Morgunblaðið - 26.09.2011, Blaðsíða 26

26 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 26. SEPTEMBER 2011
VIÐTAL
Kolbrún Bergþórsdóttir
kolbrun@mbl.is
„Útgangspunkturinn er að klassísk
tónlist sé eitthvað sem allir geti not-
ið,“ segir Árni Heimir Ingólfsson
tónlistarfræðingur en hann heldur
fyrirlestur um klassíska tónlist í
Hörpu í kvöld, mánudagskvöldið 26.
september. Það er Vinafélag Sinfón-
íuhljómsveitar Íslands sem stendur
fyrir fyrirlestri Árna Heimis, sem
hefst kl. 20 í Kaldalóni í Hörpu. Fyr-
irlesturinn nefnist Allt sem þú vildir
vita um klassíska tónlist en þorðir
ekki að spyrja. Aðgangur er ókeypis.
Engin ein rétt leið
„Erindi mitt er alls ekki hugsað
sem kennsla í einhverjum flóknum
fræðum, heldur vil ég leitast við að
opna nokkra nýja glugga fyrir þeim
sem vilja kynnast töfrum tónlistar-
innar. Í fyrirlestrinum stikla ég á
stóru um sögu klassískrar tónlistar,
sinfóníuformið og ólíkar leiðir til
þess að hlusta og njóta,“ segir Árni
Heimir. „Ég býst við því að ástæðan
fyrir því að Vinafélag Sinfóníunnar
bað mig um að halda þessa kynningu
sé sú að það hefur orðið sprenging í
aðsókn á sinfóníutónleika. Aldrei
hafa fleiri átt áskriftarmiða og salan
hefur farið fram úr björtustu vonum.
Vegna þessarar aukningar datt
mönnum í hug að gaman væri að
bjóða fólki upp á möguleikann á að
fræðast meira um klassíska tónlist
og fá innsýn í heim hennar.
Þetta verða hugleiðingar mínar
um klassíska tónlist og tónleika-
formið. Það má til dæmis velta því
fyrir sér af hverju sinfóníutónleikar
eru byggðir upp eins og þeir eru, og
af hverju sum verk heyrast oftar en
önnur. Síðan er hægt að kafa dýpra í
tónlistina sjálfa, að reyna að skilja
hvernig tónskáld eins og Mozart og
Beethoven raða hugsunum sínum
upp músíkalskt. Þetta er nokkuð
sem sumum finnst gaman að hafa í
huga þegar þeir hlusta. Annars er ég
alfarið á móti því að fólk fái á tilfinn-
inguna að það sé einhver ein leið
réttari en aðrar til þess að hlusta á
tónlist, hvort sem það er klassísk
tónlist eða önnur tegund tónlistar.
Það sem er svo fallegt er að hver
finnur sína leið, að engir tveir upp-
lifa tónlist út frá sömu forsendum.
Það er hægt að nálgast hlutina úr
svo mörgum ólíkum áttum. Það er til
dæmis hægt að forvitnast um ævi
tónskáldsins, hvar hann var staddur
á sínum ferli þegar hann samdi verk-
ið og af hverju það varð til, kannski
út af ástarsorg eða glímu við aðra
erfiðleika í lífinu, til dæmis heyrn-
arleysi í tilfelli Beethovens. Það er
líka hægt að skoða hvernig tón-
skáldið býr til væntingar í tónlistinni
sem það annaðhvort uppfyllir eða
ekki. Beethoven er til dæmis mikið
fyrir að láta mann halda að hann sé
að fara í eina átt en taka síðan allt í
einu U-beygju. Það getur verið
bráðfyndið ef maður veitir því at-
hygli, en annars getur það farið
framhjá manni. Þannig eru margar
leiðir til að hlusta og ég ætla að gefa
fólki örlitla nasasjón af nokkrum
þeirra til að það geti svo valið sér
leiðina sem hentar því. Ég mun gefa
tóndæmi og spila af geisladiskum og
sest líka við flygilinn.“
Spegill sálarinnar
Spurður hvaða verk hann muni
spila segir Árni Heimir: „Ég mun
taka flest dæmi úr verkum eftir
Mozart og Beethoven. Það er svo
auðvelt að nota þau sem dæmi því
hjá þeim eru hlutirnir svo skýrir.“
Hvaða áhrif heldurðu að klassísk
tónlist hafi á fólk?
„Það er erfitt að alhæfa en ég held
að yfirleitt hafi klassísk tónlist ró-
andi áhrif á fólk. Þess vegna held ég
að fólki finnist gott að koma á tón-
leika. Klassísk tónlist leysir okkur
undan amstri hversdagsins en hún
er líka eins konar spegill sálarinnar
fyrir þann sem hlustar. Hún tengir
okkur betur við einhvern kjarna í
okkur sjálfum. Af því að hún er svo
stór í formi gefur hún um leið ákveð-
ið frelsi til túlkunar á stærri skala en
við erum vön að upplifa. Popplög eru
yfirleitt 3-4 mínútur á meðan sin-
fónía er allt frá hálftíma og upp í
klukkutíma að lengd. Þetta er svolít-
ið eins og að bera saman ljóð og
skáldsögu. Í klassísku tónlistinni
hefurðu rými til að búa til heilmikla
sögu fyrir sjálfan þig og samsama
þig frásögn sem er á stórum skala.
Ég held að okkur sé mjög hollt að
eiga kost á því að upplifa þetta frelsi
í tónlistinni því það er kannski dálít-
ið búið að stroka úr okkur þetta
ófjötraða ímyndunarafl. Við erum
vön því að vera mötuð á bæði hljóði,
mynd og frásögn, eins og í sjónvarpi
og kvikmyndum.“
Þú nefndir að það hefði orðið
sprenging í aðsókn á sinfóníu-
tónleika. Er einhver skýring á því?
„Það er tvímælalaust út af tilkomu
Hörpu. Það er alþekkt um allan
heim að þegar ný tónlistarhús eru
opnuð þá skapast alltaf mikill áhugi.
Harpa er líka miklu stærri við-
burður fyrir okkur en þegar nýtt
hús er opnað einhvers staðar úti í
heimi og sinfóníuhljómsveit flytur
sig úr gömlu tónlistarhúsi yfir í nýtt.
Við höfum aldrei átt hús í líkingu við
þetta áður. Biðin er líka orðin svo
löng og það hefur byggt upp meiri
eftirvæntingu. Raunar held ég að
margt annað spili líka inn í, til dæm-
is hvernig fólk hefur auðveldara að-
gengi að öllum tegundum tónlistar í
gegnum netið, og hvernig klassísk
tónlist er notuð æ meira í kvikmynd-
um. Ég held að fyrir vikið sé klassísk
tónlist ekki eins fjarlæg fólki og áð-
ur. Þannig að það þarf kannski ekki
nema örlitla hugarfarsstillingu til að
kunna að meta alla töfrana sem
klassísk tónlist býr yfir.“
Morgunblaðið/RAX
Árni Heimir Klassísk tónlist leysir okkur undan amstri hversdagsins en hún er líka eins konar spegill sálarinnar fyrir þann sem hlustar.
Vil opna nýja glugga
 Árni Heimir Ingólfsson heldur fyrirlestur í Hörpu í kvöld  Fjallar um ólíkar leiðir til þess að hlusta á
og njóta klassískrar tónlistar  Klassísk tónlist tengir okkur við kjarna í okkur sjálfum, segir Árni
Mozart Árni Heimir mun
fjalla um tónlist hans.
Beethoven Virðist vera að
halda í eina átt en fer þá í aðra.