Dagblaðið Vísir - DV - 19.01.2004, Blaðsíða 16

Il
76 MÁNUDAGUR 19. JANÚAR 2004
Fréttir DV DV Fréttir
MÁNUDAGUR 19. JANÚAR 2004 17
Risafyrirtækið Alcoa hefur verið ásakað
um yfirgripsmikla loftmengun og um-
hverfisspjöll víða um heim og þó eink-
um í heimalandinu Bandaríkjunum þar
sem Umhverfisverndarstofnun landsins
hefur þurft að hafa afskipti af fyrirtæk-
inu í fleiri fylkjum.
Um aldir hafa Mohawk indján-
ar sótt lifibrauð sitt í og við bakka
St. Lawrence fljótsins sem rennur
á milli Kanada og New York fylkis.
„Vatn er líf' er hefðbundin kveðja
á tungumáli þeirra. Sú kveðja þyk-
ir kaldhæðin í dag því megnið af
síðustu öld hafa þrjú stórfyrirtæki
með Alcoa Inc. í broddi fylkingar
notað fljótið sem holræsi fyrir
blöndu af eiturefnum. Allt frá ár-
inu 1986 hefur indjánunum verið
ráðlagt að draga verulega úr, eða
hætta með öllu, neyslu á fiski
vegna PCB mengunar í fljótinu.
Hefðbundinn efnahagur þeirra er
hruninn og allri menningu þeirra
er ógnað af þessum sökum.
Alcoa sem gert hefur orku-
samning við Landsvirkjun vegna
byggingar álvers austur á fjörðum
hefur verið ásakað um yfirgrips-
mikla loft-, vatns- og jarðmengun
og umhverfisspjöll víða um heim
Um Alcoa
og þó einkum í heimalandinu
Bandaríkjunum þar sem Um-
hverfisverndarstofnun landsins
(EPA) hefur þurft að hafa afskipti
af fyrirtækinu í fleiri fylkjum. Á
tímabilinu frá 1987 og þar til í fyrra
hafa umhverfisyfirvöld í ýmsum
fylkjum Bandaríkjanna höfðað
tæplega 50 mál gegn Alcoa vegna
brota á mengunar-og umhverfis-
verndarlögum. Sem dæmi má
nefna að fyrirtækinu var gert að
greiða 8,8 milljón dollara sekt í
mars árið 2000 fyrir að hafa með
ólöglegum hætti látið mengað af-
fall renna út í Ohio fljótið, og í
september sama ár viðurkenndi
eitt af dótturfyrirtækjum Alcoa í
Louisiana svipað brot og var gert
að greiða rúmlega milljón dollara í
sekt.
Texas og Bush
Álver Alcoa í Rockdale í Texas
Það að á/verínu hafi
ekki veríð lokað fyrír
löngu síðan má rekja
til undanlátsemi Ge-
orge W. Bush þáver-
andi ríkisstjóra í
Texas og núverandi
forseta landsinsHann
og Peter O 'Neill
stjórnarformaður
Alcoa á árabilinu
1987 til 1998, voru
miklir mátar.
er talið einn stærsti mengunar-
valdur fylkisins. Þetta er gamalt ál-
ver, byggt á sjötta áratugnum og
notar það brúnkol sem eldsneyti
til framleiðslunnar. Loftmengun af
völdum þess er áætluð um 100.000
tonn af sulfur- og nitrogen oxides
á ári samkvæmt könnun sem gerð
var árið 1997. Þetta er um 5 kg á
hvern af 21 milljón íbúa fylkisins.
Það að álverinu hafi ekki verið
lokað fyrir löngu síðan má rekja til
undanlátsemi George W. Bush þá-
verandi ríkisstjóra í Texas og nú-
verandi forseta landsins. Hann og
Peter O'Neill stjórnarformaður
Aicoa á árabilinu 1987 til 1998,
voru miklir mátar á þessu tímabili
og greip Bush hvað eftir annað inn
í löggjöf á fylkisþinginu sem ætlað
var að draga úr menguninni. Hann
gerði síðan O'Neill að fjármála-
ráðherra sínum er hann tók við
forsetaembættinu en eins og fram
hefur komið í fréttum eru þeir ekki
vinir lengur. Bush rak O'Neill úr
Alcoa inc. og dótturfyrirtæki þess eru risavaxin samsteypa á heims-
mælikvarða. Alls hefur fyrirtækið um 130.000 starfsmenn í 40 löndum
og tekjur þess á árinu 2002 nárnu rúmlega 20 milljörðum dollara. Paul
O'Neill stjórnarformaður þess á tímabilinu 1987 til 1998 var hvers
manns hugljúfi á Wall Street þegar honum tókst að snúa taprekstri á
samsteypunni upp í 17 milljarða dollara hagn-
að á stjórnartíð sinni. Til þessa þurfti hann þó
að svína mjög á félagslegri hliö starfseminnar.
