Vera - 01.08.1997, Side 7

Skyldi næsta kynslóð geta breytt þeirri
atdagömiu skiptingu sem verið hefur milli
kynjanna í störfum, virðingu og launum?
sem krefjast fingralipurðar og einbeitingar er
starfið sjálfkrafa talið sérhæft.Við getum tek-
ið gullsmíði sem dæmi. Konur höfðu fengist
við það lengi að búa til skartgripi og það var
talið sjálfsagt að konur ynnu að smáum hlut-
um, þeim væri eiginlegt að dúlla sér. Þegar
karlar fóru að sinna sama starfi varð það
skyndilega talið mjög sérhæft.
Við höfum einnig skýr dæmi um þetta í
fiskvinnslunni hér á landi. Það eru 99% kon-
ur sem standa við flæðilínur og skera fisk og
snyrta. Karlar eru venjulega ekki settir í þessi
störf vegna þess að þeir eru ekki taldir eins
fljótir og fingraliprir og konur. Þarna er ver-
ið að horfa framhjá allri þeirri þjálfun og
þekkingu sem liggur að baki fingralipurðar
konunnar sem búin er að snyrta fisk í 20 ár.
Þessir hæfileikar eru taldir sjálfsagðir, ef ekki
bara meðfæddir, hjá konum en eru ekki
metnir að verðleikum, hvorki í virðingarstig-
anum né launum. Ef vinna við flæðilínu væri
flokkuð sem karlastarf samkvæmt okkar
menningu, er ég viss um að það væri talið
krefjast mikillar sérþekkingar!
Það sem skiptir einnig máli í þessu sam-
hengi er að vinnumarkaðinum má skipta upp
í fyrsta og annars flokks vinnumarkað. I
fyrsta flokknum eru störfin skilgreind sem
sérhæfð og launin eru hærri. I öðrum flokki
eru greidd lægri laun, markaðurinn er
óstöðugri og þar er atvinnuleysi algengara.
Atvinnurekandinn velur auðvitað fólk sem
hann telur henta í störfin og atvinnurekend-
ur í dag virðast trúa því að konur leggi sig
síður fram í starfi og leggi fremur áherslu á
barnauppeldi og fjölskyldulíf. Þetta er talinn
neikvæður kostur og því lendir þú sjálfkrafa
í öðrum flokki vegna þess að þú ert kona!
Karlar komi meira inn í
uppalendastörfin
Flestir, sem að jafnréttisumræðunni koma,
eru sammála um að lykillinn að jafnrétti
kynjanna sé að jafna blut þeirra á vinnu-
markaði. Nú er unnið að starfsmati, jafnrétt-
isácetlunum o.fl. hjá fyrirtcekjum jafnt sem
opinberum aðilum. Hluti af þeirri vinnu er
að útrýma skilgreiningum eins og kvenna- og
karlastörfum vegna þess að umrceðan um
slika skiptingu viðheldur henni. Hvað finnst
þér?
„Ég held að markmiðið sé raunhæft en ég
get ekki litið fram hjá þeim kenningum sem
boða að svarið sé að einhverjum hluta að
finna í uppeldi okkar. Konur eru í
uppalendahlutverki alls staðar; heima, í leik-
skólum og grunnskólum. Það er þær sem ala
upp bæði stelpur og strákar. Þetta þýðir að
stelpur þurfa aldrei að aðskilja sig hug-
ntyndalega né tilfinningalega frá uppaland-
anum, meðan strákar fara að skilja sig frá
öllum þessum konum um 3-4 ára aldur. Þeir
eiga erfiðara með að samsama sig þeim og
fara því fljótar að hugsa sjálfstætt og meira
abstrakt, meðan stelpurnar ganga ekki í
gegnum sama tilfinningalega rofið. Sumir
vilja meina að þetta stýri konum inn í störf
sem krefjast umönnunar. Þær alast upp við
það að vera í tengslum við mæður sínar,
fóstrur og kennara. Óhjákvæmilegt rof strák-
anna frá kvenleikanum þvingar þá til ákveð-
ins sjálfstæðis, þeir þurfa frekar að taka til-
finningalega afstöðu. Strákunum er líka
ósjálfrátt ýtt frá meðan konum í uppalenda-
hlutverki er tamara að hugsa um stelpurnar
sem einhvers konar framlengingu á sjálfum
sér. Bæði kynin fá takmarkaða upplifun af
karlmennskunni og því hættir strákum til að
velja sér ýktar karlmennskuímyndir, t.d.
