Austurland - 23.12.1984, Qupperneq 29

JÓLIN 1984.
27
Gömul mynd frá Búðum. Saltfiskbreiðsla.
nú líka alvanalegt á þeim árum
og einhvem veginn mundum viö
lifa af þennan vetur eins og
aðra. í>á var heldur ekkert lífs-
gæðakapphlaup þar sem menn
gátu keppt við sjálfan sig um
eyðslu og afla. Nei þá var lífs-
barátta, og hún var hörð, og oft
var mikið á sig lagt fyrir lítinn
feng. Ég tók mér góðan tíma til
að lagfæra það sem aflaga hafði
farið um sumarið, og einn dag-
inn vom verkefnin á þrotum.
Ég settist á þóftuna og lét
hugann reika. Minningamar um
hin kyrrlátu sumarkvöld, er við
héldum hlöðnum bát til hafnar,
komu fram í huga minn. En þótt
aflinn reyndist lítils virði, átti ég
þó mína veiðimannsgleði
óskerta, og ég sá í anda frönsku
skúturnar sigla um fjörðinn
beggja skauta byr, og ég sá þær
í byrleysu með hnípnum
seglum, er virtust sakna sinnar
reisnar, er lognið hafði svipt þau
um stundarsakir. Og í litla garð-
inum utan við þorpið voru fimm
nýir krossar. Þar hvíldu þeir
Fransmenn, sem kosið höfðu ís-
land sínum lúnu beinum. Marga
kexkökuna vorum við búnir að
innbyrða um sumarið. Við
renndum upp að frönsku skút-
unum, þegar við sáum okkur
færi og verslunin gekk greið-
lega. Stórar kexkökur eins og
þakhellur í laginu og nokkrar
flöskur af sólgullnu koníaki frá
hinum suðrænu löndum skiptu
um eigendur. Greiðslan var ým-
iss konar. Stundum var það eitt-
hvert prjónadót eða þá í fiski.
Kannski höfðu líka nokkrar
„pokaendur" fengist til að hátta
í björtu á landstíminu og voru
þær vel þegnar af Fransmönn-
unum. En best af öllu var að
eiga hund. Það þótti lélegur bú-
skapur á sveitabýlunum kring-
um fjörðinn, ef ekki voru tveir
eða þrír hálfvaxnir hvolpar til
að láta fyrir einhvern glaðning
á vorin, þegar Fransmennirnir
komu, og sagt er að ennþá séu
í Frakklandi kjölturakkar með
ýmis erfðaeinkenni íslensku
hundanna svo sem uppsperrt
eyru og hringað skott. Svo hætt
er við að einhver kynblöndun
hafi átt sér stað vegna komu
Fransmanna til íslands.
Ysmar sagnir voru um þessi
viðskipti sveitamannanna og
jafnvel sagt, að sumir hefðu selt
sama hvolpinn þrisvar, en þeir
voru sumir af góðu sjóhunda-
kyni og tóku snemma sundtökin
og víluðu ekki fyrir sér að synda
dálítinn spotta, ef þeir sluppu
úr greipum Fransmannanna. en
nú hefur verslunartæknin aftur
á móti aukist svo mikið, að það
er ekki í frásögur færandi, þótt
einhver selji hundinn sinn
þrisvar.
Þegar ég var ungur, átti ég
heima hjá foreldrum mínum á
einu sveitabýlinu við fjörðinn.
Ég eignaði mér einn af þessum
hvolpum og skírði hann Jökul.
Ef til vill réði það nafngiftinni,
að hafísinn fyllti fjörðinn fram
undir sumarmál eða kannski
fannst mér hann bara svona
kaldur fyrir tilverunni.
Ég kveið fyrir vorinu, sem að
lokum kom með sólskin og
sunnanvind, og hafísinn læddist
fyrir ystu tanga sneypulegur og
lét eins og hann hefði í raun og
veru aldrei ætlað að stoppa, og
frönsku skúturnar vörpuðu akk-
erum og hlóðu seglum fram
undan bænum og að lokum varð
það ekki umflúið lengur.
