur hingað til tekist að
halda ráðherrum eigin flokks á
sinni línu þegar kemur að
helstu áhugamálum hennar.
Þess vegna má ætla að ástæða
sé til að lesa fleira út úr harka-
legum ummælum Árna Páls en
einungis afstöðuna til fiskveiði-
stjórnarkerfisins.
Árni Páll Árnason
gagnrýnir tilrauna-
starfsemi Jóhönnu
Sigurðardóttur }
Vafasamar tilraunir
V
ið innrás Víetnama í Kambódíu árið
1979 lögðu Rauðu khmerarnir á
flótta og skildu eftir sig blóði
drifna slóð. Eitt ógeðfelldasta
vegsummerkið um harðstjórnina
er Tuol Sleng-fangelsið, sem áður var gagn-
fræðaskóli í Phnom Penh. Víetnamski stríðs-
fréttaritarinn Hoy Van Tay fylgdi herdeildinni
sem uppgötvaði fangelsið (þeir runnu á lyktina
af rotnandi líkum) og festi á filmu afskræmda
mannslíkama hlekkjaða niður í rúm, blóðslettur
upp um alla veggi, þrönga fangaklefa og frum-
stæð pyntingatæki. Í viðtali í júní 2009 sagði Ho
að tilfinningin væri ólýsanleg sem bærðist með
honum þegar hann gekk inn í fangelsið og sá
með eigin augum hversu hömlulaus grimmdin
hafði verið, meiri en hann hefði nokkurn tíma
getað ímyndað sér. Líkin sem skilin voru eftir
hafa verið grafin, en að öðru leyti má enn í dag sjá fangelsið
nokkurn veginn eins og Ho sá það, en nú í vernduðu um-
hverfi safns. Blóðsletturnar eru enn á veggjum og gólfum,
að vísu orðnar brúnleitar. Járnrúmin, hlekkirnir og pynt-
ingatækin eru þarna enn eins og skilið var við þau. Þarna
spranga nú sólbrenndir túristar útmakaðir í moskítófælu
um og virða hryllinginn fyrir sér. Það sama má segja um
alræmda staði eins og Sachsenhausen-þrælkunarbúðirnar
í Þýskalandi og Auschwitz-Birkenau-helfararsafnið í Pól-
landi, sem mörg hundruð þúsund ferðamenn heimsækja
árlega. Staðir sem geyma minningar um dauða og þjáningu
eru ekki síður vinsælir meðal ferðamanna en sólarstrandir
og hafa sótt á undanfarin ár. „Myrkva-
ferðamennska“ var aðeins nýlega skilgreind
sem hugtak og henni gróflega skipt í ýmsa
flokka; m.a. sorgarferðamennsku, fátæktar-
ferðamennsku og hörmungaferðamennsku,
sem segja má að hafi verið ástunduð á Íslandi í
tengslum við eldgosin síðustu tvö ár. (Ice-
landair sendi fréttatilkynningu á erlenda miðla
þar sem sagt var frá því að forvitnir gestir
flykktust á öskufallssvæðin til að sjá með eigin
augum afleiðingar hamfaranna.) Hvatirnar að
baki ferðalögum á staði sem geyma heimildir
um myrkari hliðar mannkynssögunnar geta
verið af ýmsum toga. Slík ferðamennska getur
verið fræðandi og fordæmisgefandi, hún getur
aukið samkennd og dýpkað skilning ferða-
langsins á samfélaginu og mannlegu eðli. En
myrkvaferðamennska spilar líka inn á ákveð-
inn blóðþorsta, sömu hvöt og fær okkur til að sperra eyrun
meira en venjulega þegar varað er sérstaklega við mynd-
um í fréttatímanum. Það er hollt að spyrja sig nokkurra
siðferðisspurninga áður en aðgangseyrir er greiddur í
skoðunarferð um fátækrahverfi eða staði þar sem hamfarir
gengu yfir eða fjöldamorð voru framin. Hvað vonast þú til
að fá út úr heimsókninni? Stjórnast hún aðeins af gægju-
þörf eða verður þú einhverju bættari? Græðir bara þriðji
aðili eða er heimsókn þín til hagsbóta fyrir það samfélag
sem þjáðist og þjáist kannski enn vegna atburðanna? Ef
rétt er með farið getur myrkvaferðamennska verið ómet-
anleg reynsla. una@mbl.is
Una
Sighvatsdóttir
Pistill
Þjáning og dauði í sumarfríinu
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
leg fyrsta meðferð, en við alvarlegri
sjúkdómum eins og geðklofa þurfi
yfirleitt að beita lyfjameðferð líka.
„Aðalatriðið er að stilla ekki einum
kosti upp andspænis öðrum þannig
að það stuði sjúklinginn. Það er mikil
ábyrgð ef þú færð fólk með alvar-
legan geðsjúkdóm til að hætta með-
ferð sem hefur verið styðjandi.“
Spurður um jafnvægi milli líf-
fræðilegra, félagslegra og sál-
fræðilegra úrræða bendir Kristinn á
að síðustu ár hafi gríðarlegar fram-
farir orðið á öllum þessum sviðum.
