Morgunblaðið - 22.06.2011, Blaðsíða 20

20 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 22. JÚNÍ 2011
Við erum ein lok-
aðasta þjóð í heimi, en
við drekkum hreinasta
vatn í heimi á meðan við
skoðum heimsbrautina
á facebook, og notum
rafsamskipti þar meira
en flestar aðrar þjóðir
vegna nærveru- og
áreitnisfælni. En þegar
við opnum okkur erum
við ein gjafmildasta
þjóð í heimi, sem sann-
aði sig á dögunum fyrir hjálparstarf.
Við búum í einu öfgafyllsta landi
heims í eldgosum og misjöfnum veðr-
um. Við eigum eina færustu björg-
unarsveit heims sem sannaði sig á
heimsvísu á Haítí. Við eigum fegurstu
konur í heimi, færustu garðyrkju-,
matreiðslu-, íþrótta-, leiklistar-,
myndlistar-, innanhúss- og umhverf-
islista- og tónlistarmenn í heimi. Við
erum mestu vinnualkar á byggðu bóli
og vaxandi ferðamannaland. Og við
njótum þess að fá gesti með okkur í
slökun, þar sem við grátum allri reiði
og sorgum út. Og eflum okkur í æðru-
leysi til að sætta okkur við það sem
við fáum ekki breytt, efla kjark til að
breyta því sem við fáum breytt og vit
til að greina þar á milli. Verði þinn
vilji.
En með góðum húmor verður sorg
að sælu á einu augnabliki. Aldrei of
seint að mæta of snemma. Ef við
mætum of snemma þá er um að gera
að taka smádjúpöndun í öllum ilm-
andi styrk sem við ráðum við og fylla
lungun af öllu súrefni sem hægt er.
Um leið hugsum við um beinin okkar
sterku sem eina af undurstöðum okk-
ar lífs í stæltum líkama, og vöðvana
sem fléttast í margræða flókna vefi í
æða- og taugakerfi sem byggja upp
okkar einstaka sköpunarverk í lík-
ama og sál og berum þannig virðingu
fyrir þeim frábæru ung-
mennum sem tekst að
bæta úr sinni örvænt-
ingu í fíkniefnaneyslu
og endurheimta heil-
brigðan styrk í líkama
og sál.
Ég hef blessunarlega
aldrei ánetjast þessum
fíknum, en fyrir 20 ár-
um veiktist ég af kvíða
og þunglyndi, sem varð
fljótt að úrskurði um ör-
orku, þar sem verstu
einkenni lýstu sér í
skjálfandi fósturstell-
ingum undir sæng og þar með að vilja
enda lífið. Að morgni dags inni á deild
fyrir 18 árum bað ég geðhjúkrunar-
fræðing um aukaskammt af róandi,
en mér var svarað með hernaðarsvip:
„Þú færð ekki meira róandi, drífðu
þig heldur í sund.“ Mér brá mjög og
reyndi ekki að biðja vaktina um
starfsmann með mér í sundið, en
stuttu síðar úti í miðri laug var ég
nærri drukknaður. En athugið: Þetta
atvikaðist fyrir um 18 árum, en í dag
er ég við allt aðra og betri heilsu og
lífsstíl.
Áðurnefnt hernaðaratvik var af-
sakað, en þó af öðrum starfsmanni en
átti í hlut. Mér fannst afsök-
unarbeiðnin því marklaus. Sjónvarps-
þættir um fíknarvanda ungmenna
hafa vakið verðskuldaða athygli, enda
þurfti dagskrárgerðarmaðurinn Jó-
hannes Kr. Kristjánsson að mynda
traust við ungmennin og hitta hvern
viðmælanda sem látlaus einfari.
Afvelta meðferðarkerfi síðastliðin
20 ár virkar ekki í dag frekar en fyrri
daginn, það er einungis fyrir starfs-
menn á deild að mæta til vinnu, til að
hanga þar. Umhyggja er ekki veitt
nema vistmaður biðji um það, en
þannig virkar hún einmitt ekki.
Starfsmaður – ef hann kann sitt fag –
þarf að gefa sig af líkama og sál með
skilningi og umhyggju, með faðmlagi
og geislandi viðmóti frá fyrstu mín-
útu, ef árangur á að nást við ein-
staklinga með sjálfsmyndina í mol-
um. Annars virkar meðferðin ekki –
enda hafa meðferðir ekki skilað þeim
árangri sem þær eiga að gera.
