Eining - 01.08.1954, Blaðsíða 7

*
EINING
7
Séra Jónmundur er dáinn. Hann var
einn þeirra manna, sem ekki getur verið
hljótt um. Hann var stórbrotinn maður
og lifði á stormasamri öld, en hann sló
lítt undan. Hann var búinn því líkams
4 • rt
og sálarþreki, að um langt skeið ævinn-
ar var honum það ögrun að rísa gegn
ofurefli, sigla geiglaust gegnum brim
og boða og stýra djarft upp í vindinn.
Líkt og forfeður hans — víkingarnir, er
sigldu stormvakin heimshöf og hrædd-
ast ekkert nema höft og ófrelsi, svo
stýrði séra Jónmundur ævifleygi sínu
um sollinn sæ mannlífsins og hækkaði
4 seglin oft, er öldurnar risu sem hæst,
Vissulega gaf stundum á hjá fullhugan-
um, en stundum sigldi hann einnig ljúf-
an byr giftu og gengis.
Prestur gerðist séra Jónmundur að
Barði í Fljótum í Skagafirði, er undir-
ritaður var drengur innan við fermingu,
en síðan eru nú yfir 50 ár. Hann var
þá ungur, stór og sterkur og stórhuga.
Alls staðar biðu verkefnin, ekki aðeins
á sviði kirkjunnar, heldur og á vettvangi
♦ daglegs lífs. Hús þurfti að reisa, bylta
um þúfum, slétta tún og gera jarðar-
bætur, og svo þurfti að hefja framfarir á
öllum sviðum í prestakallinu, en stund-
um tekst illum nornum að snúa svo
vopninu í höndum víkinga, að eggin
snýr að þeim sjálfum í stað þess að afla
þeim frægra sigra.
Á síðari hluta ævinnar skrifaði séra
Jónmundur öðruvísi, en flestir aðrir ís-
f lenzkir klerkar? Hvers vegna? Vegna
þess, að hann hafði borið sinn kross.
Orð og kenning krossberans sker sig
alltaf úr. Ekki hafa allir íslenzkir klerk-
ar borið kross, ef til vill allt of fáir, en
það er kirkju Krists mikið tjón. Týndi
sonurinn, sem kom iðrandi heim, hafði
ræktað með sér annað lunderni, en hinn
vammlausi, er sat heima. Engan má þó
hvetja út á braut týnda sonarins. En
y hinu skyldu menn aldrei gleyma, að
stundum verða hinir síðustu fyrstir.
Séra Jónmundur fæddist að Belgs-
stöðum í Innri Akraneshreppi 4. júlí
1874, lauk stúdentsprófi 1896, guð-
fræðiprófi árið 1900 og vígðist þá að-
stoðarprestur til Ólafsvíkur, var prestur
að Barði í Fljótum 1902 til 1915, í
Mjóafirði næstu ár, en 1918 var hon-
um veittur Staður í Grunnavík og þjón-
aði hann þar til æviloka, samfleytt 36
ár. Hann var ekki aðeins presturinn,
heldur einnig fyrirliðinn í framfaramál-
um og málefnum sveitarinnar, foring-
inn og fyrirmyndin í búskap og athafna-
lífi. Hvar sem hann sló niður tjaldi sínu,
sá hann landkosti, færi til ræktunar,
framfara og umbóta. Um Fljótin kvað
hann skömmu eftir að hann kom þar:
»
Þótt fannþung sértu Fljótasveit,
með framtíð má þig bæta og laga.
Undir hvítum kufli eg veit
kostagóðan aldinreit.
t
Séra Jónntundur
Júlíus Halldórsson
Annars staðar ei eg leit
yndislegri sumarhaga.
Svo fögur, stór og frjósöm sveit,
með framtíð má þig bæta og laga.
Þótt fátæk sértu, Fljótasveit,
þú framtíð átt í brjóstum sona.
Þeir unna sínum áareit,
þú afbragðs góða kostasveit.
I brjóstum lifir helg og heit
huggun frægðar, beztu vona.
Þótt fátæk sértu, Fljótasveit,
þú framtíð átt í brjóstum sona.
Þótt enn sé menning ung og smá,
úr því bætir tímans faðir,
sundrung hrynur, samtök ná
sigri björtum lýði hjá,
feðragröfum fornum á
festa yndi niðjar glaðir,
planta, vökva, sæði sá,
sem ávöxt ber um aldaraðir.