Hann telur ekki að of mikil
áhersla hafi verið lögð á líffræðilegu
hliðina á kostnað hinna. Miklar fé-
lagslegar umbætur hafi orðið, t.d.
með aukinni áherslu á að gefa fólki
möguleika á búsetu úti í samfélaginu
fremur en á stofnun. Aðgengi að sál-
fræðilegum stuðningi hafi batnað
mjög og einnig hafi mikil þróun orðið
í geðlyfjum.
„Það er mikilvægur
þáttur í bættri meðferð
geðsjúkra hvað þessi
heildstæða mynd hefur
dafnað vel. Þeim hefur
fjölgað sem vinna á öll-
um þessum sviðum og
þess vegna er nú svo
óskaplega gaman að vera
í þessum bransa nú til
dags því framfarirnar
eru svo ævintýra-
legar á öllum svið-
um.“
Enginn lífstíðardómur
að fá geðsjúkdóm
Geðheilbrigði Samtökin Hugarafl vinna að því að vekja athygli á for-
dómum gegn geðsjúkum. Dr. Daniel Fisher talaði á málþingi Hugarafls.
Valdefling og trú var það sem
skipti höfuðmáli í bataferli dr.
Daniels Fisher að hans sögn.
Nauðsynlegt sé að sjúkling-
urinn, fjölskylda hans og vinir
hafi trú á því að hann geti náð
fullum bata. Undir þetta tekur
Helga Ólafsdóttir, iðjuþjálfi við
Hlutverkasetur, en þar er rekið
félagslegt stuðningsstarf.
Þar hafi margsýnt sig að sam-
skipti við fólk og von um bata
skipti miklu máli. „Okkur fannst
[Fisher] koma mjög sterkt fram
þegar hann var spurður hvort
hann væri ekki að gefa fólki
falska von, en þá sagði hann
að það væri betra en að gefa
því vonleysi. Það er svo mik-
ilvægt að halda í vonina, við
höfum séð það á fólki hér
að ef það missir vonina
verður þetta svo rosalega
erfitt og mikil barátta. Þá
getum við alveg eins
pakkað saman og
farið.“
Trúin á bata
lykilatriði
VONLEYSIÐ ERFIÐAST
Kristinn
Tómasson
FRÉTTASKÝRING
Una Sighvatsdóttir
una@mbl.is
É
g held það séu ákveðnir
fordómar í samfélaginu
sem gera það að verk-
um að fólk heldur að ef
þú veikist á geði þá
sértu varanlega veikur á geði. Stað-
reyndin er hinsvegar sem betur fer sú
að flestir sem veikjast af geð-
sjúkdómum ná fullum og varanlegum
bata með fullri virkni í samfélaginu,“
segir Kristinn Tómasson, formaður
Geðlæknafélags Íslands.
Bandaríski geðlæknirinn dr. Daniel
Fisher var á mánudag gestur á mál-
þingi um geðheilbrigðismál hér á
landi þar sem hann deildi m.a. eigin
reynslu við að sigrast á geðklofa með
hjálp samtalsmeðferðar. Í viðtali í
Morgunblaðinu sagðist Fisher telja
að sú ofuráhersla, sem síðustu 20 ár
hefði verið lögð á líffræðilegan þátt
geðsjúkdóma, ylli auknum fordómum,
því margir teldu að ekki væri hægt að
yfirstíga geðræna sjúkdóma.
Kristinn segir að fyrir þá sem veik-
ist skipti mestu að takmarka tjónið af
veikindunum þannig að þeir falli ekki
af vinnumarkaði eða missi tengsl við
fjölskyldu og samfélagið. Í flestum til-
fellum takist það.
„Það er alls enginn dómur fyrir lífs-
tíð að greinast með geðsjúkdóm og að
vissu leyti má segja, frá sjónarmiði at-
vinnulífsins, að það sé alvarlegra fyrir
einstakling að fá hjartaáfall heldur en
alvarlegan geðsjúkdóm á miðjum
aldri. Því hann á von á fullum bata af
geðsjúkdómnum en eftir hjartaáfall
er hann mögulega varanlega skað-
aður, jafnvel þó að hann fái bestu
mögulegu meðferð.“
Í málflutningi dr. Fisher kom fram
að, þótt hann mælist ekki til þess að
þeir sem eigi við geðraskanir að stríða
hætti notkun lyfja, þá hefði hann
áhyggjur af því að of mikil áhersla
væri lögð á vísindin umfram mann-
legu hliðina í geðheilbrigði.
Sigurður Páll Pálsson, geðlæknir á
Landspítala, segir að nútímageðlækn-
isfræði sé þríhliða módel sem byggist
á líffræðilegum, sálfræðilegum og fé-
lagsfræðilegum þáttum. Hver og einn
einstaklingur þurfi sína eigin lausn og
yfirleitt náist hún í góðri umræðu
milli læknis og sjúklings. Almenn
samstaða sé um að við ákveðnum
flokkum geðsjúkdóma, s.s. þunglyndi,
sé hugræn atferlismeðferð oft æski-