Austurland - 23.12.1984, Síða 27

JÓLIN 1984.
25
Gunnlaugur Árnason:
Ævintýri að austan
Mihningabrot Bergkvists Stefánssonar,
Fáskrúðsfírði, með ívafí
Það var fast sóttur sjórinn á
franska tímabilinu áfjörðunum.
Ég var ungur þá, en samt orðinn
formaður á fleytunni. Við vor-
um þrír á opnum vélbáti. Með
mér voru Finnur, miðaldra
maður, hálfgerður háðfugl, ef
svo bar undir, og drap tittlinga
í sífellu, og Sigurður, ungur
maður, einfaldur og trúgjarn
með miklar gróðahugmyndir í
sambandi við sjósóknina.
Það var komið fram í apríl.
Við rérum með línu og sóttum
venjulega fram í álinn. Fiski-
gengd var óvenju mikil.
Svo var það einn morguninn,
að norðaustan blika var til hafs-
ins og byrjað að kula, þegar við
fórum á sjóinn. Hann bætti í
gráðið, eftir því sem utar dró í
fjörðinn. í fjarðarkjaftinum var
kominn stormur og slyddubyl-
ur. Ég sá, að bátarnir, sem
lengra voru komnir, lágu undir
áföllum.
- Jæja, ekki leggjum við í ál-
inn í dag, sagði ég og leit á þá
Finn og Sigurð.
- Slæmt, slæmt, sagði Finnur
og drap tittlinga, - Ekki kostar
svo lítið beitan á alla þessa línu.
Siggi sagði ekkert, en ók sér
vonleysislega á þóftunni.
Það varð úr, að ég vék inn á
fjörðinn aftur, þar til við kom-
um á svokallaðan Boða. Þar var
stormur en sjólítið. Þar lögðum
við og hafði enginn lagt þar og
var lítil fiskivon þar svona
snemma.
-Enginn fiskur, sagði Finnur,
- tómar tindabikkjur og hala-
negrar.
Ég leit á Sigurð. Hann var a.
m. k. fjórum þumlungum lægri
á þóftunni en venjulega.
Við gáfum línunni góðan
legutíma. Svo var farið að
draga. Það var ekki beint hægt
að segja, að það lýsti, en það
var fiskur á hverju járni. Það
var steinbítur. Og það stóðst á
endum, þegar síðasti krókur var
dreginn, var báturinn orðinn
hlaðinn.
Jú, dálítið hafði Siggi hækkað
á þóftunni, en ekki mikið, því
að steinbítur var ekki í háu
verði.
Finnur var að draga uppistöð-
una og rak þá augun, er þau
stoppuðu augnablik, í þústu á
reki skammt frá okkur.
- Þama kemur nú ein kúgild-
isærin frá Nesi rekandi, sagði
Finnur.
Er uppistaðan var dregin,
keyrðum við að þessu. Nei,
þetta var ekki kúgildisær frá
Nesi. Þetta var einhver feitmik-
ill klumpur, hvítleitur og bríl-
ugur. Ég ætlaði að láta þetta
eiga sig, þegar Finnur sagði: -
Ambur, ambur, þetta er hvala-
ambur og nefndi svo ævintýra-
legar upphæðir í sambandi við
amburinn, að okkur Sigga bók-
staflega féllust hendur. Samt
áttuðum við okkur von bráðar
og hófumst handa að innbyrða
amburinn. En hann var ekki
nægilega haldgóður til að inn-
byrða hann með goggnum og
bókstaflega engum tökum tak-
andi.
En Finnur sagði: - Inn með
amburinn, inn með amburinn.
'Það varð mitt fangaráð að
fara úr stakknum, og í hann var
amburinn látinn renna og síðan
svipt inn og látinn ofan á stein-
bítskösina. Ég stóð hins vegar
stakklaus í hríðinni og Siggi við
hliðina á mér og andlitið var eins
og spurningamerki. Svo stamaði
hann út úr sér: - Hva, hvað kost-
ar ambur?
