Tímarit Verkfræðingafélags Íslands


Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 01.12.1963, Blaðsíða 19

Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 01.12.1963, Blaðsíða 19
TlMARIT VF1 1963 113 óhreinindum þeim, sem í vatninu eru, allt frá 0,3 til 3 g/m3, þó þannig að klórmagnið í vatninu eftir hieinsun- ina sé minna en 0,1—0,3 g/m3. Með þessari aðferð er hlutfall coligerla I hreinsuðu og óhreinsuðu vatni talið vera 1:2000—1:3000. Nokkra gerlahreinsun er hægt að framkvæma með því að sía vatnið hægt í gegnum um það bil 1 metra þykkt sandlag. Talið er að með því móti geti áðurnefnt hlutfall verið 1:100. Vatnsnotkun hérlendis er mun meiri heldur en í ná- grannalöndum okkai' í Evi'ópu eða um 500 1/sólarhring á íbúa. Vatnsfrek iðnaðarfyrirtæki svo sem fyrstihús, slát- urhús, mjólkurbú o. fl. nota vatnsmagn, sem oft er margfalt það, sem íbúar viðkomandi bæja nota til allra annarra þarfa. Algengast er, að vatni sé safnað í vatns- geyma, sem liggja það hátt að frá þeim fáist sjálfrennsli til hæstu staða bæjarins. Almenn krafa er að við hæstu tappastaði sé vatnsþrýstingur 5 m vatnssúla. Náist ekki nægjanlegur þrýstingur getur reynzt nauðsynlegt að setja dælur í einstaka hús eða heil hverfi, sem hæst liggja. Vatnið er leitt til bæjanna og um þá í pípum ýmist úr stáli, steypujárni asbesti og nú á síðustu árum í plastpípum. Nauðsynlegt er að pipur þessar liggi það djúpt að frost nái ekki til þeirra. Undanteknar eru þó sverar aðfærsluæðar þar sem telja má öruggt að alltaf eigi sér stað eitthvert rennsli í þeim. Vatnsæðar innan- bæjar skulu vera hringtengdar og rennilokar við allar aðalgreiningar, þannig að sem minnst óþægindi verði ef loka þarf einhverjum hluta kerfisins vegna bilana. Einn er sá þáttur vatnsveitna, sem enn er ótalinn, en það er hlutur þeirra í brunavörnum. Brunahana skal setja í allar götur. Samkvæmt sænskum kröfum skulu vatnslagnir, sem brunahani er tengdur við, flytja um 18 1/sek. í minni bæjum en 27 1/sek. í hinum stærri. Víða um land eru í skjóli ófullnægjandi byggingar- eftirlits eða úreltra byggingarreglna reistar byggingar, sem ekki uppfylla kröfur um brunavarnir. Mýmörg dæmi eru um sorglegar afleiðingar, þegar slíkt fer samhliða ófullkominni vatnsveitu. Skolpveitur. Jafnframt því sem skipulagsuppdráttur er gerður er nauðsynlegt að gera sér grein fyrir holræsakerfi stað- arins. Á þetta sérstaklega við um byggð á flötu landi. Kostnaðarauki við holræsagerð getur verið mjög mikill eingöngu vegna óheppilegrar legu gatna. Holræsi eru hér eingöngu gerð úr steinsteyptum pípum, sem lagðar eru í skurði í götuna, oftast ein lögn. Undirstaða holræsa skal traust og jöfnuð með sand- lagi. Sé um sverar pípur að ræða er nauðsynlegt að steypa undirstöðuplötu undir pípurnar. Ævinlega skal leggja holræsi með því að setja upp miðunarskífur, sérstaklega er slíkt nauðsynlegt þegar um lítinn halla er að ræða. Á holræsum eru brunnar að jafnaði með 70 m bili, til þess að hægt sé að hreinsa leiðslurnai', ef þær stíflast. Holræsapípur skal leggja í frostfríu dýpi, auk þess sem nægilegur jarðvegur skal vera ofan á pípunum til þess að dreifa þunga frá ökutæjum svo pípurnar brotni ekki af þeim sökum. Holræsi skulu hafa nægilegan halla til þess að óhreinindi setjist ekki í pípurnar. Þessi halli ákvai'ðast af því vatnsmagni, sem pípurnai' flytja en aldrei skyldi leggja endalögn með minni halla en 10%o þ.e. 1 sm á metra. Hinar einstöku götuleiðslur sameinast jafnan í eina stóra