Austurland - 23.12.1984, Qupperneq 11

JÓLIN 1984.
11
Guðmundur H. Sigurjónsson:
Minningabrot úr
ferð til Grúsíu 1981
Þessi ferð var farin í boði
MÍR, Menningartengsla íslands
og Ráðstjórnarríkjanna.
Við vorum tveir, sem völd-
umst til fararinnar, undirritaður
og Eyjólfur Friðgeirsson, fiski-
fræðingur.
Ég byrja frásögnina, þegar
við fórum frá Moskvu. Þar var
þá 25 stiga hiti.
Frá Moskvu skyldi flogið til
Tbilisi, höfuðborgar Grúsíu.
Klukkan 1430 hóf vélin sig á loft
af vellinum, og brátt hvarf
Moskva sjónum okkar. Vélin
var þéttsetin fólki, sem átti leið
til Tbilisi eins og við Eyjólfur.
Það gerðist svo sem ekkert
markvert í flugvélinni. Þó vil ég
geta eins, sem ég sá. Þarna var
kona með kornabarn, sem hún
átti í dálitlum erfiðleikum með,
því að það var svo órólegt. Birt-
ist þá ekki flugfreyjan með
smárúm, sem hún hengdi upp
við hlið konunnar og lagði barn-
ið í rúmið og það sofnaði síðan
fljótt.
Því get ég þess arna, að þetta
hef ég ekki séð annars staðar í
flugvélum.
Við nálguðumst Grúsíu, enda
fórum við nú að berja augum
fjöll og það meira að segja snævi
þakin. Við lentum svo í Tbilisi
eftir liðlega þriggja tíma flug.
Ekki var hægt að segja, að
þetta hafi verið mjúk lending,
heldur hið gagnstæða. Enda
sagði Eyjólfur við mig brosandi:
„Það hefðu nú verið tekin rétt-
indin af þessum heima.“
Þama á vellinum tók á móti
okkur kona að nafni Svetlana
Chaduneli og fór með okkur á
Hótel Ivería. Þar skyldum við
búa, meðan við værum í Tbilisi.
Þetta er nýtt og smekklegt
hótel, búið öllum nýtískuþæg-
indum.
Þegar við höfðum komið okk-
ur fyrir í herbergjunum, var
boðið í mat.
Þetta fyrsta kvölnum hinna
frönsku sona. Og franski spítal-
inn, stolt staðarins, var auður
og yfirgefinn. Svoleiðis stóð
hann lengi og menn Iögðu
lykkju á leið sína á dimmum
kvöldum. Það var sagt að þar
væru einhverjar verur á reiki,
sem ekki hefðu hér vistarleyfi.
Svo var hann að lokum rifinn og
steyptur grunnurinn stóð gap-
andi ogeyðilegur. Að lokum var
hann fylltur upp og um tíma var
þar afgreiðsla fyrir bensín. Og
í sjúkrastofunni, þar sem systir
Angela reikaði hvítklædd og
þögul á milli sjúklinga sinna,
hún syrgði alla ævi elskhuga sinn
sem hvarf á íslandsmiðum, stóð
um skeið bensíndæla og engum
dettur lengur í hug slæðingur af
frönskum uppruna og þó. Já, ég
veit ekki. En enga bensíndælu
þekki ég, sem bilaði eins, oft og
á kyrrum sumarkvöldum komu
bílarnir hver á eftir öðrum og
tóku bensín og óku svo leiðar
sinnar og hurfu út í rökkrið.
Auk margra fagurra stöðu-
vatna frá náttúrunnar hendi
finnast þarna önnur gerð af
mannahöndum í sambandi við
virkjanir og áveitur svo sem
Krami og Tbili.
Gróður er mjög fjölbreyti-
legur. Þarna vaxa um 4.000 teg-
undir plantna, þar af 500
óþekktar annars staðar. Sumar
eru mjög fágætar svo sem eldar-
fura, en eini lundur hennar í
víðri veröld finnst í Grúsíu.
Dýralíf er einnig mjög fjöl-
skrúðugt. Meðal sjaldgæfra
dýra má nefna snætígur og fisk
einn, kramuli, er finnst hvergi
annars staðar en í Kramafljóti,
talinn einkar ljúffengur.
Borgin Tbilisi er höfuðborg
Grúsíu. íbúar hennar eru um
ein milljón.
Sagnir herma, að fyrir 1.500
í grennd við Tbilisi.
árum hafi Vakhtong Gorgasali,
konungur skotið fagra hind í
fjöllum uppi. Særð féll hún í
lind eina, en spratt þaðan brátt
alheil og þaut á brott sem örskot
konungi til mikillar furðu. Vatn
þessarar lindar reyndist hlýtt og
virtist gætt dularfullum lækn-
ingamætti. Gorgasali lét reisa
þarna borg og kalla Tbilisi (Tbili
táknar hlýr), og varð hún síðar
höfuðborg landsins.
Menn hafa byggt þetta land
frá ómunatíð, unnu þar kopar
um 3500 fyrir Kristsburð og
tóku að blanda hann ýmsum
málmum. Fornir sýningargripir
grúsískir eru taldir mestu ger-
semi.
Á 7. og 6. öld f. Kr. hófust
tvö ríki á þessu svæði. Annað
var við Svartahaf og nefndist
Kolchis eða Kalkhita. Hitt var
austar og hét Kartli, en Grúsíu-
menn kalla sig Kartveli og land
sitt Sakartvelo.
