Morgunblaðið - 26.09.2011, Blaðsíða 28

28 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 26. SEPTEMBER 2011
Föstudaginn 30. september kemur út glæsilegt
sérblað um hannyrðir, föndur og tómstundir
sem fylgja munMorgunblaðinu þann dag
–– Meira fyrir lesendur
SÉ
R
B
LA
Ð
NÁNARI UPPLÝSINGAR GEFUR:
PÖNTUNARTÍMI AUGLÝSINGA:
Fyrir kl. 16, mánudaginn 26. eptember
Katrín Theódórsdóttir
kata@mbl.is
Sími: 569-1105
Han
nyrð
ir, fö
ndur
& tó
mstu
ndir
MEÐAL EFNIS:
Hannyrðir
Skartgripagerð
Jólakortagerð
Útsaumur
Prjón og hekl
Málun
Bútasaumur
Módelsmíði
Rætt við fólk sem
kennir föndur
Rætt við þá sem sauma
og selja föndurvörur
Föndur með börnunum og
þeim sem eldri eru
Ásamt fullt af öðru
spennandi efni
Hannyrðir, föndur & tómstundir
Börkur Gunnarsson
borkur@mbl.is
Béla Tarr er ungverskur leikstjóri
sem hlýtur heiðursverðlaun Al-
þjóðlegu kvikmyndahátíðarinnar í
Reykjavík (RIFF) núna í ár. Hann
var byrjaður að gera stuttmyndir
þegar hann var aðeins 16 ára gamall.
Hann hafði aðeins hugsað sér að
stúdera heimspeki en hafa kvik-
myndagerð sem áhugamál en eftir að
kommúnísk yfirvöld höfðu séð stutt-
myndirnar hans var honum mein-
aður aðgangur að háskólanum.
„Viðbrögðin við þessum stutt-
myndum mínum voru mjög sterk og
komu mér mjög á óvart,“ segir Béla
Tarr. „En ég fór þá að vinna í verk-
smiðju og vann þar í tvö ár. Ég fór
illa í bakinu á þeirri vinnu og fékk
síðan vinnu í menningarmiðstöð. Ég
gerði síðan mína fyrstu bíómynd fyr-
ir mjög lítið fé. Við gerðum hana á
fimm dögum og vorum bara með
einn bíl, tvo lampa og eina 16 mm
kvikmyndatökuvél. Ég var það hepp-
inn að það kom fólk frá Vestur-
Þýskalandi að sjá hana og féll fyrir
henni þannig að hún komst á ferða-
lag erlendis. Hún fékk síðan nokkur
verðlaun á hátíðum og ég fékk tæki-
færi til að læra í kvikmyndaháskól-
anum.“
Fyrsta bíómynd Tarr, Családi tûz-
fészek (Hreiðurgerð), var gerð undir
áhrifum frá Búdapest skólanum og
var þessi leikna mynd með sterkum
heimildarmyndastíl.
Bíómynd í tveimur skotum
Hann gerði síðan nokkrar myndir
áður en kom að frægu verki hans,
Macbeth. Sú mynd er aðeins tekin í
tveimur skotum. Fyrsta skotið er um
fimm mínútur en það næsta er um 67
mínútna langt. Stíllinn var líka gjör-
breyttur, því Tarr notaðist ekki leng-
ur við close-up tökur og í staðinn fyr-
ir sósíal realisma var kominn
frumspekilegur blær á myndina hans
í anda Andrei Tarkovsky en Tarr
segist reyndar líta á Rainer Werner
Fassbinder sem aðaláhrifavald sinn.
Handritið að fyrstu myndunum
sínum skrifaði hann sjálfur en á ní-
unda áratugnum byrjaði hann að
vinna með rithöfundinum László
Krasznahorkai og gerði myndina
Kárhozat (Fordæmingin) og síðan
árið 1994 kom hin fræga bíómynd
Sátántangó út en hún er gerð eftir
samnefndri skáldsögu Kraszna-
horkai. Það hafði tekið hann sjö ár að
gera Sátántangó en hún hefur farið
mjög víða og bandaríski rithöfund-
urinn Susan Sontag lofaði hana í há-
stert og kallaði Tarr bjargvætt nú-
tímakvikmyndalistar.
Hann gerði síðan myndirnar Jour-
ney on the Plain árið 1995 Werck-
meister Harmóniák árið 2000. Síðan
fór hann að vinna að mynd eftir
skáldsögu George Simenon sem
nefndist A Londoni férfi en fram-
leiðslan lenti í vandræðum þegar
framleiðandi hennar framdi sjálfs-
morð árið 2005. Hún var samt tilbúin
árið 2007.
Hesturinn og Nietzsche
Nýjasta mynd Tarr A torinói ló
eða Hesturinn frá Tórínó fjallar eins
og nafnið gefur til kynna um hest. En
það engan venjulegan hest, heldur
hestinn sem hinn frægi þýski heim-
spekingur Friedrich Nietzsche faðm-
aði. Nietzsche er almennt talinn hafa
orðið geðveikur seint á ævinni og er
eitt atvik nefnt sem nokkurs konar
upphaf þess að veikindi hans urðu al-
menningi ljós. Það var á götu í Tór-
ínó sem einhver vegfarandi fór að
níðast á hesti sínum og berja hann
illilega en Nietzsche trompaðist þeg-
ar hann sá þetta og stöðvaði barsmíð-
arnar og faðmaði hestinn að sér eins
og um manneskju væri að ræða.
