Freyr - 01.07.1950, Page 15

FRE YR
181
sem hann ætti að fá, mundi hækka ótrú-
lega mikið. Lágmarkskrafan ætti að vera
það, að bóndinn og sveitafólkið fengi dag-
kaup fyrir hverja vinnustund, sem til
framleiðslunnar fer. En eins og þetta hefir
verið útfært, er langt frá því, að svo sé.
Væri vinnustundafjöldinn talinn eins og
hann raunverulega er, mundi tímakaupið
stórum lækka.
Hitt er svo annað mál, hvernig gengur
að fá það upp, hver vinnustundafjcldinn
raunverulega er. Hjá þeim, sem hafa bú-
reikningá, ætti það að liggja ljóst fyrir. Hjá
öðrum fæst það ekki, nema þeir haldi dag-
lega vinnuskýrslu. En að því verður að
vinna að fá um þetta sem nánastar upp-
iýsingar eftir þeim leiðum, sem vænlegast-
ar þykja.
í þessu sambandi mætti einnig minna á
sumarleyfi og önnur fríðindi, sem kaup-
staðafólkið hefir fram yfir sveitafólkið.
Þá langar mig til að minnast lítið eitt á
annað atriði.
Setjum nú svo, að lagafyrirmælunum sé
fullnægt, og bóndinn og verkamaðurinn
hafi álíka kaup. Það er þó fyllilega rétt-
mætt? Er ekki bóndinn með slíku ákvæði
settur skör lægra en honum ber? Eðlilegra
virðist, að bóndinn hefði verkstjórakaup.
Bóndinn er raunverulega verkstjóri, þó að
liðið sé stundum ekki margt, sem hann
hefir á að skipa. Hann hefir áhyggjur og
ábyrgð, sem hinn óbreytti verkamaður hef-
ir ekki, og þarf þess að auk, þótt á það
skorti því miður oft, að hafa sérþekkingu
á sínu starfi, og þá náttúrlega sérmenntun.
Þar að auki á hann mikið fé, oftast allt
sitt, í búskapnum, og það er undirorpið
ýmiskonar áhættu og afföllum. Veikindi og
slys á skepnum, afurðatjón bæði á skepn-
um og jarðargróða, svo sem af harðindum,
í sumum tilfellum skemmdir á landi o. fl.
o. fl.
Út frá þessu liggur nærri að minnast á
húsaleiguna. Fulltrúar neytenda í verð-
lagsnefndinni hafa haldið því fram, að
húsaleiga verkamannsins væri mun hærri
en bóndans. Ég held, að þetta orki nokkurs
tvímælis, gæti jafnvel trúað, að það væri
öfugt. Verkamaðurinn þarf ekki að kosta
húsnæði nema yfir sig og sína fjölskyldu,
og hann getur í flestum tilfellum komist af
með minna húspláss heldur en bóndinn,
þar sem í kaupstaðnum er svo að segja allt
keypt eftir hendinni og þarf því minna
geymslurúm. En auk íbúðar fyrir sig og
sína þarf bóndinn að byggja yfir allar sín-
ar skepnur, fóður, vélar og verkfæri, og
allt það dót, sem búskapnum fylgir. Með
þeim kröfum, sem nú er farið að gera til
gripahúsa, verða þau mjcg dýr. Það er því
geysimikið fé, sem stendur í byggingum
bóndans, en vextir af því fé og fyrning og
viðhald bygginganna er sú raunverulega
húsaleiga, sem á bóndanum hvílir.
Til kostnaðar við búreksturinn ber einn-
ig að telja girðingarnar. Þær eru dýrar,
fcæði í uppsetningu og viðhaldi.
Að byggingar verði ódýrari í sveitum en
kaupstcðum virðist fremur óeðlilegt. Kaup
fagmanna og verkamanna er alls staðar
orðið svo að segja það sama. En oft dýrt
að koma að byggingarefni í sveitunum.
Virðist því aðstaða kaupstaðanna vera
betri að þessu leyti.
Ég hefi hér minnzt á nokkur atriði, sem
til greina koma, þegar ákveða skal kaup
bóndans samkvæmt núverandi lagafyrir-
mælum. En ég hefi ekki minnzt á kjarna
málsins, sem er sá, að núverandi ákvæði
um þetta efni eru í fyllsta máta óeðlileg og
raunar óviðunandi. Hlýtur það að vera
sameiginlegt og óumdeilanlegt baráttumál
bændanna að fá því breytt í réttlátara
horf. En meðan núverandi ákvæði gilda,
og raunar hvort sem er, er það mikilsvert,
að sem gleggst komi í ljós aðstaða bænd-
anna og hver hin raunverulegu kjör þeirra
séu. Er þá auðveldara að skapa sér heil-
brigða og hleypidómalausa skoðun á hag
þeirra og högum öllum og þörfum og að-
stöðu búrekstursins. En það er einmitt eitt
undirstöðuatriði fyrir heill þjóðfélagsins, að
fullur skilningur og gagnkvæm velvild ríki
milli allra stétta þess.
Ég hefi hér að framan gert nokkurn
samanburð á afkomumöguleikum bóndans
og verkamannsins burtséð frá því, að báð-