Við Íslendingar þorum yfirleitt
ekki að sýna tilfinningar okkar mikið
í faðmlögum við náungann. Þú vilt að
þér sé hrósað með faðmlagi – en ert
þú tilbúinn til að veita öðrum sama
hrós? Faðmlag er fallegasta og hlýj-
asta athöfn í vinarkveðju sem þú get-
ur sýnt. Elín Ebba Ásmundsdóttir,
okkar þekktasti iðjuþjálfi og dósent
við HA, hefur verið duglegust að
minna á þessi atriði. En við hin verð-
um að sýna þann skilning líka og við-
halda honum.
Hver sem þú ert, í heilsu, vanheilsu
eða fíknum, og ætlar að bæta þig með
aðstoð þeirra sem kunna það best.
Reynslan sýnir misjafnan sauð í
mörgu fé, og það er ekki nærri algilt
að fagmenn einir kunni hlutina best.
Það er jafnoft einstaklingurinn sem
upplifði vandann. Þú sem ert í vanda
þarft því að finna hvað hentar best –
þar sem þú finnur umhyggju, en forð-
aðu þér strax úr meðferð sem hentar
þér illa. Traust og gagnkvæm virðing
skilar árangri en ekki hern-
aðarviðbrögð í meðferðum. Sá sem
leiðir þig í fíknir og annan vanda þarf
sjálfur á meðferð að halda við gróða-
fíkn í að eyða lífi annarra.
Aldrei of seint
að mæta of snemma
Eftir Atla Viðar
Engilbertsson » Sköpunarverk í lík-
ama og sál í frábær-
um ungmennum sem
tekst að bæta úr sínum
fíknarvanda og end-
urheimta heilbrigðan
styrk í líkama og sál.
Atli Viðar
Engilbertsson
Höfundur er fjöllistamaður.
Nýverið komst son-
ur okkar að í talþjálfun
hjá talmeinafræðingi
eftir að hafa verið á
biðlista eftir slíkri
þjálfun í tæp tvö ár.
Hann er að verða fjög-
urra ára og er greindur
með þroskahömlun og
einhverfu. Hann þarf
mjög á því að halda að
fá aðstoð til þess að læra að tjá sig en
hann er ekki farinn að tala og hefur
ekki náð tökum á táknum með tali
ennþá. Eins og gefur að skilja er erf-
itt fyrir þennan dreng að hafa enga
leið til þess að koma þörfum sínum til
skila. Hann er þrátt fyrir sína hömlun
fljótur að læra og með réttri þjálfun
er hægt að auðvelda honum og okkur
foreldrunum mjög lífið.
Nú hefur hann farið í tvo tíma í tal-
þjálfun sem lofuðu mjög góðu og við
erum bjartsýn á framhaldið. Hann
fer fyrst um sinn vikulega til tal-
meinafræðingsins. Eins jákvætt eins
og það er vegna hans möguleika til að
þroskast og efla sína hæfni þá setur
mjög strik í reikninginn hversu hár
hluti kostnaðarins lendir á okkur for-
eldrunum. Við greiðum 7.600 krónur
fyrir hvern tíma og fáum svo 2000
krónur endurgreiddar frá Sjúkra-
tryggingum. Okkar hluti er því mán-
aðarlega á bilinu 22.400-28.000 krón-
ur. Í samtali við þjónustufulltrúa
Sjúkratrygginga Íslands/Trygg-
ingastofnunar ríkisins fengum við
þær upplýsingar að við gætum leitað
til talmeinafræðings sem væri með
samning við Sjúkratryggingar. Á
heimasíðu Sjúkratrygginga er listi yf-
ir þá talmeinafræðinga sem koma til
greina. Þar af er einn á höfuð-
borgarsvæðinu, nánar tiltekið í Hafn-
arfirði. Þegar haft var samband
þangað fengust þær upplýsingar að
viðkomandi talmeinafræðingur væri
fluttur á Suðurlandið svo þar með er
enginn á listanum á höfuðborgar-
svæðinu. Svörin sem þjónustu-
fulltrúar gefa varðandi málið eru því
ekki raunhæf og þarf að endurskoða.
Einnig verður að telja líklegt að bið-
listi þeirra sem eru á samningi og eru
þar af leiðandi ódýrari sé jafnvel enn
lengri en hinna.
