Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2000, Blaðsíða 172

170
Flugur, smágreinar og umrœðuefni
Eftirtektarvert er að dæmin tvö um forskeytingu eru úr sama handriti
og lína á milli (Early Icelandic Script:95). Að þessu athuguðu leit ég
aftur í AM 134 4to og sá að forskeyting átti einkum við um forsetn-
ingamar í og á, kom fyrir að og af en aldrei til. Ég afréð í fyrstu
umferð að telja bara í og hér fylgir frásögn af þeirri athugun.
2. Athugunin
í prentuðum textum nútímans er orðabil yfirleitt um tvöfalt lengra en
bil á milli bókstafa. í handritum má það að mati Saengers (1997)
vera minna til þess að verðskulda samt heitið orðabil, ekki þó minna
en 1,5 (þ.e. eitt og hálft stafabil). Það nægir til þess að orð greinist
hvert frá öðru í augum lesenda. Mælingaraðferð hans fyrir miðalda-
handrit er að bera bil á milli orða saman við bil á milli bókstafa sem
hafa lóðrétt strik (minim), einkum ‘n’, ‘m’ og ‘u’ (Saenger
1997:26-27). Slíka nákvæmni geymi ég til betri tíma og treysti
sjónarmun fyrsta kastið. Oft er reyndar mjótt á munum en léki vafi
á því við talningu hvort bil væri orðabil eða stafabil var hið fyrr-
nefnda látið njóta vafans og vafabilið talið sem orðabil. Auðvitað er
þetta skilgreiningaratriði og strangt tekið óleysanlegt ekki síður en
hið fomfræga vandamál hversu mörg sandkom þarf til að mynda
hrúgu (sbr. Williamson 1994:8-11). Ekki nýtast margar textaútgáfur
til talningar á þessu atriði en um elstu handrit og handritsbrot íslensk,
fram um 1300, sá ég strax að nota mætti Early Icelandic Script. Þar
em textar prentaðir eins líkir því sem sjá má í handriti og unnt er. í
allmörgum tilvikum er þó vísað í fyrri útgáfur og þá taldi ég eftir ljós-
myndunum. Til þess að ná samanburði við 14. og 15. öld taldi ég úr
íslenskum frambréfum í Islandske originaldiplomer í útgáfu Stefáns
Karlssonar frá 1963. Með þessum hætti fékkst samfelld tímaröð frá
miðri 12. öld til miðrar 15. aldar. Niðurstöðumar koma fram í töflum
1 og 2. Þar er í fyrsta dálki fjöldi forsetninganna í sem bil kemur á
eftir en í þeim næsta tilvik þar sem bókstafnum er skeytt framan við
eftirfarandi orð.