leiðslu, aðalræsi, sem flytur skolpið til sjávar eða í opið vatnsfall. Útrásir skal leggja eins langt í sjó út og föng eru á og a.m.k. út í stórstraumsfjöruborð. Tryggilega skal ganga frá endum útrása, svo sjórinn beri ekki grjót og þara inn í ræsið. Erlendis eru víða frá stórborgum lagðar neðan- sjávarleiðslur á haf út. Hér á landi er aðstaða viðast þannig, að hinir stei'ku sjávarfallastraumar við strendurnar sjá um að bera burt skolp, sem leitt hefir verið til sjávar. Á nokki-um stöðum mun þó æskilegt að hreinsa skolp, áður en það er leitt til sjávar. Einföldustu hreinsistöðvar eru rot- þrær, en í þeim eru föst efni úr skolpi látin botn- falla og rotna en skolpvatnið rennur óhreinsað burt. Hreinsistöðvar fyrir skolp eru allmismunandi eftir því, hve mikillar hreinsunar er krafizt. Sem dæmi um hve langt er hægt að komast í hreinsun á vatni og skolpi má geta þess, að til er það, að neyzluvatn borgar sé unnið úr sama stöðuvatni sem frárennsli hreinsistöðv- arinnar er leitt i. Auk þess að flytja skolp frá byggingum bæjanna er í holræsi leitt regnvatn og annað yfirborðsvatn af götum og opnum svæðum. Þegar slitlag er komið á götur, svo og ef frost er í jörðu, getur yfirborðsvatnið orðið marg- falt skolpmagnið og er það því ákvarðandi fyrir vídd leiðslnanna. Af þessum sökum eru, þegar hreinsa þarf skolpið, oft lögð tvö aðskilin kerfi, annað fyrir skolp en hitt fyrir yfirborðsvatn. Er regnvatnslögnin þá víðari og grynnra í jörðu. Hana má leiða i opna læki eða stöðuvötn. Að jafnaði er skolp og vatn lagt í sama skurð i göt- unni. Skal þess þá gætt að vatnslögnin liggi ofar og til hliðar í skurðinum. Við nýbyggingu gatna, þar sem fyrirhugað er steypt slitlag á akbraut, skal tvímælalaust leggja allar lagnir í gangstéttir og í mörgum tilvikum mun rétt, sérstak- lega ef um breiðar götur er að ræða, að leggja tví- strengja leiðslukerfi sitt í hvora gangstétt. Ekki verður skilið við þessi mál, svo viðunandi sé, án þess að gera sér nokkra grein fyrir því, hvaða leiðir löggjafinn ætlar sveitarfélögum til fjáröflimar vegna þessara framkvæmda. Samkvæmt gildandi skipulagslögum skal greiða allt að 3%„ af brunabótamati hverrar nýbyggingar í ríkis- sjóð. Skal þetta gjald standa undir kostnaði ríkisins við stjórn og framkvæmd skipulagsmála, en helming kostn- aöar við mælingar og skipulagsuppdrætti greiða sveit- arfélögin. Vart getur það talizt sanngjarnt að innheimta hluta sveitarfélaganna meðan innheimt skipulagsgjald er mun meira en kostnaður ríkisins af skipulagsmálum. Frumvarp það til skipulagslaga, sem nú liggur fyrir Alþingi, gerir ráð fyrir sömu helmingaskiptum. Réttai'a væri, að sveitarfélögin greiddu áfallinn kostnað, ef skipu- lagsgjald hrekkur ekki til, þó aldrei meira en helming alls kostnaðar. Sveitarfélög innheimta vatnsskatt til þess að standa straum af rekstri og viðhaldi vatnsveitna. Þessi skattur er miðaður við húsamat, en heimilt er að selja vatn sam- kvæmt mæli. Lagaheimild er fyrir því, að sveitarfélög innheimti gjöld vegna lagningar gangstétta, holræsa og gatna. Mun þessi heimild óvíða hafa verið notuð að nokkru marki fyrr en á síðari árum, er Reykjavíkurborg hefir við lóða- úthlutun krafið menn gatnagerðargjalds. Er það inn- heimt sem vist gjald á m3 byggingar, mismunandi eftir

x

Tímarit Verkfræðingafélags Íslands

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Verkfræðingafélags Íslands
https://timarit.is/publication/860

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.