Þeir faðir minn og bræður
hrundu fram árabátnum og Jök-
ull sat í stafni og horfði stórum
augum á þessi ferlíki, sem flutu
á sjónum. í hlaðvarpanum stóð
lítill drengur og honum fannst
vorsólin missa ljóma sinn og
geislar hennar verða kaldir.
Róðrarbáturinn lagði að einni
frönsku skútunni og allir hurfu
undir þiljur. Það leið langur
tími, ég hugsaði ráð mitt. Ég var
reiður við Fransmennina. Hvað
voru þeir að flækjast og ágirnast
hunda frá strákum eins og mér?
Aldrei skyldi ég borða flandr-
arakex framar, sem hafði ef til
vill verið keypt fyrir hund, sem
einhverjum þótti vænt um.
Jæja, loksins voru þeir að
leggja af stað frá skútunni. Nú
var áralagið hvatskeytlegt, og
þeir sungu við raust, svo að mér
var ekki grunlaust, að ekki hefði
verið keypt tómt flandrarakex
fyrir hann Jökul. Nú lögðu þeir
að lendingunni. En um borð í
frönsku skútunni gall við kvala-
óp og síðan nístandi ýlfur í
hundi. Svo sást lítill hnoðri á
borðstokknum, sem hvarf eins
og strik í hafið. Hróp og köll
gullu við og Fransmennirnir
hlupu fram og aftur um skútuna,
en allt lenti í pati og ekkert varð
úr neinu. Jökull minn var á leið
til lands. Ég hljóp ofan að lend-
ingunni og Jökull gjammaði
glaðlega við fjöruborðið. Ég
lagðist á hnén og beið. Svo kom
hann og lagði sjóblauta hramm-
ana umhálsinn á mér, en faðir
minn horfði á okkur dálitla
stund, en svo sagði hann: - Þér
er óhætt að fara með hann heim,
hann verður ekki látinn fara
aftur. Ég reis upp og við lögðum
af stað. Þá kallaði faðir minn á
okkur. Já, nú hafði hvorugur
okkar neitt á móti því að fá
flandrarakex í nesti, og brátt
vorum við lagstir í hlaðvarpann
og borðuðum kex af góðri lyst.
Og nú var sólin aftur orðin björt
og geislar hennar heitir.
Jökull varð mér fylgisamur og
hjálpaði mér við fjárgeymslu og
smalamennsku, en alltaf tók
hann á sig stóran krók, ef hann
sá Fransmenn. Aðal áhugamál
hans voru samt veiðar og jafnvel
það, að ég veiddi handa honum
silungsbröndu í bæjarlæknum,
var honum ævintýri.
Smásílum, sem ég veiddi
handa honum og henti á land,
var hann vanur að sporðrenna
samstundis, og þegar bræður
mínir tóku byssurnar og héldu
á veiðar, þá vék hann ekki frá
þeim og lét eins og hann sæi mig
ekki. Þá var ekki frítt við, að
mér sárnaði. Hvenær yrði ég
álitinn nægilega fullorðinn til
þess að ég mætti ganga að nagl-
anum þarna á þilinu og taka
niður byssuna og halda á veiðar
með hann Jökul? En allt bíður
síns tíma og hvað um það, við
vorum góðir vinir við Jökull.
Að lokum kom að því, að mér
var trúað fyrir vopninu, og
lögðum við Jökull okkur alla
fram við veiðarnar og eftir ýmsa
byrjunarörðugleika lögðum við
margan málsverðinn á borð með
okkur bæði af boðnum og for-
boðnum fuglum og ég lét ekki
sannast á mér máltækið, það gef
ég hundi mínum, sem ég vil
ekki.
Á jólaföstunni stunduðum
við alltaf rjúpnaveiðar enda
mikil matarbjörg að rjúpunni og
ef til vill hægt að selja eitthvað.
Sumir fengu lítið, aðrir mikið
eins og gengur. Við lögðum af
stað bræðurnir, og í birtingu
vorum við komnir á áfangastað.
