Dagblaðið Vísir - DV - 06.10.2006, Side 40

60 FÖSTUDAGUR 6. OKTÓBER 2006
Helgin DV
«

ríkisráðuneytinu í einni setningu
að við værum í Gvantanamó. Við
fengum að skrifa fjögur bréf og tvö
póstkort á mánuði til ijölskyldna
okkar. í upphafi skrifuðum við um
aðbúnaðinn og sögðum sannleik-
ann. En þegar við fórum að fá bréf
frá fjölskyldum okkar, sem meira
og minna var búið að krota yfir og
komu hálfu ári eftir dagsetningar,
gerðum við okkur grein fyrir að allt
var ritskoðað. Við breyttum því um
aðferð og einbeittum okkur að því
að skrifa heim í þeim tilgangi að
hughreysta fólkið okkar og biðja
það að hafa ekki áhyggjur."
Minning um heimkynni fjarar
út
„Smám saman fjaraði minning-
in um Bretland út. Minningin um
fjölskylduna hvarf. Við upplifðum
það eins og við hefðum fæðst og
alltaf búið í þessum búrum. Menn-
irnir í appelsínugulu samfesting-
unum urðu fjölskylda okkar. Við
tókum einn dag í einu. Það var eina
leiðin til að missa ekki vitið. Við
lærðum að lesa Kóraninn eftir að
bókin var skyndilega sett til allra. f
upphafi var komið fram við okkur
eins og hryðjuverkamenn, ásýnd
hins illa. Hálfu ári síðar komu nýir
hermenn og sumir þeirra töluðu
við okkur en það var takmarkað
hvað þeir gátu leyft sér að segja, því
allt var hlerað. Einn vörður kom
vikulega og sagði okkur frá bíó-
myndunum sem hann hafði verið
að horfa á. Annar gaf okkur stund-
um súkkulaði í laumi og smyglaði
ís inn í erminni á búningnum sín-
um og lét hann leka ofan í bollana
okkar þegar enginn sá."
Á hnjánum í eitt og hálft ár
Ári eftir komuna til Gvantan-
amó kom þangað nýr hershöfð-
ingi, Geoffrey Miller. Þá fyrst urðu
Gvantanamó-búðirnar helvíti á
jörðu, að sögn vinanna.
„Miller setti upp stig. Ef þú and-
mæltir vörðunum lentir þú á stigi
fjögur. Það þýddi að allt var fjarlægt
af okkur og við fengum ekki að fara
í sturtu. Ekki það að við hefðum
stöðugt verið í sturtu," segja þeir
og brosa. „Við fengum að fara und-
ir sturtu í tvær mínútur vikulega. Á
tveimur mínútum náði sápan ekki
einu sinni að renna af húðinni.
Appelsínugulu samfestingarnir eru
úr ull og pólíester, ótrúlega heitir,
og við vorum farnir að lykta illa eft-
ir tvo daga.
Þegar við lentum á fjórða stigi
voru dýnurnar fjarlægðar líka og
við lágum á járngólfinu dögum
saman. Yfir daginn var það sjóð-
andi heitt, á nóttunni jökulkalt.
Ef við vorum hlýðnir fengum við
að hafa bolla, tannkrem og tann-
bursta, tvö handklæði, teppi og
pappírsþurrku. Það var eins og að
vera á fimm stjörnu hóteli! Frá því
Miller kom og þangað til við vorum
leystir úr haldi var okkur meira og
minna skipað að vera á hnjánum -
í eitt og hálft ár."
það. Ég sagðist ekki skilja arabísku
og ekki geta skrifað undir það sem
ég skildi ekki. Þá mögnuðust bar-
smíðarnar."
Þeim var sýnt myndband frá
fundi Mohammeds Atta og Osama
bin Laden, tekið í janúar árið
2000. Bandaríkjamenn fullyrtu að
þeir Asif og Rhuhel vœru á mynd-
bandinu.
„Við gátum sannað að við vor-
um heima í Tipton á þessum degi.
En það var sama hvað við sögðum,
þeir hlustuðu ekki. Einangrunar-
klefinn tók við enn einu sinni."
Eftir eina slíka meðferð gáfust
þeir upp.
