Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2000, Qupperneq 131

Flugur, smágreinar og umræðuefni 129
Horfí íslenzku
Jón Axel Harðarson
0. Formáli
Þegar ég hélt málstofu um uppruna og þróun íslenzka1 sagnkerfisins á
haustönn 1999, tók ég eftir því að hugmyndir mínar um horf í ís-
lenzku komu nemendum nokkuð á óvart, enda voru þær ekki í sam-
ræmi við það sem þeir höfðu lært áður. Mér fannst því við hæfi að
kynna þessar hugmyndir á fjórtándu Rask-ráðstefnu íslenzka mál-
fræðifélagsins sem haldin var 22. janúar 2000. Erindið sem ég flutti á
þeirri ráðstefnu er prentað hér næstum óbreyttf. Ástæðumar fyrir birt-
ingu þess em einkum þrjár: í fyrsta lagi hefur nú hafizt nokkur um-
ræða um horf í íslenzku. í öðm lagi vísar Höskuldur Þráinsson á
nokkmm stöðum til erindisins í grein sem hann birti í síðasta árgangi
íslensks máls (21. árg.). í þriðja lagi sýnist mér að ég muni á næstu
misserum ekki hafa tíma til að setja saman ýtarlegra rit um efnið. Að
vísu er umfjöllun sú sem hér fer á eftir allstuttaraleg, enda ekki við
öðm að búast í grein sem er byggð á stuttu ráðstefnuerindi. Engu að
síður vona ég að menn hafi eitthvert gagn af þeim hugmyndum sem
þar koma fram.2
í 1. kafla em raktar nokkrar lýsingar á horfi í íslenzku. í 2. kafla er
gerð grein fyrir málfræðihugtökunum tíð, horfí og verknaðargerð. í
3. kafla er stutt lýsing á horfi í fomgrísku og slavneskum málum. í 4.
kafla er svo litið á þær formgerðir sem helzt hafa verið taldar tákna
horf í íslenzku. Niðurstaða er svo dregin saman í 5. kafla.
1. Eldri lýsingar á horfí í íslenzku
Málfræðiorðið horfev sem kunnugt er þýðing á fr. aspect, þ. Aspekt og
samsvarandi orði í öðmm málum, en það er aftur þýðing á rússneska
1 Eins og lesendur munu sjá er stafsetning og greinarmerkjasetning í þessari grein
ekki að öllu leyti í samræmi við Auglýsingu um stafsetningu frá 1974, að ósk höfund-
ar. — Ritstj.
2 Ég þakka Höskuldi Þráinssyni yfirlestur greinarinnar og góðar ábendingar.
íslenskt mál 22 (2000), 129-144. © 2001 íslenska málfrœðifélagið, Reykjavík.