Austurland - 23.12.1984, Page 35

JÓLIN 1984.
33
við bara, hvað það var vont. En
það var nú hægt undanhaldið til
þess að sleppa inn á lognbáruna
á firðinum. Sáum við þá, hvar
rís upp segl við hafsbrún. Þar
kom sú franska öslandi sunnan
úr hafinu og sigldi hún nú fram
hjá fyrir fullum seglum, og fór
nú svo hratt sem fugl flygi. Slef-
trossuendinn var ennþá í kjöl-
farinu, en hafði trosnað um
nóttina og var nú til að sjá eins
og hali á kú.
Loksins þegar við komm inn
í lygnuna lá hún og vaggaði sér
á undiröldunum, og nú tókum
við hana á síðuna. Það var nú
víst orðið mál að fara að athuga
um Fransmennina í lúkarnum
og nú fóru þeir að tínast upp,
ekki sérlega mannborlegir, en
það var auðséð á feginleikanum
í svipnum, þegar þeir sáu
skútuna, að þeir þóttust hana úr
helju heimt hafa. Byrjuðu þeir
nú að brölta um borð, hefur
sjálfsagt verið farið að langa í
bólið sitt, en þeir sem fyrir voru,
voru nú ekki á því að láta þá
sleppa um borð og hrintu þeim
sem fljótast niður aftur og jafn-
vel börðu þá. Þar sem okkur
fannst þeir linlegir við að ráðast
til uppgöngu á skipið, þá brugð-
um við þeim til hjálpar og vor-
um síðast farnir að taka þá á
milli okkar og skutla þeim um
borð og hurfu þeir undir þiljur
og fór lítið fyrir þeim eftir það.
Nú fórum við að hreinsa lúk-
arinn. Hann var orðinn eins og
stía fyrir ferfætlinga. Við settum
upp ketilinn, því að við höfðum
orðið fulla þörf fyrir eitthvað
hlýtt eftir volkið. Þegar var að
sjóða á katlinum, rétti einhver
niður stóra krukku af rauðvíni,
og brátt stóð rjúkandi púns á
borðinu. Við bleyttum upp
kexið. Það varð mjúkt og gott
undir tönn í heitu víninu og lifð-
um við í almennri velsælu inn
fjörðinn.
Svo komum við inn á leguna,
og þeir létu bæði anker falla og
gáfu út mikið af keðjum og lás-
uðu svo fast um festipolla. Þeir
hlóðu seglunum snyrtilega og
bundu að rám, og svo lá hún
þarna í logninu sakleysisleg á
svipinn, eins og hún hefði aldrei
út í hvassviðri komið á ævi sinni.
Ekki sáum við þá taka í pumpu
á þessu ferðalagi.
Skipstjórinn steig í léttabát-
inn og hélt til fundar við konsúl-
inn, en tilkynnti okkur samt
áður, að við mættum ekki liggja
utan á skútunni. Já, það var nú
karl, sem vildi hafa allt í röð og
reglu. Við fengum okkur svolít-
ið meira af rauðvíni og þar sem
ekki varð hugsað til heimferðar
að sinni, þá lögðumst við við
gamlan bark, sem einhvern tíma
hafði strandað við fjöruna og
var nú notaður fyrir bólverk í
þorpinu. Við lögðumst til svefns
og urðum hvíldinni fegnir og við
vöknuðum ekki, fyrr en í myrkri
Gunnlaugur Árnason við bát sinn í fjörunni innan við Haugsnes,
sem er á milli Brimnesgerðis og Höfðahúsa. í baksýn ber Kappeyr-
armúla hæst. Ljósm. Gísli Árnason.
um kvöldið. Að vísu áttum við
rauðvín en það var lítið, svo að
við ákváðum að heimsækja þá
frönsku.
Þar var nú glaumur mikill og
gekk á ýmsu. Það stóð ekki á
því. Konsúllinn var búinn að
dæma skútuna ónýta, ekkert
eftir nema kasta á hana rekun-
um. Þeir frönsku höfðu setið við
drykkju um daginn og orðið
ósnyrtilegt um að litast, en þeir
tóku okkur, eins og þeir ættu í
okkur hvert bein, og fékk nú
hver maður koníak og rauðvín
að vild sinni. Nú fóru þeir að
tína í bátinn allt það fémæta, er
þeir gátu við sig losað: blý-
sökkur, þriggja punda, bikaða
færastrengi, sem voru eftirsóttir
á fjörðunum, salt og svínaflesk
og kexið góða var ómælt, og
vatnskúturinn var tæmdur og
fylltur með rauðvíni.
Sá ég nú glöggt fánýti hinna
jarðnesku fjármuna. Allt sem
þeir höfðu borið um borð og
gengið frá, var þeim nú ónýtt og
einskis virði. Þeir mundu skilja
það eftir og fara sjálfir til Frakk-
lands með lítinn sjópoka í ann-
arri hendi og svo mundi einhver
fingralangur koma á bát sínum
að næturþeli í vondu veðri og
láta greipar sópa, en verða svo
sem ekkert sælli fyrir vikið.
