Símablaðið - 01.12.1943, Blaðsíða 36

42
SlMABLAÐIÐ
un í kaldan geiminn, unz að því kom, aÖ
yfirborð hennar naut þvínær einskis annars
hita en þess, er kemur frá sólunni. Þessi
hiti starfar á jörðunni og varpast að lokum
út í rúmiS og er þá oröin óstarfhæf orka.
Þannig standast á tekjur og gjöld. JörSin
gerir hvorki aS hitna né kólna, svo teljandi
sé, og lífiS ætti aS geta haldizt viS um
aldur og æfi, ef umheimurinn breytist ekki.
Breytingar í umheiminum, lífinu í óhag,
geta veriS ýmsar. Nokkrar þeirra er vitaS
um meS vissu.
Sólin bíSur efnistap, sem nemur 360000-
000000 tonna á sólarhring, vegna útgeisl-
unar út í rúmiS. Þessi mikla efnisfúlga ger-
eySist, breytist í orku og hverfur út i rúm-
iS. Jöröin léttist einnig um svo sem 45 kg\
á sólarhring vegna samskonar gereySingar
efnisins. Sífellt efnistap sólarinnar — og
jarSarinnar í örlitlum mæli —■ veldur því,
aS aSdráttarafliö milli sólar og jarSar
minnkar srnátt og smátt. Sólin slakar á
taki því, sem hún hefir á jöröunni, og jörS-
in fjarlægist sólina um 1 metra á öld. Þetta
er næsta lítiS, en safnast þegar saman
kemur. Að liSnum 1 000 000 000 000 árum
mun jörSin hafa fjarlægst þessa miklu
uppsprettu ljóss og lífs um 10%. AfleiS-
ingin verSur sú, aS jörSin nýtur 20% minna
geislamagns en nú á dögum, og meöalhiti
á yfirboröi jarSar lækkar um 15 stig. Á
þessu tímabili verSur einnig sú mikilvæga
breyting á sólunni, aS hún missir 6% af
efnismagni sínu í útgeislun, og af saman-
buröi viö aSrar stjörnur má ætla aS út-
geislun sólar hafi þá minnkaö um 20%.
MeSalhiti á jörSunni minnkar þá um önn-
ur 15 stig af þessum ástæSum — eöa sam-
tals um svo sem 30 stig' á biljón árum.
Eigi verSur þó fullyrt aS jörSin veröi
óbyggileg. LífiS hefir undramátt til þess
aS samlagast breyttum aSstæöum, aöeins
aS því tilskildu, aö breytingin sé nægilega
hægfara.
Þróun sú, er nú var getiS, er lögbundin
og verSur ekki umflúin, en auk þess geta
viljaö til meira og minna óvæntir atburöir,
er tortími lífinu á jörðu vorri, að nokkru
eöa öllu leyti, áöur en liSin eru biljón ár,
eSa siSar.
Hugsanlegt er aS sólin rekist á aSra sól
á för sinni um rúmiS eSa nálgist svo aSra
sól, aS af því hljótist heimsslit. Minni að-
vífandi himinhnöttur getur og borist inn
í sólkerfiS og raskaS svo brautum jarS-
stjarnanna, aS jörSin verSi óbyggileg. All-
ir þessháttar atburSir eru þó svo ólíklegir,
aö hundruS þúsunda gegn einum mæla
móti því, aS þeir muni eiga sér staS, jafn-
vel á biljón ára tímabili.
Hinsvegar stafar lífinu á jörSunni mun
meiri hætta af því, aS sólin breytist í nýja
stjörnu eSa hvíta smásól, er margir telja
sennilegt aS sé síSasta stig ýmissa sólna,
en eigi virSist sú hætta nálæg. Svo er ástatt,
aS sólin er nokkuS tæpt í flokki svo-
nefndra stöSugra sólna og tiltölulega nærri
þeim mörkum, er sól leitar sér stöSugra
jafnvægis í hvítri smásól — öSru nafni
dvergsól — meS feikna mikilli eSlisþyngd
og lítilli útgeislun. StöSugar sólir flokkast
eftir eiginlegri stærS milli hlutfallstaln-
anna 4.88 og 3.54, en núverandi stærö sól-
ar vorrar fellur eftir þessum kvarSa á
töluna 4.85. ÞaS er: Þessi hlutfallstala
sólarinnar er aSeins 0.03 frá hættumörkun-
um. Missi sólin 3%: af ljósstyrk sínum, er
hætta á aöra hönd. Þensluöfl sólar geta þá
skyndilega fengiS yfirhönd, svo aS sólin
breytist í nýja stjörnu og slöngvi glóandi
lofti út fyrir endimörk sólkerfisins. Sá
surtarlogi myndi nægja til þess aö brenna
heim allan, en ef hugsast gæti aS eitthvaS
kæmist lífs af, þá myndi helkuldi geimsins
vinna á því til fulls, því sólin mun þá
hafa hruniS saman og hin nýja stjarna,
sem þá yrSi orSin hvít smásól, yrSi gerS
af samfelldu, úrkynjuSu efni — eins og
þaS er stundum nefnt— meS óhemju mikilli
eSlisþyngd, líklega allt aS 60000 sinnum
eSlisþyngd vatnsins og mjög lítilli út-
geislun móts viS þaS, sem áSur var. Sú
hvíta smásól, er líkist aS þyngd einna
mest sólu vorri, er fylgisól Siríusar. Út-
geislun hennar er aSeins V^oo hluti af nú-
verandi útgeislun sólar vorrar. — Fleiri
kenningar eru um þaS, hvaS gerast muni,
ef kraftar þeir, sem bundnir eru í iSrum
sólar, komast í uppnám, og fleiri eru taldar
orsakir nýrra stjarna, en rúmiS leyfir ekki
aS fariS sé lengra út í þaS mál.
Þó aS svo kunni aS fara, aS þróun sólar