Akranes - 01.03.1950, Blaðsíða 16

hann sjaldnar fyrir vonbrigðum. Þar fær
hann áheyrendur án þess að ganga eftir
þeim. Þar aflar hann sér vináttu, sem lengi
mun endast. Og einmitt á þessum vett-
vangi mim hann geta unnið varanlegast
það starf, sem mest er um vert. Þar mmi
hann sá því fræi, sem fyrr eða seinna mun
ávinna margt ungmenni til varanlegrar
þjónustu við Guð. Mun hann þá fyrst öðl-
ast fullvissuna um, að starf hans hefur
ekki orðið til ónýtis. Það sem Guð ædast
til af prestunum, er einmitt það, sem þjóð
vor í heild þarfnast nú mest.
Ekki vörn — heldur sókn.
1 hemaði mun það jafnan venja, að
koma upp annarri vamarlínu, þar sem
ein hefur bilað. Sannast að segja hefur
islenzka kirkjan um nokkurt skeið verið
á undanhaldi, þar sem hver varnarlínan
af annari hefur bilað. Ekki vegna þess, að
eigi sé nóg efni til virkisgerðar, heldur
vegna úrræðaleysis og værugimi her-
mannanna, lærðra og leikra. Nú má því
helzt ekki una lengur við mók, jafnvel í
voldugustu virkjum, heldur sækja fram
sóknardjarfir og sigurglaðir. En hvernig
á að haga þeirri sókn?
Hér áður hefur aðeins verið minnst á
skiptar skoðanir kirkjimnar manna, að
því er snertir kenningar, boðun og starf.
Það er ákaflega sorglegt að þeir, sem telja
sig kristna menn og þykjast vera innan
sömu kirkjudeildar, skuli sífellt vera í
hárinu hver á öðrum. 1 þeim efnum er
litið gerandi upp á milli aðila. Þeir ættu
hver tfyrir sig að snúa geiri sínum fremur
gagnvart þeim sem þó em enn fráhverf-
ari, þ. e. þeirra, sem lítið eða ekkert
hugsa um kristindómsmálefni, eða beint
og óbeint vinna á móti þeim með öllum
ráðum. Þeir eigi ekki — fyrst a. m. k. —
að hefja — „trúboð“ — í eigin herbúðum,
heldur meðal þeirra, sem eru enn af-
skiptalausari um þessi mál, eða vinna á
móti, hvenær sem við verður komið. Þeir
eiga þvert á móti að vinna saman svo
lengi sem það er mögulegt, því að ýmis-
legt eiga þeir þó sameiginlegt, þrátt fyrir
allt, a. m. k. á þeim timum, sem allt er
i upplausn og óvinir kristindómsins á
hverju strái. Þeir eiga báðir að vinna í
kyrrþey, en ekki með yfirborðshætti eða
auglýsingaskrutni, heldur að virku starfi,
hver út frá sinu sjónarmiði, eins og and-
inn inn gefur, og láta Guð einan um
hinn endanlega árangur.
f þessu sambandi má benda á margþætt
og mikið starf sem unnið hefur verið á
undanfömum áratugum til að hamla á
móti fráhvarfi af félögum og einstakling-
um, t. d. K. F. U. M. og K. Á unglinga-
starf sr. Sigurgeirs Sigurðssonar, þáver-
andi prests á ísafirði, sem stofnaði þar og
starfrækti K. F. U. M. Á mikið og þakkar-
vert starf sonar hans, sr. Péturs Sigur-
geirssonar á Ákureyri. Á starf sr. Frið-
riks Hallgrímssonar, sr. Eiríks Brynjólfs-
sonar á Utskálum, sr. Jóns Kr. fsfeld á
Bíldudal, svo nefnt sé bæði nýtt og gamalt.
Báða arma hins kirkjulega og kristilega
starfs á biskupinn að leiða af yndi og á-
huga, án þess að taka beina, virka af-
stöðu með hvorri fylkingunni fyrir sig.
Hann á að slá á deilumar, og hefur nú-
verandi biskup til þess ýmsa góða eigin-
leika. Hann á að geta samansafnað meira
en sundurdreyft. En það er nú hin mesta
nauðsyn, þegar efnishyggju-ófreskjan sæk-
ir að úr öllum áttum.
