Dagblaðið Vísir - DV - 11.12.2004, Blaðsíða 32

"1
32 LAUGARDAGUR 11. DESEMBER 2004
Helgarblaö DV
Þeir fara um þjóðfélagið og engan grunar neitt misjafnt því yfirbragðið er góðlátlegt og augun blá. En þá
skyldi ekki vanmeta því þeir ætla sér að breyta þjóðfélaginu með nýrri hugmyndafræði og bók-
menntaumræðu. Og svífast einskis. Útsendurum sínum hafa þeir meðal annars komið fyrir í Ríkisút-
varpinu og á Mogganum. Þeir fara sjaldnast í einum hópi heldur tveir og tveir. Ef þeir hitta mann fyrir
og komast að því að viðkomandi þekkir hvorki haus né sporð á Niccoló Ammaniti er ekki von á góðu.
Saman komnir eru þeir ógnvænlegir. Þeir eru...
Póstmódernismi Efþessimvnd
Bjartsklíkan lætur ekki mikið
yfir sér en hefur komið sér vel
fyrir vestur í bæ þar sem hún
rekur vinalega bókaútgáfu. Út-
gáfan heitir vitanlega Bjartur.
Hún lætur ekki mikið yfir sér en
þræðir hennar liggja víða og
áhrifin miklum mun meiri en
menn almennt gera sér grein
íyrir. Meðlimir klflcunnar koma í
auknum mæli fram grímulausir
og reka sinn áróður fyrir ger-
breyttri menningarstefnu og
hugmyndafræði.
Bjartsklíkan er samansett af mönn-
um á fertugs- og fimmtugsaldri en
virðast þó flestir yngri. Klíkuna skipa
fljúgandi greindir og lærðir einstak-
lingar. Þeir gefa út og skrifa bækur sem
menntunarsnauðir og óuppdregnir
spéfuglar vilja kalla artí fartí en eru í
raun póstmódemískar bækur með
deconstructionísku ívafi. í Neonserí-
unni svokölluðu, sem er stolt og gleði
Bjartsklíkunnar, er að finna hina nýju
hugmyndafræði: í brjóstum höfunda á
borð við D.B.C. Pierre, Eric-Emmanu-
el Schmitt, Zadie Smith, André Kur-
kow, Niccoló Ammaniti og allra þeirra,
slá hjörtu í takt við hjörtun sem slá í
brjóstum Bjartsklíkunnar. Siðferðileg-
ir dómar em ekki upp kveðnir enda
lesenda sjálfra að finna boðskapinn. Ef
bækur og skrif snúast eingöngu um að
koma ákveðnum boðskap til skila em
menn í vondum málum. Boðskapur-
inn er þannig sá að boðskapur sé
einskis virði. Var einhver að tala um
póstmódemisma?
Hin undiriiggjandi merking
Þrátt fyrir þessa hyldjúpu hug-
myndafræði (sem bítur svo skemmti-
lega í skottið á sér) á Bjartsklíkan allt
undir bókum á borð við Harry Potter
og Da Vinci Iykilinn sem hið stóra nef
höfuðpaursins Snæbjamar Amgríms-
sonar þefaði uppi til útgáfu. En í raun
Boðskapurinn erþví
sá að boðskapur sé
einskis virði. Varein-
hver að taia um póst-
módernisma?
réttri fyrirlítur Bjartsklíkan markað-
inn. Stefnan er sú að brjóta niður
múra með þeim bókum til að ryðja
Neonseríunni braut og umtuma þá
umræðunni og bókmenntalegri vit-
und landsmanna. Og þeim mun
ljúkast upp fegurðin ein og snilldin.
Ekki einungis landsmönnum heldur
íbúum heimsins alls. Þegar hefur verið
stofnað útibú í Danmörku sem heitir
Ferdinant. Útgefendur í Danmörku
vita ekki hvaðan á sig stendur veðrið
og á einni samdrykkju í kóngsins
Köbenhavn var þetta vísukom kveðið:
Spændingsböger det er árets hit.
Genbestillingeme kommer tit.
Hvis man ikke tror, at det er sandt,
sá ring bare til Hr. Ferdinant.
Merkingin liggur í því sem er ósagt.
Því sem stendur ritað milli lína.
