Tímarit Verkfræðingafélags Íslands


Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 01.12.1963, Page 8

Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 01.12.1963, Page 8
102 TlMARIT VFl 1963 tegundirnar síðan í mótstreymi við vatnið gegnum geym- ana. 1 hverjum geymi bólar köfnunarefnisdíoxíðblandan upp í gegnum vatnið í geyminum. Við ísog köfnunar- efnisdíoxíðsins gengur það jafnframt í efnasamband við vatnið og myndar sýruna. 1 framkvæmdinni kemur þetta þannig út, að hreint. vatn er látið streyma inn í efri enda ísogskerfisins og síðan niður í gegnum geymana, og verður það þá smám saman að sterkari og sterkari sýru. Gasblandan streymir aftur á móti upp í gegnum geym- ana og verður smátt og smátt fátækari að köfnunarefnis- dioxíði, þar til að lokum, að svo lítið er eftir, að það nýtist ekki, og er þá afganginum sleppt út í andrúms- loftið. Sýran, sem svona er framleidd, verður um 57% að styrkleika, þ.e.a.s. hún inniheldur 57% af hreinni saltpéturssýru og 43% vatn. Saltpéturssýra er mjög tærandi efni fyrir venjulegt stál. Því er það, að öll tæki og leiðslur saltpéturssýru- verksmiðjunnar, sem sýran kemur í snertingu við, eru höfð úr sýruheldu stáli. Slikt stál er að meginuppistöðu til blanda af járni, krómi og nikkel í ákveðnum hlut- föllum. Að lokum skal þess getið í sambandi við framleiðslu saltpéturssýrunnar, að árið 1961 voru framleidd rúm- lega 31 100 tonn af sýru með 57% styrkleika á 342 framleiðsludögum eða að jafnaði 91,2 tonn af sýru á dag. Til þessarar framleiðslu voru notuð rúmlega 5 200 tonn af ammoníaki eða um 52% af allri ammoníakfram- leiðslu ársins. Á burðarframleiðslan. Þá er komið að því að skýra frá lokastigi áburðar- framleiðslunnar, en það er framleiðsla köfnunarefnis- áburðarins sjálfs — framleiðsla ammoníum-nítrats. Ljóst er af þvi, sem þegar hefur verið rakið, að starfsemin öll fram að síðasta stiginu hefur verið undirbúningur að hinni eiginlegu áburðarframleiðslu, þ.e. framleiðsla hrá- efna til þess að geta framleitt áburð. Eins og áður var drepið á er ammoníum-nítrat fram- leitt úr saltpéturssýru og ammoniaki. Þá var og frá því skýrt hér á undan, að rúmlega helmingur alls þess ammoníaks, sem framleitt er i verksmiðjunni, færi í að búa til saltpéturssýru. Það, sem eftir er af ammoníak- inu, eða því sem næst, er síðan sameinað þessari sýru til að framleiða ammoníum-nítrat. Það gerist á þann hátt, að fyrst er búin til upplausn af ammoníum-nítrati með því að leiða saman ammoníak í loftkenndu ástandi og saltpéturssýru í ákveðnum hlut- föllum. Við þá efnabreytingu losnar varmi, og er sá varmi notaður til þess að eima burt hluta þess vatns, sem til staðar er í sýrunni, þannig að sú upplausn, sem að lokum fæst eftir sameiningu ammoníaks og saltpét- urssýru verður nærri mettuð af ammoníum-nítrati. Þess ari nær mettuðu upplausn er síðan dælt inn i kristallara. Þar er nægilega mikið af vatni enn eimað burt úr upp- lausninni til þess að fá fram yfirmettaða upplausn af ammoníum-nítrati. Falla þá út örsmáir kristallar af hreinu nítratinu. Hinir örsmáu kristallar vaxa svo og stækka í upplausninni í kristallaranum upp í þá stærð, sem kringumstæður umhverfisins ákvarða. Þegar krist- allarnir hafa náð þeirri stærð, sem hægt er að fá, er þeim dælt ásamt upplausn, úr kristallaranum I skilvindu, en hennar hlutverk er að aðskilja þá frá upplausninni og senda þá í þurrkun. Upplausnin fer aftur á móti til baka eftir krókaleiðum til kristallarans. 