Líf og list - 01.12.1951, Blaðsíða 14

Skáld frjórrar lífsnautnar
I QQ O vaf prentað í Kaupmanna-
" 00-“ höfn dálítið rit og hét
VERÐANDI. Útgefendur voru fjórir
íslenzkir Hafnarstúdentar: Bertel E. Ö.
Þorleifsson, sonur lyfsalasveins í Rcykja-
vík, norðlenzkrar ættar; Einar Hjörleifs-
son, prestssonur úr Húnaþingi; Gestur
Pálsson, breiðíirzkur bóndasonur, og
Hannes Hafsteinn* amtmannssonur frá
Möðruvöllum. Elztur þcirra stallbræðra
var Gestur, á 30. ári, yngstur Hannes
á 21. ári. Lítil munu hafa verið verald-
leg fjárráð hinna ungu manna umfram
nauðsynlegasta námskostnað, en fjár-
hagslegt fulltingi til útgáfunnar veitti
þeim móðurbróðir Hannesar, Tryggvi
Gunnarsson.
Með útgáfu Verðandi urðu, svo
sem alkunna er, merkileg þáttaskipti í
íslenzkri bókmenntasögu síðari alda.
Einar Hjörleifsson, er síðar nefndist
Kvaran, varð fyrstur sinna landa til
þess að helga ærinn hluta starfsævi sinn-
ar skáldritagcrð; Gestur Pálsson fyrstur
Islands-mcistari smásögunnar; Hannes
Hafsteinn mikið þjóðskáld á Ijóð og líf.
Bertel E. Ó. Þorleifssyni varð hvorki
auðið langra lífdaga né verulegra bók-
menntaafreka. En hlutur hans að þessu
merka riti gæti réttlætt það, að litið yrði
á hann sem samnefnara þeirra ágætu
skáldefna íslenzkra, nefndra og ó-
nefndra, er fallið hafa fyrir sigð hlífðar-
lausra örlaga í blóma aldurs. Af skáld-
skap hans lifir lcngst ljóðaflokkurinn
„Kolbrún“, sem hann orti á dönsku,
og Hannes félagi hans þýddi fagurlega
á íslenzku.
VERÐANDI hófst á kvæði Hannesar
„Stormur“:
* H. H. stafsetti þannig ættarnafn
sitt, fyrst eftir að hann breytti því úr
Havsteen, sem hinir danskkynjuðu föð-
urfrændur hans báru.
Eg clska þig, störmur, scm geisár 11111
grund
og gleðiþyt vckur í blaðstyrkum lund,
en gráfeysknu kvistina bugar og brýtur
og bjarkirnar treystir, um leið og þú
þýtur.-------------------------------
HANNES HAFSTEIN
Þannig var þá hljóðið í hinum ungu
skáldum. Þctta var fyrsta íslenzka röddin
í þeim tiltölulega unga heimsbókmcnnta'
kór, sem kallaðist realismus (raunsæis-
stefna). „Söngstjóri“ hans í Danmörku
var Georg Brandes og sló taktinn svo
ákaflega, að framgjörnum æskumönn-
um varð starsýnt á, unz þeir stóðust
ekki lengur mátið og flykktust óðfúsir
í kónnn.
Geta má nærri, hvílík nautn það hef-
ur verið nýbökuðum stúdent af gerð
Hanncsar að koma heiman úr logn-
værðinni á Fróni í svo gustmikið um-
hverfi. Honum var líka svo farið um
andlegt jafnt og líkamlegt atgcrvi á-
samt stétt, ætterni og fjárhag, að hann
gat ótrauður og kvíðalaus steypt sér í
hringiðuna; þar var á ferð lífsglaður
og vaskur fullhugi, búinn þeim hæfi-
leikum við þau þroskaskilyrði, er gera
mega á skömmum tíma mannsefni að
manni. Trúlegt cr, að hinn framgjarni
stormliugi hafi átt í nokkru sálarstríði,
er hann sá fram á, að hann átti um
tvennt að vclja: veglegt sæti á skálda-
þingi eða glæsilegan embættisframa. En
hvort sem nú þctta stríð kann að liafa
staðið lengur eða skemur, varð mður-
staðan með þeim ólíkindum, að hann
valdi sér hvort tveggja hlutskiptið. —
Embættisferill og þjóðmálaafskipti
Hannesar Hafsteins koma hér þó eigi
við sögu nema að því lcyti, cr þau
varða sapineyti athafnamannsins og
skáldsins.
Langær og vægðarlaus styr um þjóð-
skörunginn hefur að sjálfsögðu gert
mörgum örðugt um hlutlægt mat á
skáldinu; samherjum Hannesar hætt við
lotningarfullri aðdáun á skáldinu í leið-
toga stnum; andstæðingarnir vcrið
tundvísari á það, sem áfátt var um list-
ræna túlkun þess. En skáldið kunni
ráð til þess að brúa djúpið milli þeirra,
er stóðu á öndverðum mciði í dægur-
þrasi þjóðmálanna. I þá brúarsmíð not-
aði það hina mýkri og sveigjanlegri viði
íslenzkrar tungu og málm tónanna.
Hannes Hafstein var á fermingaraldri
hið söguríka ár 1874, er vonabjarmi
með fyrirheiti um bjartari framtíð með
almennari velmcgun skein úr augum
fleiri einstakljnga þessarar langhrjáðu
þjóðar en d.æmi voru til áður, og at-
hafnaþrá tók að ólga í mæddum brjóst-
unum. Þegar miskunnarlaus harðindi,
með horfelli búfjár og aflabresti, bar
að höndum á fyrsta áratugi hins nýja
Islands, fölskva sló á bjarma vonglaðra
augna og ólgan hjaðnaði í brjóstunum
og þau mæddust á ný — þá var íslandi
þörf ungra, stórhuga og kjarkmikilla
manna. Þeir voru til og daufheyrðust
ekki við kallinu.
Hanncs varð sjálfkjörið skáld og for-
söngvari þeirrar framvarðarsvcitar, kvað
14
LÍF og LIST