Kannski líka einhver, sem ekki
var fingralangur, yrði til að
grípa þetta út úr neyð.
Leið nú nóttin við koníak og
flandrarakex og með vaxandi
birtu um morguninn héldum við
leiðar okkar. Við héldum út úr
Sílafirði og_beygðum suður með
landinu. Það síðasta sem ég
heyrði um þessa skútu var það,
að eina dimma nótt um haustið
hefði hún sleppt niður festum
sínum og haldið leiðar sinnar og
ekki sést eftir það. Kannski ligg-
ur hún sokkin í mynni Sílisfjarð-
ar og bíður þess byrjar, sem
aldrei kemur. Einhvern tíma í
framtíðinni að vetrarlagi, þegar
hafísinn spennir greipar sínar
um strendur landsins kemur hún
kannski utan úr ísnum og tekur
nauðbeit fyrir skershalann og
fær svo liðugan vind inn gamla
fjörðinn. í augum þá lifandi
manna verður hún brotið og illa
farið flak, sem enginn þekkir.
Hver veit, ekki eru allar spýtur
sívalar í ísnum.
Við náðum róðrartíma morg-
uninn eftir, tókum stampana og
fengum okkur nýjan vatnskút
og fórum svo í róður.
Nú var vorið komið og í fugla-
björgum fór að sjást á hvítar
bringur á stöllum og rákum,
loftið iðaði af lífi. Frönsku
skúturnar komu úr hafi og röð-
uðu sér á fiskimiðin og urðu að
lokum í miklum meirihluta.
Ekki munu vera til neinar
tölur og þó, en kannski hefur
ráðið meira umhugsun um
stuðla og höfuðstafi, hljóðstaf
og hendingar heldur en áreið-
anlegheit talnanna hjá skáldinu,
sem sá að Papey suður, „þá
eygði svo í einum svip fjörutíu
franskar duggur og fimmtán
róðrarskip." En það hefur sjálf-
sagt verið meirihluti þeirra ára-
báta, sem réru til fiskjar við
fjörðinn og frönsku skúturnar
komu og fóru. Sumar lágu á
miðunum einn dag og ráku svo
fyrir falli og vindi annað hvort
suður eða norður og sáust ekki
meira, en sumar héldu sér á
seglum á sömu miðum allt vorið
og urðu jafn auðþekktar og
hann Skrámur gamli, en Skrám-
ur var virðulegur fýll með dökka
bletti öðrum megin á höfðinu,
sem hafði fengið matarást á
okkur. Á hverjum degi kom
hann fljúgandi sunnan úr hafinu
og heimtað mat sinn og engar
refjar, og það taldi enginn eftir
sér að gera að nokkrum fiskum
til þess að ná lifur handa honum
og hann var orðinn feitur og
pattaralegur. En kannski lét
hann svona við alia báta.
Einhver varð að reka lestina.
Hún kom siglandi úr suðurátt
og settist að á miðunum okkar
þetta vor. Það var falleg skúta,
nafnið var stutt og málað með
stórum stöfum á skut og kinn-
unga: Manon. Já, ekki skal ég
ábyrgjast, að við höfum borið
það rétt fram. Hún fékk nú ekki
matarást á okkur. Það var
frekar, að við fengjum hana, en
hún vildi gjarnan vera þar, sem
við vorum á sjónum og sáum við
hana flesta daga og Frans-
mennirnir röðuðu sér við lunn-
inguna hlæjandi og kátir og
drógu fisk í gríð og erg. Þeir
stöppuðu niður tréklossunum
svo að það glumdi í dekkinu,
þegar þeir misstu þá. Það var
vel hægt að sjá það á þeim þegar
skipstjórinn var búinn að út-
deila rauðvínsskammtinum fyr-
ir daginn. Þá urðu þeir ennþá
líflegri. En það var ekki þar
fyrir, við gátum svo sem fengið
okkar rauðvínsskammt líka, en
við bara gerðum það ekki. En
ef sjóveðrið var vont og við
höfðum átt erfiðan dag, þá hit-
uðum við púns á landstíminu og
við vorum ungir og hraustir og
þreytan seytlaði burt úr limum
okkar, á meðan við drukkum
púnsið.
Svo var það einn daginn seint
um vorið, að hann vindaði norð-
an upp úr hádeginu og hann
varð kaldur og drungalegur,
hreytti úr sér krapaéljum út
fjörðinn og hann varð dimmur
í éljunum og þá drógu þeir á
Manon upp færin sín og gerðu
þau snyrtilega upp og hengdu
þau á vaðbeygjurnar og hnýttu
kirfilega að og sigldu áleiðis til
lands. Kannski langaði þá til að
gera sér glaðan dag með fast
land undir fótum. Ef til vill vildu
þeir losna við fúla vatnið, sem
þeir komu með frá Frakklandi
og ná í vatn úr fjallalækjunum,
sem hoppuðu niður hlíðarnar og
runnu svo silfurtærir til sjávar,
kannski vantaði þá hund.