Það mun varla ofsagt, að þjóð vor sé
almennt ekki kirkjuleg. Ljósasti, og um
leið ljótasti vottur þess hefur að minnsta
kosti um skeið verið hið ömurlega ástand
kirknanna. Það mun flestum verða ljóst,
ef þeir hafa einhvern samanburð fyrir
augum, innlendan eða erlendan. Gleggstu
og glæsilegustu dæmin til samanburðar er
vitanlega að finna erlendis, en einnig hér
á landi, — jafnvel í vorri eigin kirkju-
deild eitthvað i áttina hin síðustu ár, en
þó sérstaklega hjá kaþólskum. Jafnvel það
bezta i eigin kirkjudeild sýnir smekk og
skilningsleysi íslendinga yfirleitt yfir
þessu mikilsverða máli um útlit og viðhald
kirkna utanhúss og innan, svo og kirkju-
garða. Hið sama má víða sjá og segja um
háttvísi manna, er þeir sækja kirkjur, og
um ýmsa framkvæmd kirkjusiða og Guðs-
þjónustuhald. Margir prestar láta sig þessi
atriði of litlu máli skipta. Eldri menn
kunnu allt, sem gera þurfti í sambandi
við Guðsþjónusturnar og framkvæmdu
það oft af mikilli prýði og smekkvisi, —
og mun vera til enn. — Aftur á móti þyk-
ast nú færri yngri menn kunna til þeirra
verka, og eru lítt fáanlegir til að læra eða
iðka þá list og framkvæma: Að taka virk-
an þátt í Guðsþjónustum með fagurrd
framkvæmd ýmissa þeirra verka, sem
leikmönmun er ætlað að fara með við
Guðsþjónustur. Menn fara hjá sér, ef þeir
eru beðnir að skrýða prest, lesa bæn í
kórdyrum, hringja til messu, spila á hljóð-
færið eða syngja, — jafnvel þótt færir
séu um flest það, sem hér hefur verið
nefnt. — Það er engu líkara en fjöldi
fólks skammist sín fyrir flest í sambandi
við Guðsþjónustu og kirkjuhald. Ýmis
þessara verka gerðu menn með yfirburð-
um, svo að unun var á að hlýða, og af
þeirri einlægni og alvöru, að prestinum
sjálfum var til eftirbreytni og uppörfun-
ar. Er það til dæmis til enn, að meðhjálp-
arar lesi bæn í kórdjrrum af anddakt og
óvenjulegum .yndisleik. Rödd þeirra, sem
skara fram úr í þessum efnum, þyrfti
sannarlega að taka upp á plötur eða stál-
þráð, — til eftirbreytni — og til varð-
veizlu fyrir komandi kynslóðir.
Viðhald og umhirða kirkna og kirkju-
gripa er hér á landi óvíða með ágætum,
en viða með endemum. Er i þeim efnum
htið gerandi upp á milli þeirra aðila, sem
um eiga að fjalla, lærðra og leikra. Þetta
er þó ekki alveg rétt, því að það er mun
lakara þar, sem rikið sjálft á að annast,
og er kirkju-bóndi. Oss vantar yfirleitt
allan skilning á þessu mikilvæga atriði
hins kirkjulega og kristilega starfs. 1 þess-
um efnum þarf að verða gagnger bylting.
Ekkert minna dugar.
Hér hefur nú nokkuð verið rætt um
viðhorfin til kirkju- og kristindómsmála,
eins og þau blasa við áhugasömum leik-
manni. Ef stiga á stórt spor til breytinga,
þarf að athuga það vel áður en að væri
horfið. Þar má ekkert gera í flaustri, með
þeirri réttlætingu einni, að ýmsu sé á-
bótavant, því að stundum er betra að láta
það ógert, sem aðeins væri til einnar næt-
ur tjaldað, þ. e. yrðieins og bóla, sem jafn-
harðan hjaðnaði, og gæti þá ef til vill tor-
veldað, eða tafið fyrir réttari og raunhæf-
ari umbótum, er gætu orðið til frambúðar.
Hitt er ekki að efa, að ýmissa umbóta
er þörf og það fljótlega. Má þar til nefna
ástand og umhirðu kirknanna. Reynslan
sýnir að víðast, nema í stærri bæjum, eru
messur orðnar strjálar og fámennar. Er
ekki sýnilegt, að i nálægri framtið verði
þar á breyting til bóta með núverandi
skipulagi algerlega óbreyttu. Af þvi til-
efni kemur mér til hugar að varpa fram
eftirfarandi tillögu til athugunar:
Að leggja ríka áherzlu á að byggja höf-
uðkirkjur i hverju prófastsdæmi, sem þvi
yrði við komið vegna staðhátta. Ættu
þær að vera settar þar, sem hægast væri
um sókn til þeirra frá þeim bæjum, sem
þangað ættu að sækja sérstaklega. Þær
ættu að vera mun stærri, vandaðri og
betur búnar að öllum gripum en vér eig-
um að venjast. Ætti ríkið að greiða helm-
ing eða 2/3 hluta byggingarkostnaðar
höfuðkirkna. Ætti það að teljast endur-
greiðsla af þess hálfu á því fé, sem það
hefur fyrr og seinna sölsað undir sig af
réttum og raunverulegum eignum kirkj-
unnar. Og fyrir það að hafa til þessa
gengið á undan söfnuðum landsins um
ófremdarástand þeirra kirkna, er því
bar að lögum skylda til að annast. Þar sem
því yrði við komið, ætti að setja höfuð-
kirkjur á fornfræga kirkjustaði eða aðra
þá staði, sem öðlast hefðu með þjóðinni
sérstaka helgi fyrr og seinna.
Með þessari hugmynd, mimdi ef til vill
mega fækka prestum eitthvað frá þvi sem
nú er, einnig kirkjum, — sérstaklega þar
sem þær eru komnar að falli. — Sæmi-
legum kirkjum — a. m. k. úr steini —
á þó að halda við sem likhúsum. Þar má
og vitanlega messa, þegar viðkomandi
söfnuður óskaði. Ef til vill mundi þessi
Framháld á bls. 45.
40
AKRANES