Ferdinant er ekki vísun í Ferdinant,
teiknimyndahetju Moggans, sem væri
hin rökiétta ályktun í fljótu bragði,
heldur er Ferdinant aukapersóna í
höfundarverki sjálfs Laxness. Hann
má finna ef vel er að gáð. Og Bjartur er
ekki vinalegi götusóparinn sem Ríó
tríóið syngur um: „Hæ, ég heiti Bjart-
ur, hlæðu bara sam’er mér... þó allir
aðrir hlæi alltí þessu fína lagi... ef ég fæ
bros frá þér.“ Nei, hér er um að ræða
Bjart í Sumarhúsum. Segir það sitt-
hvað um það sem býr að baki þegar
Bjartsklíkan er annars vegar.
Góðlátleg tómhyggja og háð
Hinir nýju bókmenntapáfar boða
nýja og breytta hfshætti samhliða
nýrri nálgun á andlega sviðinu. Hvað
það snertir leita þeir í smiðju
Fomgnkkja: Hraust sál í hraustum lflt-
ama. í stað reyks og sumbls á krám
borgarinnar skal heilbrigðið í háveg-
um haft. Bjartsklíkan iðkar knatt-
spymu og ballskák. Og þeirra vopn er
góðlátleg tómhyggja, í ætt við íróníu,
sem sýnir sig í að segja allar árásir og
beinar spælingar hjóm og prump þeg-
ar Bach-jólaóratórían ómar og horft er
til himna. Hins vegar slá þeir skjald-
borg um útsendara sína með því að
opinbera meinlegan undirróður sem
andstæðingar stunda til dæmis gagn-
vart almennilegum gagnrýnendum á
borð við Bjöm Þór Vilhjálmsson á
Mogganum (nema hvar?). Þannig tala
Eddu-menn um Skrýma-Bjöm af því
að hann gaf sagnameistara þeirra,
Einari Má, falleinkunn. En Björn Þór
er áhugaverðasti ritdómarinn enda
gefur hann Steinari Braga Bjartsrithöf-
undi úrvalsdóma fyrir Sólksinsfólkið.
En hver er Bjartsklíkan? jakob&dv.is
Sá staðfasti
Jón Karl Helgason
Jón Karl hafði lengi
verið stefnulaus í h'finu,
fór fyrir rælni í bók-
menntafræði en fann sig
engan veginn þar nema
þá helst þegar Ástráður
Eysteinsson fór að ræða
um Finnegans Wake.
Hann sendi fyrir rælni
framlag í keppni sem
Bjartsklíkan hélt án þess
að vita að þetta er ein
úthugsuð leið klíkunnar
með að taka til athugun-
ar hugsanlega liðsmenn
og nýliða. Jón Karl, öll-
um að óvömm, ekki síst
sjálfum sér, sigraði sam-
keppnina sem hét „Póst-
kort sem bókmennta-
form“. Þetta var árið
1995 og sem eins konar
busun var hann sendur
til Parísar og uppálagt
að þamba eins mikið
hvítvín og hann treysti
sér til. Jón Karl hefur
aldrei drykkjumaður
verið en þrælaði í sig
hvítvíninu því hann
fann að líf hans hafði
tekið farsælan snúning.
Og ekki varð aftur snúið.
Nú er Jón Karl hægri
hönd og helsti trúnaðar-
maðtrr sjálfs Bjarts/Snæ-
bjarnar.
Eiríkur Guðmundsson
Er annar helsti áróð-
ursmeistari Bjartskhkunn-
ar og hefur látið stöðugt
meira til sín taka í mál-
efiia- og hugmyndavinnu.
Eiríkur hefur eignast
fjölda aðdáenda sem
hann stjómar í gegnum
menningarþátt sinn, Víð-
sjá á Rás 1: Þar flytur
hann andrflcan áróður um
íslenskan veruleika á
þessum síðustu og verstu
tímum.
Bjartur, eða Snæbjörn,
hafði lengi haft áhuga á
að fá Eirík í sínar raðir og
það tókst, góðu heilli, vor-
ið 2004 þegar hann gaf út
hjá forlaginu bókina 39
þrep á leið til glötunar.
Mórall bókarinnar fellur
sem flís við rass hug-
myndafræði Bjartsklík-
unnar. Eiríkur þykir dul-
arfullur náungi, sam-
kvæmt stjömukortunum
félagslyndur einfari sem
er ávísun á póstmódem-
ískt geð. Eiríkur slær fé-
laga sína gjaman út af
laginu með því að detta
inn á forlagsskrifstofur
Bjarts, snemma morguns
eða seint um kvöld, spyrja
hvað sé títt og krefjast svo
svara hvort ekki sé í hús-
inu bflskúr til leigu.