Það spillti heldur ekki fyrir honum að vera í
miklu vinfengi við George W. Bush þáverandi
ríkisstjóra í Texas og núverandi forseta Banda- ALCDA
ríkjana.
Frá athafnasvæði Alcoa í Ástralíu Þar i landi er fyrirtækið dsakað um að sinna ekki öryggismálum starfsmanna. Einn starfsmaður sagði:
„Þú andaðir þessu að þér ogþú borðaðir það. Ég kom heim úr vinnunni á hverjum degi svartur eins og spaðaásinn. Og þegar ég fór i fri voru
skyrtur minum sótugar vikum saman."
Samið í Indiana
Árið 2002 var Alcoa gert að
borga 55.000 dollara sekt til
Indiana fylkis í Bandaríkjun-
um fyrir að hafa brotið gegn
lögum um vatnsmengun.
Alcoa borgaði sektina og
samdi við yfirvöld til að losna
við málaferli en Umhverfis-
verndarstofnun Bandaríkj-
anna hafði höfðað mál á
hendur þeim vegna meng-
unnar af völdum Alcoa frá ál-
bræðslu fyrirtækisins við
Elliott Ditch. Um PCB meng-
un var að ræða og auk sektar-
innar var fyrirtækinu gert að
rannsaka PCB mengun við
Elliott Ditch, fara að ákvæð-
um um umhverfisverndarlög
og takmarka vatnsnotkun
verksmiðjunnar við 300.000
gallon á dag.
Sóðaskapurá
Suriname
Árið 1998 ritaði W. Prika
þorpshöfðingi á Suriname bréf
til forseta landsins vegna
námuvinnslu m.a. eins af dótt-
uríyrirtækjum Alcoa þar. Fór
hann fram á að vinnslan yrði
stöðvuð snimmhendis. Fram
kom í bréfinu að bújarðir
þorpsbúa væru orðnar ónýtar,
vatnsbólin svo menguð að ekki
væri hægt að nota þau lengur
og áin sem rynni gegnum
þorpið væri orðin gulbrún að
lit vegna eiturefna sem hellt
væri í hana. Þar að auki hefði
námuvinnslan haft í för með
sér malaríufraldra, aukið of-
beldi, vændi og eiturlyfjasmygl
auk eyðileggingar á umhverf-
inu. Forsetinn svaraði ekki
bréfinu sem gaf í staðinn út yf-
irlýsingu um að hann vildi auk
bauxite vinnsluna með hjálp
AÍcoa ogAlþjóðabankans
Valgerður Sverrisdóttir, iðanaðarráðherra og Alain Belda aðalframkvæmdastjóri
Alcoa Fjaiiað er um Belda igrein Isíðasta hefti fjármáiaritsins Forbes. Segirþar að þakka
megi honum þann árangur að Alcoa hafi tekist að skila hagnaði þrátt fyrir afar erfiðar
aðstæður á álmarkaði. Niðurskurður hefur verið einkunnarorð Belda og fyrir ári setti hann
fyrirtækinu það markmið að kostnaðarlækkunin á næstu árumyrði milljarður
bandarikjadala. Belda er á góðri siglingu og er talið að hann nái þessu markmiði sínu
samkvæmt greininni i Forbes. Farin er sú leið að sýna aðhald í öllum þáttum rekstrar en sú leið
að ná í ódýrt og öruggt rafmagn skiptir einnig verutegu máli. Þannig greinir Forbes frá því að
Belda hafi lokað álverum i Bandaríkjunum og flutt framleiðsluna annað eins og til Islands þar
sem búið sé að semja um biiiega orku til næstu fimmtiu ára.
starfi vegna slælegs árangurs hans
og á móti skrifaði O'Neill bók sem
kemur illa við forsetann.