Súperman og vini hans. Eina ráðið til að
breyta þessu er að fá karla inn í uppalenda-
störfin og hlutverkið, til þess að strákar þurfi
ekki að upplifa þetta rof og stelpurnar hafi
inöguleika á því. Margir femínistar eru
ósammála því að karlar komi inn í uppeldis-
störfin því þar með falli síðasta vígi kvenna.
Eg tel aftur á móti mjög mikilvægt að karlar
hafi áhrif á uppeldi barna sinna, bæði vegna
barnanna og nýs karlhlutverks.“
Nú hefur kvennahreyfingin og fleiri aðilar
um árabil hvatt konur til að sækja um stjórn-
miarstörf í nafni jafnréttis. Hvað um að
hvetja karla til að scekja inn á hefðbundin
kvennasvið, bceði í umönnunarstörf og til
aukinnar fjölskylduábyrgðarf
„Karlar sem eru heima vegna veikra barna
eða taka einhvern hluta fæðingarorlofs þykja
almennt meiriháttar feður, sérstaklega í aug-
um kvenna. Kona í sömu aðstöðu fær aftur á
móti viðbrögðin „gat nú skeð“. Körlum er
þannig umbunað fyrir sama hlut og konur
hafa verið dregnar niður fyrir í virðingarstiga
og launum. Á sama hátt þykir það ennþá
stöðuhækkun fyrir konu að sinna hefð-
bundnu karlastarfi en stöðulækkun fyrir karl
að vinna hefðbundin kvennastörf.
Ég las nýlega viðtal við fyrrum forstjóra
Volvo í Svíþjóð þar sem hann lýsti því yfir að
ef hann stæði frammi fyrir því að ráða annan
af tveimur körlum og annar hefði tekið fæð-
ingarorlof en hinn ekki, myndi hann velja
þann sem hugsaði um börnin sín því þar
væru yfirleitt á ferðinni frjórri einstaklingar
sem brynnu síður út í starfi. Ef hægt væri að
koma þeirri hugsun inn hjá atvinnurekend-
um að góður starfskraftur sé ekki bara sá
sem er tilbúinn til að vera í vinnunni allan
sólarhringinn, værum við í góðum málum.
Ég held að karla vanti oft kjark til að velja
sér fjölskyldulíf og þeir mæti mótspyrnu því
atvinnurekendur virðast gera aðrar vænting-
ar til karla en kvenna. Þeir sem þora segjast
samt reka sig endalaust á veggi. Eða er þetta
kannski enn ein goðsögnin? Ég er ekki viss
um að karlar fái eingöngu neikvæð viðbrögð
frá atvinnurekendum þegar þeir fara fram á
orlof vegna fjölskyldu eða barna sinna. Ég er
í raun miklu sannfærðari urn að þeir fái mjög
jákvæð viðbrögð á mörgum vinnustöðum,
ýmist frá samstarfsfólki eða atvinnurekend-
um. Það væri forvitnilegt að gera úttekt á
þeim viðbrögðum sem karlmenn hafa fengið
við því að sinna fjölskyldu og börnum, taka
fæðingarorlof, vera heima hjá veikum börn-
um o.s.frv. Það eru trúlega miklu fleiri at-
vinnurekendur sem hugsa í sama anda og
forstjóri Volvo, jafnvel hér á landi.“ SJ
VQíajl 1