- Eftir því sem Finnur segir,
þurfum við ekki að róa meira á
þessari vertíð, sagði ég og setti
á fulla ferð til lands. Veðrið var
svipað. Ég var rennvotur. Sig-
urður kom aftur í. Hann var allt-
af vanur að koma til þess að fá
reyktóbak í pípuna sína. Hann
fór alltaf tóbakslaus á sjóinn.
Nú brosti hann útundir eyru. -
Það var mikið lán að finna
ambur, nú þarf ég að segja
pabba.
Ég þagði dálitla stund og hug-
leiddi, að ég hafði séð franska
skútuá höfninni, þegar við fór-
um á sjóinn.
- Já, Sigurður minn, sagði ég,
- þú þarft að segja honum fleira.
Nú þurfum við að fá hann til að
selja steinbítinn í Flandrarann.
Haraldur faðir hans var al-
vanur að versla við Fransmenn.
Siggi kinkaði kolli og brosti út
í bláinn og það virtist bregða
fyrir bæði koníaki og flandrara-
kexi á andlitinu á honum.
Brátt var fjörðurinn á enda
og báturinn seig þunglamalega
upp að bryggjunni. Við settum
fast. Á uppfyllingunni var stór
hópur af fólki, sem var kominn
til að skoða aflann, og þegjandi
tókum við stakkinn minn og
hvolfdum úr honum fyrir fram-
an hópinn.
- Hvað er þetta? spurði
fólkið. Finnur deplaði augunum
og varð fyrir svörum:
- Þetta er hvalaambur, og
fólkið stóð í þögulli undrun, því
að í þessum firði hafði enginn
Gunnlaugur Árnason.
séð hvalaambur. Það höfðu að-
eins verið á reiki dularfullar og
óljósar sagnir um einhvern Fær-
eying, sem hafði norður á
Langanesi keypt svona klump á
sjötíu krónur og hafði síðan
orðið stórríkur maður í sínu
heimalandi. En hér í nærsveit-
um hafði enginn grætt túskild-
ingsvirði á hvalaambri.
Ég fór heim og hafði fata-
skipti. Þegar ég kom aftur, var
Haraldur gamli kominn:
- O, ho, nú þykir mér aldeilis!
Við verðum allir stórríkir menn
og komdu nú blessaður.
Meðan við Haraldur gamli
stóðum þegjandi og virtum fyrir
okkur stykkið, þá vaknaði hjá
okkur sú spurning, hvað við ætt-
um að gera við þetta. Umfram
allt þá var þetta hvalaambur.
Urðu nú nokkrar bollaleggingar
um það, hvað gera skyldi. Har-
aldur kvað upp úr með það:
- Við sækjum lækninn, ekki
vegna þess að neinn sé veikur,
heldur er þekkingu okkar í efna-
fræði mjög ábótavant.
Það varð úr, að læknirinn var
sóttur. Hann kom að vísu ekki
með hlustunarpípu um hálsinn,
en hann rannsakaði stykkið vel
og vandlega, skar í það svona
hér og þar og þefaði úr sárinu.
Síðan kvað hann upp sinn dóm.
Nei, þetta var ekki hvalaambur,
en hvað það var, vissi hann ekki.
Það vissi enginn. Burtu með
það, í sjóinn. Og í sjóinn hent-
um við því. Ekkert mundi
minna mig á hvalaambur framar
nema brílan í stakknum mínum,
sem ég mundi ekki ná úr honum
næstu daga.
Það voru þegjandalegir
menn, sem reru út að frönsku
skútunni þann daginn til að selja
steinbít. Samt lét Haraldur þau
orð falla, að verra væri að gæta
fengins fjár en að afla.
Þegar út í frönsku skútuna
kom, færðist Haraldur allur í
aukana. Hann stökk um borð
og pataði lengi við franska
skipstjórann og kom síðan út að
borðstokknum og skipaði okkur
að henda upp aflanum og sagði,
að við fengjum óvenjulega gott
verð fyrir.
Hrúgan á dekkinu var álitleg
og þeir frönsku hinir halavökr-
ustu í kringum kösina, hlógu og
pötuðu mikið og drukku rauða-
vín úr tinkrúsum sínum.