Þeir náðu fjarðarmynninu og
byrjuðu að krussa sig inn
fjörðinn. Þeir mundu ná á
ákvörðunarstað, en þeir mundu
verða lengi. Nei, þeir mundu
ekki ná honum, því að í einu
élinu sem byrgði landsýn, drógu
þeir vendinguna heldur lengi og
sigldu upp á boða að norðan-
verðu við fjörðinn. Á háflæði
valt skútan þyngslalega á sker-
inu og brakaði og brast í hverju
tré. Svo færðist hún til og sat
föst, svo að hún haggaðist ekki
og flæddi nú inn í hana sjórinn
og þótti þeim frönsku þá auð-
sýnt, að hverju fór. Hér mundi
hún bera beinin, og þeir fóru í
skipsbátinn og komust heilu og
höldnu til lands. Þeir litu horn-
auga á litla lækinn, sem suðaði
glaðlega í fjörunni og fast land
höfðu þeir líka undir fótum sér,
jafnvel lengur en þeir óskuðu og
þeir gistu í auðri sjóbúð um
nóttina og morguninn eftir voru
þeir sóttir úr þorpinu.
Nú hófst aftur annatími, sér-
staklega hjá árabátunum og
einkum vakti það athygli barn-
anna, að nú var róið á kvöldin,
og er þau vöknuðu að morgni,
voru sjómenn lentir og höfðu
gengið frá afla og veiðarfærum.
Menn höfðu ekki erindi sem erf-
iði, því hvað er ein hálfsokkin
frönsk skúta handa heilu byggð-
arlagi?
Eftirtekjan var lítil, kannski
sást á hvítleitan ráarenda út úr
gamalli fjárhústóft, ef til vill var
í afhúsi tunna með sjóblautu
kexi, sem var nú enginn sér-
stakur gæðamatur. En hvað um
það, kannski var líka tunna með
einhverju, sem gutlaði í og ein-
staka maður sást í flíkum í skær-
ari litum en vanalegt var í firð-
inum, en allt fór þetta fram með
friði og spekt og var hógværð
manna við brugðið síðar og sagt
var, að sumir hefðu andæft á
árum úti í myrkrinu og beðið
þess, að aðrir kláruðu að at-
hafna sig um borð.
En að lokum seig Manon í
djúpið og menn tóku aftur upp
eðlilega hætti. Það var komið
fram undir slátt. Það hafði verið
fiskilítið, svo að við á Eldfjall-
inu lögðum upp laupana og
ákváðum að hafa það rólegt yfir
stórstrauminn og sofa nú vel út.
En vaninn lætur ekki að sér
hæða. Ég vaknaði útsofinn á
róðrartíma og eirði ekki í rúm-
inu. Ég labbaði upp fyrir kaup-
staðinn, og þarna lá þorpið sof-
andi fyrir fótum mér í sumar-
blíðunni. Ég var djúpt snortinn
af hinni kyrrlátu náttúrufegurð.
En hún veitti mér ekki þá hug-
arró, sem ég vildi og ég ákvað
að nota tímann, meðan allir
sváfu og ganga á fund hinna
gömlu æskustöðva. Og svo hélt
ég sem leiðin lá út með firðin-
um. Sjórinn stafaði í logninu og
sumarilmurinn angaði úr hverju
spori. Ég fylltist einhverri
óþreyju og ósjálfrátt hraðaði ég
för minni og eftir klukkutíma
gang var ég kominn á bernsku-
stöðvarnar. Fyrst kom ég að
ánni og af gömlum vana rölti ég
niður með henni að yfirlíta
veiðihorfurnar. Þar var sjaldan
mikil veiðivon, en þessar fáu sil-
ungsbröndur, sem ég sá, vöktu
mér óblandna ánægju, ekki
síður en þó að það hefðu verið
stóreflis þorskar. Ég hélt áfram
niður með ánni, þar til hún end-
aði í litlu klettaskoti niðri við
sjóinn. Ég gekk upp á hæðar-
dragið fyrir utan hana og í litlum
hvammi niðri við sjóinn stóð
gamli bærinn. Að utan lokaðist
hvammurinn af lækjarfarvegi,
sem hækkaði upp í háan höfða
og hæðardragið fyrir ofan
bæinn, sem veitti honum skjól
fyrir norðaustan veðrunum á
veturna lá aflíðandi inn og niður
og endaði við sjóinn í dálitlum
hólma, sem aðeins var tengdur
við land af malarfjöru. Ég lagði
leið mína niður í fjöruna.
Gömul hálfgleymd minning 0