Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags - 01.01.1962, Blaðsíða 23

GANGUR TUNGLS OG SÓLAR Á ÍSLANDI
I þriðja dálki hvers mánaðar, sem hefir yfirskriftina „T. í h.“ (tung
í hásuðri), og í töflunni á bls. 15 er sýnt, hvað klukkan er eftir íslenzk-
um miðtíma, þegar tunglið og sóhn eru í hásuðri 1 Reykjavík. En komast
má að því, hvað klukkan er eftir íslenzkum miðtíma, þegar tunglið eða
sóhn er í hásuðri annars staðar á Islandi, með því að gera svonefnda
»,lengdarleiðréttingu“ á Reykjavíkurtöflunni. Verður hún + 4 mín-
utur fyrir hvert lengdarstig, sem staðurinn liggur vestar en Reykja-
vík, og — 4 mínútur fyrir hvert lengdarstig, sem staðurinn liggur austar
en Reykjavík. T. d. er Raufarhöfn um sex lengdarstigum austar en
Reykjavík; lengdarleiðréttingin þar er þá — 24 mín., og 2. júlí er sól í
hásuðri frá Raufarhöfn þess vegna kl. 1208 (1232 — 024 = 12 08).
Elatey á Breiðafirði hggur einu lengdarstigi vestar en Reykjavík’ og
lengdarleiðréttingin er þar + 4 mín. Þann 8. febrúar er því tungl í há-
suðri frá Flatey kl. 1606 (1602 + 004 = 1606).
Sólargangurinn í Reykjavík er tilgreindur í almanakinu hvern mið-
vikudag. Sólaruppkoma (su.) telst, þá er sólmiðjan er á uppleið 50
bogamínutum undir láréttum sjóndeildarhring, en vegna ljósbrotsins er
þá efri rönd sólar að verða sýnileg, eða því sem næst. Sólarlag (sl.)
tolst á sama hátt, þegar sóhn er á niðurleið 50 bogamínútum fyrir
tteðan láréttan sjóndeildarhring, og hverfur sólin þá sjónum. Til þess
að finna sólarganginn annars staðar á landinu þarf að gera lengdar-
leiðréttingu á Reykjavíkurtölunni á sama hátt sem við sól eða tungl
1 fiásuðri, en auk þess breiddarleiðréttingu.
Breiddarleiðréttingin fer eigi aðeins eftir breiddarstigi staðarins, held-
Ur er hún einnig komin undir sólarganginum í Reykjavík. I töflu á blað-
síðu 20 er sýnd breiddarleiðrétting fyrir hvert hálft stig, norðar og
sunnar en Reykjavík, þegar sólargangurinn í Reykjavík stendur á heilli
stundu. Leiðréttingin er pósitíf (+), þegar sólargangur lengist vegna
hennar, en negatíf (—), þegar sólargangurinn styttist. Breiddarleið-
rotting töflunnar er því lögð við tíma sólarlagsins í Reykjavík, en
dregin frá sólaruppkomutímanum. Sé breiddarleiðréttingin negatíf (—),
verður að taka forteiknið til greina.
Dœmi: Sólargangur 18. apríl á Raufarhöfn, sem er 6 stigum austar
°g 21/2 stigi norðar en Reykjavík.
Uennan dag er sólargangur í Reykjavík 15 st. 22 mín. Breiddar-
®iðrétting töflunnar fyrir 2^/g stig norður og sólargang 16 st. er + 16
mm-, en fyrir 15 st. sólargang +12 mín.; hún telst því hér +13 mín.
Lengdarleiðréttingin er — 24 mín.
í Reykjavík.................. su. 4 47 sl. 20 09
Breiddarleiðrétting ...... — 13 +13
Lengdarleiðrétting........ — 24 — 24
Á Raufarhöfn................. su. 4 10 sl. 19 58
j ^unad dœmi: Sólargangur 10. október í Flatey á Breiðafirði, sem er
stigi vestar og lJ/4 stigi norðar en Reykjavík. Sólargangur í Reykja-
^ er 10 st. 26 mín.
í Reykjavík.................. su. 7 01 sl. 17 27
Breiddarleiðrétting ...... +3 — 3
Lengdarleiðrétting........ +4 +4
Flatey
(21)
su. 7 08 sl. 17 28