Það þarf ekki mikið hug-
myndafiug til að láta sér detta í
hug, að þegar hann Ingólfur
Arnarson kom hér til lands forð-
um og sá rjúka hjá Karla, að
hann hafi þá í raun séð rjúka
hjá Kartla. Annað eins hefur
skolast á skemmri leið. Þetta var
nú útúrdúr.
Á elleftu öld geystust Selsjúk-
Tyrkir þarna yfir og ollu miklum
usla. En Davíð konungur fjórði
sigraði þá árið 1121 og hnekkti
veldi þeirra. Hann reyndist hinn
mesti framfaramaður, stofnaði
m. a. tvær vísindaakademíur,
aðra kennda við Gelati og hina
við ískalti. Þær gegndu miklu
hlutverki, ekki aðeins heima
fyrir, heldur einnig í öðrum
kristnum löndum Litlu-Asíu.
Tamara drottning (1184 -
1213) fetaði í fótspor afa síns.
Lét hún m. a. grafa 119 km lang-
an skurð, Alazommský og ýms-
ar fleiri áveitur. Um daga
Tamuru gerðist Grúsía eitt hið
auðugasta iand á þessum
slóðum, spannaði yfir mikið
svæði allt í kring og mátti heita
alkaukasískt ríki. Þetta mikla
blómaskeið endaði svo á 13.
öld, er konungur af Khorezan
fór þarna yfir með báli og
brandi, síðan hersveitir Gengis
Khans og svo Tamerlans í lok
14. aldar. Á þessum tíma fækk-
aði fólki um helming.
Svona mætti auðvitað lengi
telja.
Á 20. öld hófst svo sú þjóðar-
vakning, sem leiddi til sjálfstæð-
is Grúsíu. Og þjóðin er nú eitt
auðugasta lýðveldi Sovétríkj-
anna.
f skoðunarferð okkar um
Tbilisi fórum við framhjá gömlu
húsi, einu af mörgum, í
þessari fornu borg. Þetta hús
hafði þá sérstöðu að hafa
hýst Prestaskóla Grúsíu. Þarna
hafði þá félagi Stalín stund-
að guðfræðinám forðum tíð.
Þaðan þarna hafði hann
verið rekinn fyrir pólitískan
áróður.
Svetlana tjáði okkur, að nú
færu fram endurbætur á húsinu
og yrði það síðan opnað sem
þjóðminjasafn, að mér skildist.
13. júní var okkur boðið í
skoðunarferð upp í fjöllin til
þorpsins Pasanauri. Þar sem við
ókum til þorpsins, liggur vegur-
inn fram með ánni Aragví, sem
minnir mjög á íslensku jökul-
árnar. Þetta er á margan hátt
mjög skemmtileg leið að aka.
Það vakti undrun mína að sjá
kaðalbrýr strengdar yfir ána
með vissu millibili. Þegar ég
spurðist fyrir um þetta, var mér
sagt, að þótt áin væri vatnslítil
nú, gæti hún stundum verið
vatnsmikil og þessar brýr væru
til að auðvelda fólki að komast
yfir hana.
Þarna í fjöllunum dvöldum
við svo dálítinn tíma, borðuðum
til dæmis þarna og nutum fjalla-
loftsins.
í bakaleiðinni var farið niður
að ánni og teknir nokkrir steinar
til minningar um komuna
þangað. Það mun vera grúsískur
marmari. Síðan var farið heim
á hótel og hvílst.
Um kvöldið fengum við Eyj-
ólfur okkur göngu til að skoða
lífið í borginni. Eftir að hafa
gengið um í kvöldkyrrðinni
röltum við inn í búð til að kaupa
bjór og límonaði.
Nú sem við erum þarna, víkur
sér að okkur eldri maður, sem
staddur var þarna í búðinni,
tekur vínflösku og segir um leið
og hann réttir hana að okkur:
„Þetta er það besta í Grúsíu.
Félagi Stalín drakk þetta.“
Nú, okkur Eyjólfi kom saman
um það, að ekki væri stætt á
öðru en að kaupa flösku af svo
frábæru víni. Seinna komst ég
að því, að þetta vín mun heita
kindzmaruli og er talið mjög
frábært að gæðum.
Einn daginn heimsóttum við
samyrkjubú. Þegar þangað
kom, var tekið á móti okkur af
formanni sýslunefndar og fyrsta
ritara á samyrkjubúinu. Þau
óku svo með okkur upp í fjöllin
í 730 m hæð og þaðan var litið
yfir þorpið, sem stendur í dal
miklum, sem mun nefndur Al-
anskidalur, ef ég man rétt.
Þarna uppi i fjöllunum fræddi
formaður sýslunefndar okkur
nokkuð um dalinn og sögu hans.
Þarna var okkur bent á gamla
varnargarða, sem hlaðnir höfðu
verið til að verjast óvinaherjum.
Uppi í fjöllunum voru alltaf
hafðir varðmenn til að fylgjast
með óvinaherjum og þegar
njósnir bárust af árás, létu þeir
vita og voru þá konur og böm
flutt úr þorpinu og upp í fjöllin
og þar var þetta fólk, þar til
hættan var liðin hjá eða búið að
reka óvinina af höndum sér.
Þarna í þessum dal mun hafa
verið stofnað fyrsta klaustrið l>
Grúsíufarar, Eyjólfur Friðgeirsson t. v. og Guðmundur H. Sigur-
jónsson t. h. og á milli þeirra er túlkurinn Svetlana Chaduneli.