EPA höfðaði að lokum mál gegn
álverinu í Rockdale og á síðasta ári
náðist samkomulag þar sem Alcoa
skuldbatt sig til að draga úr meng-
uninni um 90% á næstu 12 mán-
uðum auk þess að greiða 1,5 millj-
ón dollara í sekt og 2,5 milljónir
dollara í umhverfisverndarsjóði.
Hóstað í Dallas
önnur starfsemi Alcoa í Texas
hefur verið í sviðsljósinu þar á síð-
asta áratug. Þetta er verksmiðja
fyrirtækisins í Milam-sýslu
skammt frá Dallas. Þar eru fram-
leiddir álkubbar og álpúður en það
er nauðsynlegt efni í eldsneytið
sem geimskutlurnar nota. Um er
að ræða stærsta atvinnurekand-
ann í sýslunni með um 1.900
starfsmenn. Reykháfur
verksmiðjunnar er nær
200 metrar á hæð eða
nær fjórfalt hærri en
Frelsisstyttan. Frá
honum leggur gul-
an reyk með sulf-
urlykt alla leið
til Dallas. Áætl-
að er að reyk-
háfurinn
spúi um
20.000
tonnum af
nitrogen
oxides yfir
Dallas-
Forth
Worth
svæðið á
hverju ári.
Kannanir
hafa sýnt
að þetta
magn eit-
urefna er
stór ástæða
fyrir hinu
skítuga and-
rúmlofti í
Dallas og að
magnið sam-
svari nær 10% af
allari annarri
mengun af manna-
völdum á svæðinu,
þ.e. útblæstri bíla, orku- ■
stöðvum, verksmiðjum
o.fl.
Sem dæmi um þá ívilnun
sem Alcoa nýtur enn í Texas hafa
heilbrigðisyfirvöld gert kröfu um
að þessi mengun frá reykháfinum
verði skorin niður um 47% fyrir
árið 2007. Allar aðrar verksmiðjur
.. ein af stíflunum
hefur haft í för með sér
að um 1.000 ferkíló-
metrar af regnskógin-
um eru nú undir vatni
og að flytja þurfti um
6.000 einstaklinga
Maroon ættbálkisins á
aðrar slóðir.
a
svæðinu
verða hinsvegar
að skera sína loftmeng-
un niður um 77% á sama tíma.
Krabbamein í Ástralíu
Seint á árinu 1999 sendi Alcoa
aðvörun til starfsmanna sinna í 22
álbræðslum víða um heim um að
þeir væru í meiri hættu en al-
menningur að fá lungnakrabba-
mein og krabbamein í blöðruhálsi.
Málið komst f hámæli í Ástralíu
þegar þar kom fram að þetta voru
upplýsingar sem Alcoa hafði feng-
ið í könnun sem gerð var 1995 eða
íjórum árum áður við Arvida ál-
bræðsluna í Quebec í Kanada, Þar
unnið talsvert í að lappa upp á
ímynd sína í þeim löndum sem
það starfrækir námur, verksmiðjur
og álbræðslur. Vitna má í svarbréf
Wade Huges, meðlim í fram-
kvæmdaliði Alcoa á fslandi, við
grein í tímaritinu The Ecologist
þar sem hörðum orðum var farið
um fyrirtækið og framkvæmdir
þess hérlendis. Hjá Wade kemur
m.a. fram að fyrirtækið hafi hlotið
viðurkenningu hjá Umhverfisá-
ætlun Sameinuðu þjóðanna vegna
aðgerða til að draga úr umhverfis-
röskun í tenglum við bauxite-
námugröft í grennd við eina Jarrah
skóginn í Ástralíu og að Alcoa sé
eina námuíyrirtækið sem skráð er
á UNEP Global 500 heiðurslistann.
Þar að auki nefnir hann að þriggja
áratuga rannsóknastarf fyrirtækis-
ins hafi hlotið viðurkenningu SERI
eða Society for Ecological
Restoration International.
Hjá Wade kemur ennfremur
fram að Alcoa hafi tekst að draga
verulega úr mengun af starfsemi
sinni víða um heim, m.a. að á
tímabilinu 1990 til 2002 hafi þeim
tekist að draga úr kolsýringsmeng-
un um 23%. Og Wade nefnir
einnig að í löndum eins ogÁstral-
íu, Suriname og Brasilíu hafi end-
uruppbygging umhverfisins vegna
námuvinnslu verið til fyrirmyndar
og það starf notað til grundvallar
lagagjöf á þessu sviði í fyrrgreind-
um löndum.
fri@dv.is
(Heimildir: Vefsiðurog gagnagrunnarýmissa
fjöimiðla og stofnana, m.a. CNN, AP, Reuters,
dagblaða í Bandarikjunum og Ástraiíu,
Landsvirkjunnar, PlanetArk o.fi.j.
