Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 01.12.1984, Blaðsíða 17

Laxá III — Jarðgangagerð
Grein byggð á erindi sem liöfundur flutti á ráðstefnu
um jarðgöng á íslandi 3. apríl 1981.
Níels Indriðason verkfræðingur:
1. UMHVERFI
Laxá í S-Þingeyjarsýslu á upptök sín
við Mývatn og fellur niður Laxárdal ca.
30 km leið niður að Laxárgljúfrum, en
þar eru virkjanirnar staðsettar. Áin
rennur siðan út Aðaldal og fellur út í
Skjálfanda (sjá mynd 1). Á svæðinu
neðan virkjana er mikil laxveiði en ofan
þeirra nokkur silungsveiði.
Fyrst var Laxá virkjuð við Laxár-
gljúfur árið 1939, Laxá I, og er hún 4,6
MW og nýtir 38 m fa.Il. Árið 1952 var
Laxá II tekin í notkun, en hún nýtir 29
m fall sem er neðan við Laxá I og er sú
virkjun 8 MW.
Rennsli Laxár er um 45 m’/sek. og er
mjög jafnt allt árið. Fall árinnar niður
Laxárdal er nokkuð mikið og myndast
oft mikill krapi í ánni að vetri til og
veldur erfiðleikum við virkjanirnar.
2. AÐDRAGANDI
Eftir að Laxá II hafði verið byggð var
áfram athugað um fullvirkjun Laxár.
Hönnun Gljúfurversvirkjunar var lokið
1969. Fyrirhuguð virkjunarþrep voru
þessi:
1. Ein vél 38 m fall 7 MW
2. Ein vél 60 m fall 15 MW
3. Einvél 84 m fall 27 MW
4. Tvær vélar 84 m fall 54 MW
Við þessa virkjun hefði myndast 15
km langt lón í Laxárdal. Landeigenda-
félag nágrannasveitanna kom í veg fyrir
að þessar áætlanir næðu fram að ganga.
Eftir að framkvæmdir voru hafnar var
reynt að ná samkomulagi um minni
virkjun með 60 m fallhæð og 36 MW
afköstum en það tókst ekki.
Vorið 1970 var samið við Norðurverk
hf. um byggingu 1. áfanga Laxár III.
Virkjunin var gangsett í október 1973
eða 3'A ári eftir að framkvæmdir
hófust. Afköst hennar eru u. þ. b. 9
MW.
3. STUTT LÝSING Á
MANNVIRKJUM
Mest öll mannvirki eru inni í fjallinu
austan árinnar (Geitafelli), sjá myndir 2
og 3. Inntaksgöngin opnast út í inntaks-
lón Laxár I en inntaksmannvirki eru
inni í fjallinu. Aðrennslisgöngin stefna í
norðvestur samsíða gljúfrinu, 60—70 m
frá því og á u. þ. b. 50 m dýpi frá yfir-
borði. Framhjárennslisgöng ganga út
frá þeim og opnast út í gljúfrið í fall-
rennu. Við jöfnunarþróna taka göngin
beygju í vestur og halli þeirra eykst. Hér
eru göngin heilfóðruð með steinsteypu
en neðst niður við lokahús stálfóðruð.
Leiðin liggur síðan niður í gegn um
lokahús og neðri hluta stöðvarhúss og
út í frárennslisgöng. Frárennslisgöngin
opnast út í inntakslón Laxár II.
Spennisstæði er á hlaðinu framan við
anddyrisbyggingu aðkomuganganna.
Aðkomugöngin liggja inn í stöð og
lokahús. í stöðinni er ein Francis túr-
bína og framleiðir 9 MW. Helstu
Níels Indriðason lauk fyrri hiuta prófi í
verkfræði frá HÍ 1967 og prófi í bygg-
ingaverkfrœði frá NTH í Þrándheimi
1969. Verkfrœðingur í Verkfrœðistofu
Sigurðar Thoroddsen sf. frá 1969, með-
eigandi frá 1975. Eftirlitsverkfrœðingur
við Laxárvirkjun 1970—73, síðan við
burðarvirkjadeild fyrirtækisins.
stærðir virkjunarinnar koma fram í
töflu 1.
4. JARÐGANGAGERÐIN
Haustið 1970 var hafist handa við
munna stöðvarhússganga og frá-
rennslisganga jafnhliða, borað á öðrum
staðnum og mokað burt sprengdu grjóti
á hinum. Nokkuð var um bergstyrking-
ar í munnunum (perfoboltar) og loks
steyptur styrktarbogi í munna stöðvar-
hússganga þar sem bergið ofan við hann
var nokkuð stórstuðlað basalt með lóð-
rétta kleyfni og vildi losna þegar sprengt
var inni í göngum.
TAFLA 1
Laxá III — Helstu stœrðir
Aðrennslisgöng L= 550 m A = 50 m; ófóðruð
Þrýstivatnsgöng L = 120 m A = 30 m! fóðruð
05,5 m til 3 m stálfóðruö
Leið um lokah. og sth L= 20 m
Frárennslisgöng L = 160m A = 60 m’
Vatnsvegur L = 850 m
Inntaksgöng L = 30 m A = 50 mJ
Framhjárennslisgöng L = 140 m A = 30 m3 4
Stöðvargöng L = 60 m A = 45 m* 1 2
Hjálpargöng L = 50 m A = 25 m2
Öll göng L= 1130 m
Lokustrokkur 3x7 m Hæð = 45 m
Jöfnunarþró 0 4 m Hæð = 30 m
014 m Hæð = 25 m
Lokahús L = 22 m B = 6 m Hæð = 10 m
Stöðvarhús L = 32 m B = 11 m Hæð = 30 m
TÍMARIT VFÍ 1984 — 79