Það var logn, og marrið í frosn-
um snjónum lét mjúklega í eyr-
um. Elsti bróðir minn var sjálf-
kjörinn foringi við veiðarnar og
hann úthlutaði okkur veiðistað
yfir daginn. Ég fór á minn stað
án þess að mögla og Jökull
fylgdi mér fast á hæla. Heldur
fannst okkur við vera afskildir.
Við hlutum veiðistað efst á
hjalla, að vísu dálítið landrými
en ekki rjúpnasælt að sama
skapi. Bróðir minn var í brekk-
unum fyrir neðan, sem voru
vaxnar kjarri og lyngi með
skjólgóðum giljum, sem rjúpan
sótti mjög í. Mér fannst alltaf,
að einhvem tíma í fymdinni
hefðu þær verið kenndar við
smjör, og þaðan heyrðum við nú
skothríðina strax og birta tók.
En það var fleira en staður-
inn, sem vakti okkur Jökli óá-
nægju. Okkur hafði líka verið
úthlutað verstu byssunni. Það
var gamall framhlaðningur, sem
faðir minn átti og var kunn að
óráðvendni, og ekki bætti það
úr skák, ef ég komst að rjúpu,
þegar veiðiskjálftann setti að
mér, svo að ég missti hvellhett-
una ofan í snjóinn, þegar ég ætl-
að að láta hana á kveikipípuna.
Svo var nú Jökull alltaf að
hnippa í mig með trýninu. Hon-
um fannst víst illa ganga. Það
var lítið af rjúpu og aldrei nema
ein í stað. Það virtist helst, að
þetta væru einhverjir sérvitring-
ar, sem ekki gætu verið innan
um aðra fugla. Já sennilega voru
þær sérvitrar. Sumar sperrtu sig
upp strax og þær sáu okkur og
byrjuðu að höggva til hausnum
í gríð og erg, en voru svo flognar
löngu áður en ég komst í færi.
Aðrar kúrðu sig bak við smá
lynghríslur eða stein og flugu
ekki fyrr en að ég hefði stigið
ofan á þær í næsta fótmáli. En
sumar voru eins og venjulegar
rjúpur, sátu á áberandi stað og
biðu rólegar, á meðan ég var að
bauka við þrumuprikið. En
þetta ver tregt og Jökull labbaði
eftir þessum fáu rjúpum, sem ég
skaut og lagði þær við fætur
mér. Hannvarbersýnilegamjög
óánægður og þefaði út í loftið í
áttina að brekkunum, þar sem
bróðir minn var að skjóta.
Fyrir hádegið byrjaði hann að
setja yfir dimm él, og það ágerð-
ist þegar á daginn leið og Jökull
færði sig lengra og lengra í áttina
að brekkunum. Svo hvarf hann
alveg, en alltaf var hann að
koma annað slagið og lagði þá
rjúpur við fætur mér, sem ég
hnýtti auðvitað strax í kippuna.
í rökkrinu gat ég skotið nokkrar
rjúpur. Jökull var þá hættur að
sækja þær niður í brekkur. Þetta
var orðin allþrýstin kippa og
hann vék ekki frá henni. Það lá
við, að hann legði tunguna á
hvern einstakan haus, sem hékk
niður úr kippunni og við fórum
að draga okkur í áttina til bæja.
Við hittum bróður minn. Hann
var búinn að skjóta mikið af
rjúpu, en týna flestum. Nú var
hann með nokkrar rjúpur í ann-
arri hendinni, en ég var kominn
með bagga í bak og fyrir. Við
héldum nú heimleiðis, og hann
barmaði sér sáran yfir rjúpna-
hvarfinu - Og hvað heldur þú,
að hafi orðið af þeim?, sagði ég.
- Fálkinn, sagði hann. - Það er
fálkinn, sem hefur tekið þær.
Hann var að hringla þarna í
brekkunum í allan dag. Ég
komst aldrei í færi við hann, en
ég hugsaði honum þegjandi
þörfina, - Já fálkinn, sagði ég,
- það er ekki að því að spyrja 0
VinurSU, bátursem Bergkvist átti. Ljósm. Nanna Pórðardóttir.