Hugsjónamaðurinn
Jón Kalman
Stefánsson
Er réttilega sagður
einn af þeim rótgrónu í
Bjartsklíkunni en hann
hugsar um hag klíkunn-
ar seint og snemma. Jón
er mikilvægur hlekkur
þegar hugmyndafræði
Bjartsklíkunnar er á döf-
inni og þegar mikið ligg-
ur við - og þjóðfélagið
allt á villigötum og
hverfanda hveli - setur
hann saman pisda sem
skipta máli. Hann er
óþreytandi að stinga
upp á nýjum leiðum til
að fegra mannlífið með
góðum bókmenntum.
Rauðhærður, ættaður af
Suðurnesjum, situr
hann dægrin löng uppi í
Mosfellssveit, mundar
stílvopnið og sendir af
og til hnitmiðuð skeyti
með rafþósti til vina og
kunningja.
Hermann
Stefánsson
Er ekki bróðir Kalm-
ans heldur Jóns Halls.
En þeir eru reyndar allir
bræður - reglubræður ef
því er að skipta. Her-
mann er sigldastur
þeirra sem í Bjarts-
klíkunni eru og var um
tíma við nám í Galisíu.
Þar hreifst hann af karl-
mönnum sem bera
hatta, reykja úti á svöl-
um og tala um skóla í
skáldskap frekar en kyn-
slóðir. Á hann nokkuð
undir högg að sækja
vegna þessa, það er
reykinganna, því Bjarts-
menn eru íþróttalega
sinnaðir. Hermann
vinnur þetta reyndar
upp, þessa öfugsnúnu
hrifningu á mönnum
með hatta, og margfald-
lega þegar hann dregur
fram banjóið sitt og
plokkar undir þegar Jón
Hallur syngur Dylan-lög.
Hörkutólið
Sprellarinn
Jón Hallur
Stefánsson
Starfaði lengi í rfkis-
útvarpinu við dagskrár-
gerð og menningarum-
fjöllun á breiðum
grunni. Þar plægði hann
akurinn en hefur nú
snúið sér að því að þýða
spænska skáldsögu og
japönsk ljóð. Verk sem
munu breyta sýn nú-
tímamannsins á um-
hverfi sitt, uppruna og
tilfinningalíf. Jón Hallur
er einnig trúbador, hefur
gert tónlist og hljóð-
mynd fyrir leikhús.
Hann heldur uppi stuð-
inu þegar Bjartsklíkan
lyftir sér upp, klingir
rauðvínsglösum og
raular Bob Dylan-lög.
Jón Hallur er sprellarinn
í hópnum og stundum
þarf að setja ofan í við
hann því lífið er ekkert
grín þegar allt kemur til
alls heldur þrungið
merkingu.
Hinn hrifnæmi
Þröstur Helgason
Er gríðarlega mikil-
vægur meðlimur Bjarts-
klíkunnar. Er MA í ís-
lenskum bókmenntum
ffá Háskóla íslands og
það sem meira er um
vert: Ritstjóri Lesbókar
Morgunblaðsins! Hann er
öflugasti menningar-
blaðamaður landsins, lið-
tækur bókmenntagagn-
rýnandi og sérstakur
áhugamaður um
spænska tungu, menn-
ingu og... knattspymu.
Þröstur er jafhframt harð-
vítugasti baráttumaður
Bjartsklíkunnar og hikar
ekki við að henda sér í
debatt ef honum býður
svo við að horfa. Og með
brosi á vör snýr hann nið-
ur flesta þá sem hætta sér
í hendumar á honum.
Þeir sem vilja kynna
sér Bjartsklíkuna og þá
hugmyndafræði sem býr
að bald ættu að lesa bók
Þrastar Einkavegir sem er
á óljósum mörkum fræða
og skáldskapar. Glímt er
við hinn einkennilega
veruleika sem sumir kalla
samtíma en er í huga
Þrastar fortíðin.
Foringinn
Snæbjörn
Arngrímsson
Er höfuðpaur
klíkunnar. Þrátt fyrir afar
góðlátlegt yfirbragð fer
þar eitursnjall bók-
menntapáfi og lúta allir
hinir í klíkunni hans
stjórn. Vald hans er óvé-
fengjanlegt. Eðli málsins
samkvæmt er ekki mikið
vitað um foringjann.
Margir standa í þeirri trú
að Snæbjörn heiti Bjart-
ur og er það til marks
um hversu samtvinnuð
starfsemi klíkunnar er
höfuðpaurnum. Menn
sjá þar engan mun, hvar
Snæbjörn endar og við
tekur Bjartur.