Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2005, Qupperneq 143

141
Beyging hvortveggi og hvor tveggja í tímans rás
breytingar hefjast kannski á svipuðum tíma. Fyrirmynd kann að hafa
verið beyging fomafnsins engi.65
Loks er vert að minna á að nf./þf.hk. fomafnsins báðir endaði á -i:
bœði, sem hefur einnig getað haft áhrif á að nf./þf.hk.ft. fomafnsins
hvortveggi varð hvortveggi.66 Báðir og hvortveggi em vitaskuld ná-
tengd fomöfn að merkingu og það kann að hafa hjálpað til.67
4.2 Breyting 2
Þágufall hvorugkyn eintölu var í upphafi hvoru-tveggja\ myndin
hljómaði eins hvort sem um var að ræða fomafnið hvortveggi
(albeygt) eða hvor tveggja (hálfbeygt). Á þessum stað í beygingunni
65 Algengustu beygingarmyndir engi, sjá og hvortveggi á umræddum stöðum í
beygingardæmunum, annars vegar um 1200 (elstu handrit) og hins vegar á 13. öld
(ýmis rit), má til glöggvunar sjá í töflu i. Engin dæmi eru reyndar um nf./þf.hk.ft. í
elstu handritum. Hér er myndin endurgerð hvortveggju.
Tajla i: Algengustu myndir fomafnanna engi, sjá og hvortveggi í nf.kk.et.,
nf.kvk.et. og nf./þf.hk.ft. um 1200 og á 13. öld
NF.KK.ET. NF.KVK.ET. nf./þf.hk.ft.
Um 1200 engi engi engi
sjá sjá þessi
hvortveggi hvortveggja *hvortveggju
13. öld engi engi engi
þessi þessi þessi
hvortveggi hvortveggi hvortveggi
Um 1200 er ein mynd á þessum þremur stöðum í beygingu engi, tvær mismunandi
myndir í beygingu sjá, en í beygingu hvortveggi em þær þrjár. Á 13. öld er hins veg-
ar algengast að sama myndin sé á öllum stöðunum í beygingu allra fomafnanna. í
beygingu sjá er rót breytingarinnar að finna í nf./þf.hk.ft., þaðan breiðist myndinþessi
út til nf.kvk.et. í fyrstu og svo til nf.kk.et. í tilviki hvortveggi er rótarinnar að leita í
nf.kk.et. Ekki er því farin sama leið í þessum tveimur fomöfnum en niðurstaðan er sú
sama.
66 Ásgeir Blöndal Magnússon (1989:35) nefnir að -i í orðmyndinni bœði geti
verið til komið fyrir áhrif frá þessi (hk.ft.).
67 Ef áhrifin em úr þessari átt má e.t.v. gera ráð fyrir að breyting 1 hafi fyrst orðið
i nf./þf.hk.ft. og síðar í nf.kvk.et. En það verður ekki séð af þeim fáu dæmum sem
fundust.