Samtímamenn töldu þetta vott um
geðveilu og vissulega var Nietzsche
orðinn veikur. Tékkneski rithöfund-
urinn skrifaði aftur á móti fræga rit-
gerð þar sem hann segir að einmitt
þarna hafi Nietzsche sýnt mennsku
sína og heilbrigði sitt. En Tarr segir
að myndin fjalli alls ekki um
Nietzsche. „Hún fjallar ekkert um
hann, hún fjallar um hestinn,“ segir
Tarr. „Það vita allir hvað varð um
Nietzsche en það veit enginn hvað
varð um hestinn og það er það sem
ég segi frá í þessari mynd.“
Tarr hefur gefið það út að þetta sé
síðasta myndin sem hann muni gera,
aðspurður hvers vegna hann ætli að
láta þetta gott heita segir hann að
hann vilji ekki fara að endurtaka sig.
„Ég hef engan áhuga á að verða
svona gamall kvikmyndakarl sem
gerir alltaf fleiri og fleiri myndir og
verður alltaf tómari að innan. Ég er
búinn að segja það sem ég vildi segja
og vil ekki fara að afrita mig eða end-
urtaka mig. Ég hef aldrei þurft að
gera neinar málamiðlanir á ævinni.
Ef ég hefði gert það þá hefði ég villst
af leið. Kvikmyndagerðarmaður
verður að hlusta á lífið, hlusta eftir
alvörutilfinningum, hlusta á fólk og
virða mannveruna. Kvikmyndagerð
er sjöunda listgreinin og hún er ekki
hluti af afþreyingariðnaðinum. Af-
þreyingariðnaðurinn er að drepa list-
greinina og það er sorglegt að horfa
upp á það.“
Það er augljóst af myndum Tarr
að hann er ekki trúaður maður. Frie-
drich Nietzsche, sem tilkynnti okkur
að guð væri dauður, reyndi í sinni
fyrstu bók Geburt der Tragödie aus
dem Geiste der Musik að setja list í
staðinn fyrir trúna. Að listin gæti
réttlætt lífið, listin gæti fyllt það
tóma pláss sem trúarbrögðin skildu
eftir sig. Aðspurður hvort hann sé
sammála þeirri kenningu Nietzsches
segir hann nei. „Það þarf ekkert að
fylla það tóm sem trúarbrögðin
skildu eftir sig. Trúarbrögð eru eins
og pólitíkin, drullubransi.“
Hvað varð um hestinn?
 Ungverski leikstjórinn Béla Tarr fær heiðursverðlaun RIFF í ár  Hans síðasta bíómynd
er um hestinn sem Nietzsche faðmaði að sér  Tarr segist vera hættur að gera bíómyndir
Farinn Þrátt fyrir að vera enn í fullu fjöri segist Béla Tarr vera búinn að
segja það sem hann vildi segja og ætlar ekki að gera fleiri bíómyndir.
Sjónrænt Béla Tarr gerir fallegar myndir en þungar. Flestar mynda hans eru sjónræn veisla í anda Tarkovskys.
Nú verða Íslendingar að nota
tækifærið því að þessa vikuna
eru flottar myndir í gangi í
kvikmyndahúsunum en veisl-
unni mun ljúka næsta sunnu-
dag. Flokkurinn Vitranir er
stútfullur af áhugaverðum bíó-
myndum eins og Andandi eftir
Karl Markovics, Fallhræðsla
eftir Bartosz Konopka og
Mynd í ljósaskiptum eftir An-
gelinu Nikonovu. En hæst ber
frumsýningu Eldfjallsins á Ís-
landi, mynd Rúnars Rúnars-
sonar, en hún verður frumsýnd
fimmtudaginn 29. september.
Í flokknum fyrir opnu hafi
eru einnig áhugaverðar myndir
eins og verðlaunamyndin frá
Berlínarkvikmyndahátíðinni,
sem fjallar um írönsk hjón
sem langar að komast á brott
frá heimalandi sínu.
Ástæða er til að grípa tæki-
færið og sjá myndir leikstjóra
sem hátíðin beinir sérstaklega
athyglinni að eins og Béla
Tarr, Lone Scherfig, James
Marsh og Adrian Sitaru.
Þá eru gæðamyndir frá
Rúmeníu settar inn í sjónlínu
okkar, en þetta eru myndir
sem annars væri erfitt fyrir ís-
lenska áhorfendur að komast
í.
Það má líka minnast á ís-
lenska stuttmyndaflokkinn en
þar er margt skemmtilegra
mynda. Til dæmis mynd Ísold-
ar Uggadóttur sem nefnist Út-
rás Reykjavík sem fjallar um
konuna Guðfinnu sem missir
vinnuna í efnahagshruninu ís-
lenska. Svo er hin stór-
skemmtilega stuttmynd Helga
Jóhannssonar og Halldórs
Ragnars Halldórssonar Þegar
kanínur fljúga.
Kvikmynda-
veislan hafin
HÁTÍÐIN
Ísold Úr myndinni Útrás Reykjavík