Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2005, Blaðsíða 158

156
Katrín Axelsdóttir
þar er nefnifall og þolfall algengast: hvort tveggja sem hljómar auð-
vitað eins og hvor-tveggja. Það hefði því ekki verið óeðlilegt að fyrri
liðurinn hvor- næði sér á strik víðar en hann átti heima í upphafí. Þessi
breyting hefur orðið af sömu ástæðu og breytingin í 4.3; ein beygingar-
ending í enda orðs er tekin fram yfir innri beygingu eða þá að tvö orð
renna saman í eitt.
Stirðnaði liðurinn hvor- er ekki óþekktur í nútímamáli (sbr. t.d.
Mörð Ámason 1991:81 og íslenska orðabók 2002:684). í (23) ernýlegt
dæmi um hann:
(23) Hér kemur hann loks, glataði sonurinn, í hvort tveggja merking-
unni.
(Sjónvarpsþýðing, september 2004)
Þama hefði mátt búast við hvorri tveggja. Vísast er um að ræða áhrif
ífá hinu algenga hvort tveggja í nefhifalli/þolfalli hvorugkyni eintölu.
Síðari breytingin sem hér verður fjallað um snerti aðeins beygingu
hvortveggi. Þágufall fleirtölu endaði upphaflega á -tveggjum, en m-ið
hvarf. Þetta gerðist líka í veikri beygingu lýsingarorða (hinum góðum
mönnum —> hinum góðu mönnum). Breytingin -tveggjum -* -tveggju
hefur líklega orðið á sama tíma, enda í raun sama breytingin,
hvortveggi beygðist eins og veikt lýsingarorð. Bjöm K. Þórólfsson
(1925:35, 90) segir m-ið í þágufalli fleirtölu veikrar beygingar lýsingar-
orða haldast alla 14. og 15. öld en nýja myndin geti þó ekki verið
yngri en ffá því um 1500. Ofitast sé notuð gamla myndin fram um
miðja 16. öld en á síðari hluta aldarinnar verði nýju myndimar algeng-
ari en áður. Á 17. öld útrými nýja myndin alveg hinni gömlu.
Dæmin um þágufall fleirtölu í ritunum sem hér em til athugunar
em svo fá að erfitt er að fullyrða að breytingin -tveggjum -» -tveggju
komi tímans vegna heim við orð Bjöms K. Þórólfssonar. Um -tveggju
í þgf.fit. em aðeins tvö dæmi, í Guðbrandsbiblíu frá síðari hluta 16.
aldar. Þar em líka tvö dæmi um -tveggjum og þetta er því í samræmi
við orð Bjöms. í ritum frá 17. öld em engin dæmi en tvö dæmi em um
gömlu myndina -tveggjum í ritum frá 18. öld (Vídalínspostilla og bréf
Gunnars Pálssonar). Þessi dæmi em óvænt í ljósi orða Bjöms því að
w-myndir ættu að vera horfnar á 18. öld. En eins og nefnt var hér að