Það er erfitt að trúa því að for-
eldrar barna með mál- og tján-
ingarörðugleika eigi að þurfa að bera
þennan kostnað. Það virðist sem
þannig sé börnum mismunað eftir
fjárhagsstöðu foreldra þeirra og
þannig brotið á mannréttindum
barnanna. Þá hlýtur það að vera
ódýrara fyrir samfélagið þegar upp
er staðið að greiða fyrir því að ein-
staklingar geti tjáð sig og eigi þar
með auðveldara með að taka þátt í
samfélaginu – samfélagi sem á að
vera fyrir alla.
Kannski þykir einhverjum þetta
ekki háar upphæðir. Þeim viljum við
hins vegar benda á eftirfarandi stað-
reyndir:
 Barnið er mjög sennilega einnig í
iðjuþjálfun, sjúkraþjálfun og fleiri
meðferðarúrræðum.
 Foreldrar fatlaðra barna þurfa oft
að vera frá vinnu, t.d. þegar farið
er með barnið í talþjálfun og
fleira.
 Barnið þarfnast meiri umönnunar
en önnur börn og því fylgir oft og
tíðum mikið álag.
Foreldrar fatlaðra barna hafa því
minni tíma og þar með færri mögu-
leika til að afla tekna.
Fyrir hönd drengsins okkar og
annarra barna í hans stöðu skorum
við á Sjúkratryggingar Íslands að
ganga sem fyrst frá samningum við
talmeinafræðinga og gefa þannig öll-
um þeim sem þarfnast talþjálfunar
færi á að njóta hennar.
Eftir Gyðu
Sigríði Björns-
dóttur og Ólaf J.
Engilbertsson
Gyða Sigríður
Björnsdóttir
» Það virðist sem
börnum með mál- og
tjáningarörðugleika sé
mismunað eftir fjár-
hagsstöðu foreldra
þeirra og þannig brotið
á mannréttindum
barnanna.
Höfundar eru foreldrar barns með
þroskahömlun og einhverfu.
Ólafur J.
Engilbertsson
Opið bréf til Sjúkratrygginga
Íslands og heilbrigðisráðuneytis
Um síðustu áramót
voru Íslendingar
318.452. Við erum svo
að segja fjórfalt fleiri en
árið 1904, þegar þjóðin
fékk heimastjórn og
samið var um lagningu
sæsímastrengs milli Ís-
lands og meginlands
Evrópu, og við erum
um það bil tvöfalt fleiri
en árið 1956. Í byrjun
tuttugustu aldar bjó meirihluti þjóð-
arinnar í dreifbýli og starfaði við
landbúnað en um miðja öldina voru
fiskveiðar orðnar höfuðatvinnuvegur
þjóðarinnar.
En nú er öldin önnur. Samkvæmt
upplýsingum Hagstofu Íslands störf-
uðu tæplega 165 þúsund manns við
ólík störf hér á landi árið 2005. Þar af
störfuðu 4.020 við landbúnað, 4.440
við fiskveiðar og 6.400 við fiskvinnslu.
Í iðngreinum störfuðu 38.160 og
118.240 manns í svokölluðum þjón-
ustugreinum, þar af um 6.050 við hót-
el- og veitingarekstur og tæplega
11.940 við samgöngur og flutninga.
Samkvæmt nýrri mannfjöldaspá
Hagstofunnar er gert ráð fyrir að við
Íslendingar verðum orðnir 433 þús-
und eftir hálfa öld, árið 2060. Sam-
kvæmt lágmarksspá gæti nið-
urstaðan reyndar orðið 384 þúsund
og samkvæmt hámarksspá gæti hún
orðið 491 þúsund. Íslendingum mun
með öðrum orðum fjölga um 66 til 173
þúsund á þessu tímabili. Þetta eru
tölur sem mikilvægt er að hafa í huga
þegar lagt er mat á
ávinninginn sem felst í
því að Ísland verði full-
gildur aðili að Evrópu-
sambandinu. Andstæð-
ingar aðildar leggja
mikla áherslu á að
standa þurfi vörð um
hagsmuni landbúnaðar
og sjávarútvegs. En þó
svo mikilvægt sé að
standa vörð um allar at-
vinnugreinar má þeim
og öðrum Íslendingum
vera ljóst að fjölgun starfa hér á landi
á næstu áratugum mun ekki verða í
þessum tveimur atvinnugreinum.
