Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2000, Qupperneq 192

190
Flugur, smágreinar og umrœðuefni
raunar óyggjandi vitnisburður í heimildum allt frá elstu tíð til okkar
daga, eins og glöggt má ráða af sögulegu yfirliti Halldórs Halldórs-
sonar (1982). Nánar verður fjallað um það í 4. kafla en fyrst þarf að
skýra frá aðalatriðunum í greiningu JGJ.
3. Greining JGJ
JGJ tekur upp greiningu á falli sem sett var fram af Yip, Maling og
Jackendoff (1987). Samkvæmt henni má skipta falli á rökliðum (frum-
lögum og andlögum) í íslensku í formgerðarfall (e. structural case) og
orðasafnsfall (e. lexical case, einnig nefnt inherent case ‘innbyggt
fall’). Hið síðamefnda skiptist svo aftur í reglufall (e. thematic case)
og furðufall (e. idiosyncratic case). Nefnifall er talið formgerðarfall á
frumlögum og helgast af formgerð setninga (eða „yfirborðsgerð“, þar
sem því er ,,úthlutað“). Tilteknar sagnir (aukafallssagnir) úthluta aftur
á móti frumlagsfalli sínu í orðasafni, ýmist reglufalli, sem er fyrir-
segjanlegt út frá ákveðinni reglu og er þar af leiðandi virkt í málinu,
eða furðufalli, sem er ófyrirsegjanlegt (sjá ennfremur Zaenen, Maling
ogThráinsson 1985).
í anda þessarar greiningar setur JGJ fram tilgátu um eðli breytinga
á aukafallsfrumlögum. Forsendur hans um samband orðasafnsfalls á
frumlögum og merkingarhlutverka eru þær að þolfall á frumlagi sé
furðufall í nútímaíslensku og það eigi einnig við um þágufall á þema
og þolanda; aftur á móti sé þágufall á frumlagi sem er mark eða skynj-
andi reglufall. Þessi hugmynd verður e. t. v. ljósari ef hún er sett fram
eins og gert er í töflu 1 (vert er að gefa því gaum að engin þolfalls-
frumlög hafa merkingarhlutverkið mark).
merkingar- hlutverk þolfall þágufall
þema/þolandi mark skynjandi furðufall furðufall — reglufall furðufall reglufall
Tafla 1: Merkingarhlutverk og orðasafnsfall á frumlögum (byggt á grein
JGJ)