Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2005, Qupperneq 37

Kerfisbundnar breytingar
35
d. [meiri auð] en nokkur konungur hefur átt á undan þér eða
nokkur mun eignast á eftir þér (2. Kron 1,12 (N)) (‘eftir þig’)
Af þessu má ráða að breytingar þær sem hér um ræðir og rekja má aft-
ur til 13. aldar séu ekki um garð gengnar — eða með öðrum orðum:
kerfið leitar jaíhvægis.
4. Niðurstöður
Þær breytingar sem fjallað var um hér að framan varða þann hluta af
kerfi forsetninga sem vísar til staðartáknana í tíma og rúmi. Breyting-
ar af þessum toga má því kalla kerfisbreytingar. Ekki er unnt að gera
grein fyrir slíkum breytingum né skilja hvað liggur þeim að baki nema
á grundvelli þess kerfis forsetninga er varðar tíma og rúm.
Breytingar þær sem um ræðir ná yfir langt tímabil og skilin á milli
eldra kerfís og breytts kerfís eru ekki skörp. Meginreglan er þvert á
móti sú að jafiian er um að ræða millibilsástand þar sem eldra kerfi og
breytt kerfi eru notuð samhliða. Traust dæmi um elstu breytingar af
þessum toga eru frá 13. öld og þær eru naumast um garð gengnar fyrri
en á síðari hluta 19. aldar. Það segir sig sjálft að ógjömingur er að
ákvarða aldur breytinganna nákvæmlega. í raun em elstu dæmi um til-
tekin málfarsleg atriði einungis vísbending um það að breyting hafi
orðið, ætla má að breytingamar séu jafhan allmiklu eldri en elstu
dæmi. Það er einkum tvennt sem er til þess fallið að ákvarða aldur
breytinganna. Annars vegar em það traust dæmi og hins vegar kerfið
sjálfit því að af því má ýmislegt ráða um innbyrðis eða afstæða röð
breytinganna. Um þetta vísast til meginmáls hér að ffiaman.
Eins og áður gat em breytingar þær sem hér um ræðir hægfara og
ekki er unnt að greina skörp skil á milli kerfisins í fomu máli og yngra
kerfisins. Breytingamar blasa þó við ef litið er á hluta kerfisins eins og
það kemur ffiam í elstu heimildum og hann borinn saman við nútíma-
mál:
(63)a. fyrir [tími] eftir
b. eftir [rúm] fyrir