Því miður man eg ekki allt kvæðið,
og fer ef til vill ekki rétt með þessi stef,
er eg man úr því frá þeim árum, er eg
á fermingaraldri heyrði kvæðið, en sá
aldrei á prenti eða skrifað. Kunni ein-
hver lesari blaðsins kvæðið allt og rétt,
væri mér þökjí á að fá það.
Á þeim árum, er manndómur og táp
hins unga klerks var sem mest, sat fyrir
honum púki sá, er glaptir menn og
ábyrgðarlausir hafa flutt lofgerðaróð,
en hefur þó eyðilagt fleiri nytsemdar-
menn en drepsóttir og styrjaldir. Sjálf-
sagt þótti, samkvæmt hinni aldagömlu
og fávíslegu venju, að bjóða hinum
unga klerki ,,glaðningu“, hvar sem
hann kom á húsvitjunarferðum sínum
og í öðrum embættiserindum. Áfengis-
púkinn hefur jafnan tranað sér fram við
hjónavígslur, skírnir barna, greftranir
og jafnvel í fermingarveizlum. Slíkur
var siðurinn og er því miður ekki út-
dauður enn. Margur gáfumaður og
hæfileikamaður á ýmsum sviðum hefur
hlotið mikið tjón af samfylgd áfengis-
púkans, sem oftast kemur til ungra
manna og lítt reyndra í „ljósengils-
mynd“. Séra Jónmundi var hann og um
skeið mjög óþarfur, en karlmennið og
guðsmaðurinn í klerkinum kvað hann
niður fyrir sitt leyti, þegar aldur og
reynsla lögðust á eitt um það. Séra Jón-
mundur gerðist góður liðsmaður Góð-
templarareglunnar, unni henni, út-
breiddi hana og lagði henni allt það lið,
er hann mátti. Á hundrað ára afmæli
Alþjóðareglu Góðtemplara sendi hann
Einingu kvæði, er hefst á þessu stefi:
Þeir voru ei nema þrettán fyrst,
sem þorðu að beizla ,,fossinn“:
elska, trúa og treysta á Krist,
og taka upp fórnarkrossinn;
binda’ upp hvern kvist, sem brákaðist
við Bakkusar svikakossinn;
efla í mannheimi lán og list,
og lífsdyggða æðstu hnossin.
Kvæðið endar svo á þessa leið:
Heill sé því Reglu, sem hundrað ár
hefur svo frábært unnið.
Lífgað, huggað og læknað sár,
langeldum hjartans brunnið.
Sárbeisk og eldheit sorgartár
í sigurkrans mörgum spunnið.
Og himinskeið sitt í hundrað ár
til hamingju og sælu runnið.
Ritstjóri Einingar á nokkur mjög
elskuleg bréf frá séra Jónmundi. Hann
var óspar á orð til uppörvunar, hvatn-
ingar og viðurkenningar. Hann gladd-
ist innilega af framgangi góðra mál-
efna. I hinum stórvaxna og þrekmikla
líkama sló viðkvæmt barnshjarta, sem
kunni að finna til með öllu lifandi, er
þjáðist á einhvern hátt, og hvert ár sem
leið mun hafa þroskað með honum þau
skapgerðareinkenni, er koma sál manns-
ins bezt í samræmi við eilífðina.
Kona séra Jónmundar, Guðrún Jóns-
dóttir frá Eyraruppkoti í Kjós, er mér
minnisstæð frá fermingarári mínu. Hún
var hæglát og sérlega prúð og virðuleg
í allri framgöngu, hafði þíðan málróm
og talaði hægt. Eg kynntist henni annars
aldrei neitt frekar. Sjö börn áttu þau
hjónin og eru þrjú á lífi, Guðrún, er
stýrði búi föður síns eftir fráfall prests-
konunnar, Halldór lögregluþjónn á Isa-
firði og Guðmundur loftskeytamsður.
Með séra Jónmundi er héðan genginn
minnisstæður maður og mikið þrek-
menni. Og þeir eru margir vinir hans,
sem þakka samfylgdina og biðja hon-
um fararheilla inn á lönd eilífðarinnar.
Pétur Sigurðsson.