Haraldur, sem fengið hafði
koníak í káetunni, var hinn reif-
asti og vatt sér að okkur og
sagði: - Jæja, drengir, þá
skulum við koma, og gerði sig
líklegan til að fara niður í
bátinn. En eitthvað gerði Sig-
urður sonur hans sig ekki
ánægðan með þetta og hikaði
við lunninguna og stamaði: -
En, borgunin? Haraldur yppti
öxlum og sagði, að við fengjum
ekki greitt fyrr en klukkan tíu
um kvöldið. Jæja, við því var
ekkert að gera og við rerum í
land. en illa leist mér á að eiga
eftir kaup við Flandrarana.
Það var allmjög rokkið og
húmið sigið yfir lög og láð, er
við Haraldur rerum út í frönsku
skútuna til að sækja koníakið og
kexið. Nú var minna um að vera
hjá þeim frönsku. Nú sást engin
hræða á dekki, og við Haraldur
fórum um borð. Lúkarinn var
læstur. Haraldur fór að káet-
unni og leit niður. Þá virtist eins
og hann lyftist frá dekkinu og
hann leit til hliðar við kappann
og bað guð að hjálpa sér. Ég leit
niður og varð það sama fyrir og
Haraldi, að horfa til hliðar, því
að niðri í rökkrinu sást blásvart
byssuhlaup og móaði í hvítan
mannsfingur, er hélt um
gikkinn.
Við Haraldur forðuðum okk-
ur í bátinn og ráðguðumst um,
hvað gera skyldi. Ég vildi fara í
land og safna liði. Það var nóg
af hraustum strákum og góðum
byssum í landi. Ekki vildi Har-
aldur það, en kvað loks upp úr
með það, að við sæktum
lækninn. Ekki heldur nú vegna
þess að neinn væri veikur eða
særður, heldur var læknirinn
franskur konsúll.
Við rerum upp að fjörunni
fyrir framan læknisbústaðinn,
og Haraldur fór að sækja
lækninn. Ég beið lengi, en að
lokum kom hann og sagði sínar
farir ekki sléttar. Læknirinn var
háttaður og vildi ekki koma, en
gaf okkur það loforð að fara
með okkur klukkan tíu morgun-
inn eftir og við það sat.
Ég var mættur í birtingu
morguninn eftir með skipshöfn
minni og Haraldi. Við létum
bjóðin í bátinn og bjuggum okk-
ur undir róður. Og nú vöknuðu
þeir frönsku og virtust ætla að
róa líka.
Ankeriskeðjan rann inn með
skrölti og hvítum seglum var
ekið í skyndi og brátt herti skút-
an skriðinn undan norðankald-
anum, sem stóð út fjörðinn.
Segl hófust og brátt var hún
horfin fyrir næsta tanga.
Við stóðum þegjandi og
horfðum á eftir skútunni og þeir
feðgarnir með opinn munninn.
Loks rauf ég þögnina og sagði:
- Jæja, strákar, þá skulum við
koma okkur á sjóinn. Og við
slepptum og lögðum af stað út
fjörðinn.
Læknirinn var að koma niður
sneiðinguna, en Haraldur stóð
á bryggjunni. Nú var ekki frá
því, að mér sýndist hann eitt-
hvað lasinn. Sigurður var þögull
og fár og fékk sjaldan í pípu sína
í næstu róðrum, þó að fiskiríið
væri með afbrigðum gott. Og
Finnur brosti í kampinn og depl-
aði augunum í sífellu.
Um haustið réði ég skipi mínu
til hlunns í fullkominni óvissu
um framtíðina. Við félagarnir
höfðum fiskað vel, en þegar upp
var gert, höfðum við haft til
hnífs og skeiðar yfir úthaldið en
heldur ekki meira. Það var C>
Bergkvist Stefánsson á Litlatindi. í baksýn Kyrruvíkurskriður,
Krossanessfjall og Flesin. Ljósm. Nanna Pórðardóttir.