Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2005, Side 160

158
Katrín Axelsdóttir
stöðum í töflu 12 er stirðnaður fyrri liður, hvoru-, en ekki fór á bera á
honum fyrr en á síðari hluta 15. aldar (sbr. 4.3). Loks eru í töflunni
dæmi um hálfbeygðar myndir sem koma fyrst lfam svo að einhverju
nemi um 1500 (sbr. 3.4) og þær eru hér aðeins í eignarfalli fleirtölu.
Rask fer því óvenjulega leið í lýsingu sinni á beygingu hvortveggi
og þama ægir ýmsu saman, bæði gömlu og nýju. Þetta er þó e.t.v. það
sem búast má við því að Rask mun hafa ætlað sér að lýsa málinu eins
og það var talað á hans tíð, en þekkinguna á því hafði hann einkum úr
fomritum (sbr. t.d. Guðrúnu Kvaran 2005:29, 58).98 í töflu 12 vekur
þó eitt athygli. Það er dreifmg stirðnaða liðarins hvoru-. Hann kemur
aðeins íram á undan liðunum -tveggju og -tveggjum. Rask virðist því
hafa tekið eftir tilhneigingunni sem lýst var í 4.3 hér að ffaman.
6. Niðurlag
Hér hefur verið gerð grein fyrir beygingu fomafnanna hvortveggi
(albeygt) og hvor tveggja (hálfbeygt) frá elstu tíð til nútíma. í upphafí
vom lagðar fram tvær meginspumingar:
(24)a. Hver er hlutfallsleg tíðni hvors fomafns á ýmsum skeiðum mál-
sögunnar?
b. Hvaða breytingar hafa orðið á beygingu fomafhanna og hveijar
em ástæður þeirra?
Fomöfnin em ffemur sjaldgæf, ekki síst í ritum frá síðari öldum. Rétt
er að taka fram að skýrari mynd af þróun þeirra og traustari niðurstöð-
ur hefðu væntanlega fengist með fleiri dæmum.
Fyrri spumingin var meginefni 3. kafla. Segja má að hvortveggi
(albeygt) hafi verið nánast einrátt fram um 1500, ef marka má ótví-
ræðar myndir, og það virðist hafa verið mjög algengt allt fram á 19.
98 í Anvisning (Rask 1818:124) eru litlar upplýsingar um fomafnið en þar segir
þó að fleirtölumyndin hvorutveggju, með stirðnuðum fyrri lið, sé vanaleg í nútíma-
máli. í yngra riti neftiir Rask (1844:41) aðeins fommálsbeyginguna eins og komið
hefur fram (sjá nmgr. 2). Ekki kemur á óvart að hann hafi greint betur á milli fom-
máls og nútímamáls með tímanum.