Dagblaðið Vísir - DV - 07.04.2004, Blaðsíða 17

DV Fókus
MIÐVIKUDAGUR 7. APRÍL 2004 17
Það er höfuðatriði í
kristinni trú að af-
neita Djöflinum og
fordæma hans
myrkraverk, ekki
síst á páskum, en
hvað er við Satan að
sakast, þótt hann
(eða hún!) hafi leikið
sitt hlutverk ná-
kvæmlega eins og
Guð hafði skrifað
handritið fyrir
dymbilvikuna í Jerú-
salem?
Á páskum er minnst pínu og
dauða frelsara kristinna manna,
síðan upprisunnar. Samkvæmt
kristinni kenningu var um að ræða
fyrirfram ákveðið plott Guðs al-
máttugs og allt handritið til fyrir-
fram. Til að endurleysa synd-
umspiUtan manninn sá Guð það
eina ráð að færa hina æðstu fóm
hvers föður eða foreldris - gefa son
sinn til að hann gæti tekið á sig
syndir mannanna. öll sú guðfræði
er ögn flókin og ekki fyrir hvem
mann aö átta sig á, enda leggja
sumir kirkjunnar menn áherslu á
að hin fínni blæbrigði krossfest-
ingarinnar og upprisunnar verði
fólk fremur að skynja í hjarta sér
fremur en endilega skilja með heil-
anum.
Lék ekki Satan bara sitt
hlutverk?
Meðal þess sem erfitt er fyrir
suma að ná almennilega tökum á í
þessari sögu allri er hlutverk Djöf-
ulsins. Satan eða Djöflinum er
stundum kennt um þær vélar allar
sem urðu til þess að frelsarinn
sjálfur og sonur Guðs var kross-
festur en illt er að koma því heim
og saman við fyrmefnda staö-
reynd: að Guð hafði ákveðið þetta
allt saman fyrirfram og saga Jesú
gat ekki og mátti ekki enda öðru-
vísi en hún gerði. Samt er Djöfull-
inn hvarvetna á kreiki í píslarsög-
unni - stundum meö hom og hala,
stundum f líki fallegrar konu eins
og í víöfrægri kvikmynd Mels Gib-
koma slæmir hlutir fyrir gott fólk?
Þetta mátti skýra með því að
mennimir fæddust syndugir, eða
hefðu frjálsan og vilja, eða sem
prófraunir Guðs - en þegar til
lengdar lætur duga slfkar skýringar
skammt því með tímanum hlyti
mannkynið annaðhvort að átta sig
á villu síns vegar eða Guð að kenna
því góða siðu. Það hlaut því að
vera til staðar eitthvert afl sem við-
heldur illskunni.
inga framan af ekkert sérlega góö-
ur Guð. Má tilfæra óteljandi rim-
ingarstaði úr Gamla testamentinu
því til staðfestingar að hann gat
verið allt í senn - hefnigjam, smá-
munasamur, ofsafenginn og of-
beldisfúllur. Hann átti jafnvel til að
stæla andstæðinga Gyðinga sér-
staklega á móti þeim, bara til þess
eins að Gyðingar fengju afsökun
fyrir að drepa þá. Vísast hér til
bæði Mósebóka, Jósúabókar,
Dómarabóka og fleiri staða í Biblí-
unni. Guð var fyrst og fremst hús-
bóndi Gyðinga sem þeir urðu að
hlýða skilyrðislaust, sama hversu
dyntóttur og geðstirður hann gat
verið.
Þegar þróaðist svo sú hugmynd
að Guð væri ekki aðeins al-
máttugur heldur og
algóöur, þá lentu
inum í heiminum?
iiða eins og það hefur
gjarftnn verið orðað: Af hverju
son þar sem Rosalinda Celentano
leikur Satan af mikilli smekkvísi.
Það er höfuðatriði í kristinni trú
að afneita Djöflinum og fordæma
hans myrkraverk en hvað er við
Satan að sakast, þótt hann (eða
hún!) hafi leikið sitt hlutverk ná-
kvæmlega eins og Guð hafði skrif-
að handritið fyrir dymbilvikuna f
Jerúsalem?
Samband Guðs og Andskotans
hefur reyndar frá upphafi verið
flókið og jafhvel illskiljanlegt f
kristindómnum og þeim gyðing-
dómi sem kristin kenning styðst
svo rækilega við. Gyðingar eru
jafhan taldir hafa verið einna fyrst-
ir þjóða til að taka upp eingyöistrú
en í henni felst að Guð er aðeins
einn; hann er skapari
heimsins og almátt-
ugur drifkraftur
alls þess sem á
eftir fylgir.
Uppreisn Andskotans
Og þá kom Djöfullinn til sög-
unnar. Satan var upphaflega einn
af englum Guðs og gegndi eins
konar hirðfíflshlutverki við „hirð
Guðs“. Um það má helst lesa í
Jobsbók Gamla testamentisins.
Þar er Satan í sama hlutverki og
Loki gegndi í ásatrú og Prómeþeif-
ur í grískri goðafræði. En síðan var
honum ætlað að skýra alla tilvist
liins illa í veröldinni og þá varð
smátt og smátt til sú kenning að
hann hefði gert uppreisn gegn
Guði, tapað og verið varpað niður í
Helvfti ásamt sínum helstu laut-
inöntum. Og þar héldi hami ennþá
til og reyndi að ginna inannkynið
til fylgilags við sig.
En hvers vegna? Hvað vakir eig-
inlega fyrir Djöflintun? Og hvers
vegna lætur Guð starf hans við-
gangast? Og getur Guð talist al-
máttugiu ef hann hefur ekld stjórn
á Djöflinum? Er liægt aö tala um
raimvendega eingyðistrú ef jafh-
framt leikur lausum hala afl sem
hveriu \
henda
slæmir
hlutir
?ólk? jjf ^
áreiðaniega
seinni til að þróa
sína eing>ðistrú en
Biblían geftu í skyn en ;
hvað sem því h'ður var Guð Gyö
að vfsu fæst einkum við niðurrif en
virðist þó í eðli sínu nánast „guö-
legt" í krafti sínum?
Við öllum þessum spumingum
er til eitt og annað loðið svar, eins
og Megas orðaði það, en þegar
djúpt er kafað enda kirkjunnar
menn að vísu venjulega á því að
yppta öxlum og veifa hinum lúna
frasa að „vegir Guðs séu órannsak-
anlegir“.
Vonska Djöfulsins fæddi
dauðann í heiminn
Gyðingar voru reyndar farnir að
velta þessu mjög fyrir sér löngu
fyrir daga kristninnar. Útlegð
þeirra í Babýlon um 500 fyrir Krist
kynnti þá fyrir trúarbrögðum
Persa sem gengu í raun út á tvö
jafii sterk og jafhgild öfl, gott og
illt, sem börðust um yfirráðin í ver-
öldinni og áhrif ffá þessum pers-
nesku trúarbrögðum verða mjög
greinileg varðandi þróun Djöfuls-
ins í heimsmynd Gyðinga. Það
kemur meðal annars glöggt frarn í
Vísdómi Salómons, sem er ein
lúnna svokölluðu apókrýfu bóka
Gamla testamentisins en þaö eru
helgirit sem af ýmsum ástæðum
lilutu ekki þaim heiöur að vera
tekin upp í liina eina sömtu Biblíu.
Vísdómi Salómons má ekki mgla
saman við Orðskviðina sem við
Fmmhaldá
næstusíðu