ættbálkisins á aðrar slóðir.
Maroon fólkið eru afkomendur
þræla frá Afríku sem nú lifa í ætt-
bálkasamfélögum í regnskóginum
við Amazon-fljótið. Hver hinna
6.000 einstaklinga Maroon ætt-
bálksins sem misstu heimili sín og
veiðilendur fengu þrjá dollara eða
rúmlega 20 krónur í skaðabætur.
Annað dæmi frá þessu svæði
þar sem Alcoa olli gífurlegri um-
hverfisröskun var álver þess og
vinnsla á Sao Luis Island árið 1984.
í bókinni Greenwash, skrifuð af
Kenny Bruno og Jed Greer, kemur
m.a. fram að stíflugerðin vegna
þeirrar framkvæmdar hafði í för
með sér að tæplega 1.600 ferkíló-
metrar af regnskógi fóru undir
vatn þ.á m. sex bæjarfélög og tvö
verndarsvæði indjána. Alls þurftu
um 20.000 manns að flytja af
svæðinu og flestir þeirra fengu litl-
ar sem engar bætur fyrir. Þar að
auki ógnar uppistöðulónið mörg-
um tegundum af dýralífi
Lappað upp á ímyndina
Á síðustu árum hefur Alcoa
verðið verður tengt heimsmarkaðs-
verði á áli á Málmmarkaði Lundúna
(LME). Alcoa ber skylda til að borga
fullt verð fyrir 85% af samnings-
bundinni orku óháð notkun.

Samningur sá sem Landsvirkjun
hefur gert við Alcoa Inc. gildir til 40
ára og afhenda á rafmagn á fyrstu ker
álversins þann 1. aprfl 2007. Reiknað
er með að fullri framleiðslu verði náð
1. október sama ár. Orkumagn
samningsins er 4.700 gígawattstund-
ir en 10% þess magns verður af-
gangsorka sem skerða má við erfiðar
aðstæður í raforkukerfinu. Orku-
Alcoa og Landsvirkjun
að auki var aðvörunin ekki send til
starfsmanna undirverktaka við ál-
bræðslur fyrirtækisins í Ástralíu.
í umræðunni sem varð um
málið kom m.a. fram að Alcoa
hefði ekki veitt starfsmönnum sín-
um nægilega vernd gegn fylgikvill-
um framleiðslunnar. Dagblaðið
Melbourne Age átti viðtal við Bill
Aitken fyrrum starfsmann Alcoa
sem sagði að andlitsgrímur þær og
krem sem starfsmennirnir fengu
sem vörn dugðu engan veginn
gegn kola- og tjörurykinu. „Krem-
ið rann af líkamanum á nokkrum
mínútum vegna svitans og þótt þú
hefði grímu fyrir munninum fest-
ist rykið á aðra hluta höfuðsins,"
sagði Aitken. „Þú andaðir þessu að
þér og þú borðaðir það. Ég kom
heim úr vinnunni á hverjum degi
svartur eins og spaðaásinn. Og
þegar ég fór í frí voru skyrtur
mínum sótugar vikum sam-
an.“
Alcoa - hefur síðan
lofað bót og betrun og
m.a. útvegað starfs-
mönnum sínum
grímur sem hylja
allt höfuðið.
Barátta í
Brasilíu
Alcoa hef-
ur stórar
áædanir í
Brasilíu
um bygg-
ingu á nýj-
um virkj-
unum og
álverum.
Barátta
Grænfrið-
unga,
skortur á
reglum og
lögum frá
hinu opin-
bera og
skortur á fjár-
mögnun hefur
hinsvegar
seinkað áætlun-
um um byggingu
á nýrri stíflu á
Amazon svæðinu.
Fyrir eru aðrar stíflur
við Amazon fljótið sem
byggðar voru m.a. að til-
stuðlan Alcoa.
Samkvæmt upplýsingum frá
samtökunum World Rainforest
Movement hefur ein af stíflunum
haft í för með sér að um 1.000 fer-
kílómetrar af regnskóginum eru
nú undir vatni og að flytja þurfti
um 6.000 einstaklinga Maroon