1 framkvæmd- inni er því um stöðuga hringrás af sterkri upplausn af ammoníum-nítrati að ræða gegnum kristallarann, og eru kristallar stöðugt teknir út úr hringrásinni á eftir krist- allaranum, en ammoníaki og saltpéturssýru bætt í hring- rásina á undan honum til þess að viðhalda jafnvægi efn- ismagnsins í hringrásinni. Þurrkun ammoníum-nítrats- ins fer fram með eimhituðu lofti í snúningsþurrkara. Frá þurrkaranum fer nítratið í húðunarvél, þar sem það er húðað með kisilleir. Ammoníum-nítrat er mjög rakasælt efni og tekur auðveldlega í sig raka andrúmsloftsins. Því er húðun með kísilleir nauðsynleg til þess að hindra það, ^ að áburðurinn renni saman í hellu í pokunum. Eftir húðunina fer nítratið í geymi, þaðan sem það er vegið og sekkjað í 50 kg. pappírspoka, og er þá framleiðslu áburðarins lokið. Eins og mönnum er e.t.v. kunnugt, er íslenzki köfn- unarefnisáburðurinn seldur undir vöruheitinu „Kjarni". Kjaminn er því, samkvæmt því sem nú hefur verið rakið, hreint ammoníum-nítrat í kristalsformi, sem i hefur verið blandað nokkru magni af kísilleir. Er þar um 4% af þunga að ræða, þannig að áburðurinn er 96% hreint ammoníum-nítrat og 4% kisilleir. Köfnunarefnisinnihald þessarar blöndu er 33,5%, þ.e. áburðurinn inniheldur 33,5% köfnunarefni, sem plönturnar geta hagnýtt. Af- gangurinn er súrefni, vatnsefni og kisilleir, sem ekki koma að gagni sem plöntufóður. Að lokum skal þess getið í sambandi við þessa fram- leiðslu, að árið 1961 voru framleidd í Gufunesi rúmlega 23 000 tonn af Kjarna á 342 framleiðsludögum eða að meðaltali 67,5 tonn á sólarhring. 1 þessa framleiðslu voru notuð rúmlega 4 700 tonn af ammoníaki, rúmlega 31 100 tonn af 57 % saltpéturssýru og rúmlega 900 tonn ( af innfluttum kísilleir. Svo sem sagt var frá fyrr í þessu erindi, notuðu verksmiðjumar allar árið 1961 141400 MWh af raforku. Samkvæmt því þarf um 6 MWh til þess að framleiða hvert eitt tonn af áburði með þeim aðferðum, sem viðhafðar eru i áburðarverksmiðjunni í Gufunesi. Niðurlag. Það er nú komið að lokum þessa erindis. Eru þó mörg atriði ónefnd, sem vert hefði verið að minnast á og mik- ilvæg eru í sambandi við framleiðslu áburðar og starf- semi áburðarverksmiðjunnar í Gufunesi sérstaklega. Til dæmis hefur ekkert verið minnzt á, hvaða starfs- lið er nauðsynlegt við svo inargbrotinn verksmiðjurekst- ur, og hvaða kröfur þarf að gera til menntunar og reynslu þeirra, sem við reksturinn fást. En eins og að líkum lætur þarf að vinna mörg ólík störf í sa.mbandi við slíka starfsemi, bæði á sviði vélgæzlu, framleiðslu- t eftirlits og viðhalds. Þess má geta í þessu sambandi, að verksmiðjan hefur sín eigin verkstæði vegna alls við- halds og endurbóta, og er þar um að ræða vélaverk- stæði, rafmagnsverkstæði og mælaverkstæði, og vinna margir iðnaðarmenn á þessum verkstæðum öllum. Vél- gæzluna sjálfa annast ófaglærðir menn, er fengið hafa sérstaka þjálfun í hinum ýmsu störfum á vegum verk- smiðjunnar. Þessir menn eru undir verkstjórn vélstjóra, er hafa fullkomnustu menntun á sinu sviði. Heildareftir- lit með öllum rekstrinum og yfirsýn hafa svo verkfræð- ingar, og er í sambandi við það eftirlit starfrækt m.a. efnarannsóknastofa. Annað atriði, sem mjög er mikilvægt í sambandi við allan verksmiðjurekstur nú á dögum, er hin mikla notk- un alls konar mæla og sjálfvirkra stjórntækja við fram- leiðslu. Þróunin á þessu sviði hefur verið gífurlega ör á

x

Tímarit Verkfræðingafélags Íslands

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Tímarit Verkfræðingafélags Íslands
https://timarit.is/publication/860

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.