Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2000, Page 155
153
Flugur, smágreinar og umrœðuefni
að borð hafa verið ánægðir með það. Á kortum Landmælinga stendur
Syðrasel. Þegar ókunnugir þurfa að skrifa nafnið mæta þeim mótsagn-
ir eftir því hvar þeir leita sér upplýsinga. Úr því sem komið er munu ís-
lenskir sveitamenn ekki breyta bæjanöfnum sínum í samræmi við þess-
ar 25 ára gömlu reglur. Á að laga reglumar að þeini staðreynd?
8.-12. grein: Um stóran og lítinn staf
í 8. grein segir að farið skuli eftir málvitund hvort ritaður er stór staf-
ur í upprunalegum sémöfnum í orðtökum og málsháttum. Dæmin em:
Þrándur í Götu eða þrándur í götu, Nú er setinn Svarfaðardalur, Sá er
galli á gjöfNjarðar.
Spuming sem vaknar: Valfrelsið er einungis sýnt í fyrsta dæminu.
Þýðir það að í hinum dæmunum sé búið að taka af skarið um málvit-
undina?
í 9. grein (skv. breytingu frá 1977) segir að rita skuli þjóðaheiti
(o.fl.) með stómm staf, t.d. Islendingur. I 11. grein segir að þjóð-
flokkaheiti skuli rita með litlum staf, dæmin em: mongóli, indíáni,
germani, slafi.
Vandamál: Hvað er þjóð? Hvað er þjóðflokkur? Um þjóð segir í
Orðabók Menningarsjóðs: ‘stór hópur fólks sem á sér að jafnaði sam-
eiginlegt tungumál og menningu, stundum sameiginlega sögulega arf-
leifð og minningar og býr oftast á samfelldu landsvæði við gagnkvæm
innri viðskiptatengsl’. Samkvæmt sömu bók er þjóðflokkur ‘stór hóp-
ur fólks (oftast af sameiginlegum uppruna) sem talar sama eða náskylt
tungumál; þjóð’. Hvenær ætli þjóðflokkur sé þjóð — og þá væntan-
lega með stómm staf? Sú spuming hefur mjög vafist fyrir fólki.
I 9. grein segir líka að hátíðanöfn skuli aðeins rita með stómm staf
sé fyrri hluti þeirra sémafn, t.d. Margrétarmessa. Svo segir: „Um við-
umefni og nokkur önnur orð, samsett á sama hátt, gildir sama regla og
um hátíðanöfn, t.d. (Helgi) Hundingsbani, Hólsfjallahangikjöt, Vern-
erslögmál o.s.frv."1 í 14. grein segir hins vegar um samsett orð þar
sem fyrri hlutinn er sémafn að þau skuli rita með litlum staf ef þau
hafa merkingu samnafns, t.d. hrunadans, gróusaga, grettistak.
1 Leturbreytingum í auglýsingunni er ekki fylgt í beinum tilvitnunum.