Freyr - 01.07.1950, Síða 14

FREYR
Í8Ó
STEFÁN KR. VIGFÚSSON:
Kaup bænda
Um nokkur ár hefir sá háttur á verið að
skammta bændum kaup eftir mati. Er svo
fyrir mælt í lcgum, sem um þetta fjalla, að
ákveða skuli kaup bændanna í sem nán-
ustu samræmi við kaup annarra vinnandi
stétta. í framkvæmdinni hefir þetta orðið
þannig, að lagt er til grundvallar kaup
óbreyttra verkamanna (Dagsbrúnarkaup).
Leiðin, sem farin hefir verið til að finna út,
hvaða verð þyrfti að vera á framleiðslu-
vörum bændanna til þess að þeir fengju
þetta kaup, er sú, að lagt er til grundvall-
ar meðalbú, svokallað „vísitölubú“. Er svo
reynt að finna kostnaðinn við búrekstur-
inn, og verðlagið ákveðið út frá því. Þau
gogn, sem stuðst hefir verið við, til að
finna þetta, eru skýrslur ýmiskonar,
skattaskýrslur, landbúnaðarskýrslur, bú-
reikningar o. fl. Þrátt fyrir góða viðleitni
hefir þó gengið erfiðlega að afla fullnægj-
andi gagna í þessu máli, og því niðurstöð-
urnar orðið hæpnar. Kemur þar líka til
greina hið fornkveðna, að „sínum augum
lítur hver á silfrið“. Hafa fulltrúar neyt-
enda reynzt tregir til að viðurkenna kröf-
ur bændafu.ltrúanna og sýnt þar allmikla
óbilgirni. Mun það sannast, að bændur
hafi farið allmikið halloka í þeim viðskipt-
um og borið skarðan hlut frá borði.
í eftirfarand.i línum langar mig til að
drepa á nokkra þætti þessa máls, sem mér
finnst að hafi tæpl. komið nógu ljóst fram
í þessum umræðum. Vil ég þá fyrst minn-
ast á vinnutímann.
Vinnutími sá, sem bændum er áætlaður,
og kaup þeirra svo reiknað út frá, er 2700
klst. á ári. Eftir hvaða leiðum þetta hefir
verið fundið út eða hvað þar hefir verið
lagt til grundvallar, veit ég ekki, en það
mun sanni nær, að þessi vinnustundafjöldi
sé mjög fjarri raunveruleikanum. Með því
að deila með 300 dögum í þessa upphæð,
en niður undir það mun vera hægt að koma
virku dögunum, ef allir helgi-, hátíða- og
„frídagar“ eru frá dregnir, þá koma út 9
vinnustundir á dag. Sé nú hins vegar öll-
um dögum ársins deilt í vinnustundafjöld-
ann, sem mun láta sanni nær, því búskapn-
um er nú einu sinni þannig háttað, að þar
verður að vinna svipað flesta tíma árs,
helga daga sem virka, þá kemur út tæpl.
7 y2 vinnustund á dag.
Ekki þarf mikla þekkingu á sveitabú-
skap til að sjá, hve fjarri þetta er öllum
sanni. Eins og ég drap á áðan, þá er bú-
skapnum þannig háttað, að ekki verður
komizt hjá mikilli helgidagavinnu. Þar sem
sauðfjárbúskapur er aðallega stundaður,
má yfirleitt reikna með því, að helgidaga-
vinna sé svipuð og aðra daga, frá því að
göngur hefjast á haustin og þar til lokið
er sauðburði á vorin og fénu sleppt. Þó get-
ur orðið einhver undantekning frá þessu í
skammdeginu, ef tíð er góð. Á kúabúunum
er þetta svipað. Þar má reikna með fullri
helgidagavinnu frá því að kýrnar komu á
gjöf á haustin og þar til þær ganga út aft-
ur á vorin. Á sumrin er einnig alltaf ein-
hver helgidagavinna óhjákvæmileg, þó að
hún sé mun minni, t. d. mjaltir og mjólk-
urverk, pössun á kúm o. fl. Hér við bætist
svo það, að vinnudagur bændanna er mun
lengri en sá lögboðni vinnudagur verka-
lýðsfélaganna og annarra launþega (8
klst.). Mun það ekki óalgengt, að bændur
vinni 10—12—14. klst. á sólarhring, og und-
ir sumum kringumstæðum meira. Að þessu
athuguðu er augljóst mál, hversu fjarri lagi
þessi áætlaði vinnustundafjöldi er, 7 y2 klst.
á sólarhring. Mér þætti sennilegra, að hann
rnætti alls ekki vera undir 10 klst. á sól-
arhring allt árið.
Þetta er atriði, sem mér finnst að þurfi
að kryfja til mergjar og láta koma skýrt
fram í þessum umræðum. Ef bóndanum
væri reiknað kaup í samræmi við taxta
verkalýðsfélaganna á alla þá vinnu, sem
hann leggur fram við búið, — eftirvinnu og
helgidagakaup á þá vinnu, sem undir það
heyrir, — þá gæti ég trúað, að kaup það,