Menntakerfi þjóðarinnar hefur tekið
mið af þessari staðreynd á undan-
förnum áratugum. Þeir sem kjósa um
aðildarsamning Íslands við ESB eftir
eitt til tvö ár þurfa einnig að gera það.
Þær kosningar snúast um framtíðina,
þær snúast um það hvernig við sjáum
fyrir okkur samfélagsþróunina hér á
landi á næstu fimmtíu til hundrað ár-
um.
Horfum fram
á veginn
Eftir Jón Karl
Helgason
» Þetta eru tölur sem
mikilvægt er að hafa
í huga þegar lagt er mat
á ávinninginn sem felst
í því að Ísland verði
fullgildur aðili að
Evrópusambandinu.
Jón Karl Helgason
Höfundur er dósent við Háskóla
Íslands.
Ást Guðs er eig-
inlega eins og galdur.
Galdur sem ég skil
ekki en get upplifað,
má hvíla í, meðtaka og
njóta.
Í augum Guðs ert þú
eiginlega eins og lítið
en þó óendanlega dýr-
mætt sáðkorn. Spurn-
ingin er: Fellurðu hjá
götunni eða í grýtta
jörð? Muntu visna og skrælna, sök-
um þess að þú skýtur ekki rótum?
Fellurðu kannski á meðal þyrna og
kafnar eða fellurðu í góða jörð og
berð margfaldan ávöxt?
Bæn Guðs
Það er bæn Guðs að þú megir bera
ávöxt. Margfaldan ávöxt. Ávöxt sem
varir til eilífs lífs. Og sennilega er
það okkar eini tilgangur eftir allt
saman, það að bera ávöxt, vera far-
vegur kærleika Guðs, farvegur fyr-
irgefningar og friðar, sannleika og
réttlætis, innihaldsríkrar gleði
hjartans og varanlegrar hamingju.
Þannig að við verðum samferðafólki
okkar til blessunar, sjálfum okkur til
heilla og Guði til dýrð-
ar.
Gleymdu ekki að
reyta arfann
Höfundur og full-
komnari lífsins vill fá að
planta blessun sinni í
garðinum þínum. Und-
irbúðu jarðveginn,
veittu blessuninni rými
og leyfðu henni síðan að
þroskast þar, vaxa upp
og dafna, springa út og
njóta sín. Hugsaðu um garðinn þinn
frá degi til dags og leitastu við að
halda honum við. Mundu eftir að
vökva og fyrir alla muni gleymdu
ekki að reyta arfann. Gættu þess að
blessunin kafni ekki í illgresi í garð-
inum þínum vegna hirðuleysis.
Í garðinum þínum blundar nefni-
lega góðilmur, sem þarf að hugsa
um, vekja og næra svo hann fái notið
sín, svo angan hans fái smogið um
umhverfið og fyllt loftið af endalaus-
um friði.
Farvegur kærleikans
Sjáðu til þess að friðurinn fái þá
næringu sem hann þarf svo hann
spretti í garðinum þínum sem ilm-
andi blóm. Svo hann verði að angan
sem smýgur og fyllir loftið af und-
ursamlegum kærleika.
Fegraðu umhverfi þitt með gjöf-
um. Stráðu fræjum kærleika og um-
hyggju. Og þín verður minnst sem
þess sem elskaði. Þess sem bar
raunverulega umhyggju fyrir fólki.
Dýrmætt sáðkorn
Eftir Sigurbjörn
Þorkelsson
Sigurbjörn Þorkelsson
» Sennilega er okkar
eini tilgangur eftir
allt saman sá að bera
ávöxt og vera þannig
farvegur kærleika Guðs.
Gleymum því ekki að
reyta arfann.
Höfundur er rithöfundur.
Eldri borgarar Hafnarfirði
Þriðjudaginn 14. júní var spilað á
14 borðum hjá FEBH (Félag eldri
borgara í Hafnarfirði), með eftirfar-
andi úrslitum í NS.
Albert Þorsteinsson – Björn Árnason 374
Jóhann Benediktss. – Erla Sigurjónsd. 361
Jón Sigvaldason – Ólafur Oddsson 347
Júlíus Guðmss. – Óskar Karlsson 346
A/V:
Jón Ólafur Bjarnas. – Stefán Ólafss. 386
Nanna Eiríksd. – Bergljót Gunnarsd. 380
Örn Einarsson – Óskar Ólafsson 344
Jens Karlss. – Katarínus Jónsson 339
BRIDS
Umsjón Arnór G.
Ragnarsson| norir@mbl.is