„Við sögðumst vera meðlimir
al-Kaída. Þegar manni finnst mað-
ur vera að missa vitið af pyntingum
gefst maður upp. Við höfðum sagt
sannleikann í rúm tvö ár. Á hann
var ekki hlustað. Þeir vildu fá fram
játningu sem þeir náðu með pynt-
ingum."
Eftir það breyttist lífið heldur
betur.
„Tveimur vikum eftir játning-
una kom tilkynning frá Bretlandi
sem staðfesti að það væru sann-
anir fyrir veru okkar í Bretlandi á
þeim tíma sem Bandaríkjamenn
fullyrtu að við hefðum verið í Af-
ganistan. Þá var okkur boðið upp
á pítsur frá Pizza Hut og McDon-
alds-hamborgara þótt okkur væri
enn haldið í búrunum. Þremur
mánuðum síðar var okkur sagt að
við værum frjálsir ferða okkar. Síð-
ustu vikurnar fyrir heimferð vorum
við klefafélagar."
London - mars 2004
Á breiðgötu í London stend-
ur ungur maður og faðmar að sér
Ijósastaur. Hjá honum stendur
maður sem getur varla rétt úr fót-
leggjunum. Þegar þeir ganga af
stað finnst þeim allir horfa á sig og
vita að þeir hafi verið að komafrá
Gvantanamó.
„Við höfðum gengið með hlekkj-
aða fætur í tvö og hálft ár og kunn-
um ekki lengur að ganga eðlilega.
Við fórum fetið," segir Asif.
„Það fyrsta sem ég gerði þeg-
ar ég kom út á götu í London var
að faðma ljósastaur," segir Rhuhel
brosandi. „Ég varð að vita hvort
hann væri raunverulegur og hvort
ég væri virkilega á lífi."
Umskiptin voru hröð; ofhröð.
„Einn daginn vorum við fangar í
Gvatanamó, þann næsta vorum við
í rammgirtu fangelsi í London í yfir-
heyrslu og þann þriðja stóðum við
á götu í London. Við vorum sendir
á heimili lögfræðings sem tók mál
okkar að sér. Hann bjó á nokkurs
konar herragarði og þar sáum við í
fýrsta skipti plasmasjónvarp og far-
síma með myndavél. Það var eins
og við hefðum verið í burtu áratug-
um saman. Þangað kom geðlæknir
að ræða við okkur og benti okkur á
að það væri eðlilegt fyrir fólk sem
hefði verið í einangrun og pyntað
að geta vart hamið sig af hamingju
í fýrstu. Við yrðum hins vegar að
„Það fyrsta sem ég gerði þegar ég kom út á
götu i London varað faðma Ijósastaur. Ég varð
að vita hvort hann væri raunverulegur og hvort
ég væri virkilega á lífi."
Pítsa og McDonalds-
hamborgarar
Vinirnir sáust ekki fyrr en ári
eftir komuna í Gvantanamó-búð-
irnar en þóttþeir hafi ekki vitað um
afdrifhinna vissu þeir hvencer ver-
ið var að Ijúga að þeim.
„í yflrheyrsluherberginu var
mér einu sinni sagt að Rhuhel
hefði viðurkennt að vera í al-Kaída
og verið sendur til Bretlands," segir
Asif. „En ég vissi að hann var ekki í
al-Kaída svo ég vissi að hann væri
að ljúga. Ég vissi líka að það væri
verið að hræða mig til að játa þeg-
ar þeir sögðu að vinir mínir hefðu
staðfest að ég væri meðlimur al-
Kaída. Við þekkjumst svo vel að
ég vissi að þeir myndu aldrei ljúga
upp á mig til að bjarga eigin skinni.
Hershöfðingjarnir réttu mér bréf á
arabísku og sögðu mér að undirrita
búast við að þunglyndi helltist yfir
okkur. Kona frá mannréttindasam-
tökum kom líka og vildi allt fýr-
ir okkur gera. Vandamálið er bara
að þetta fólk er allt í London, í 220
kílómetra fjarlægð frá heimili okk-
ar, og við höfum ekki haft tök á að
hitta það aftur."
Tipton - apríl 2004
Þeir segjast ekki alveg hafa vitað
hvernig þeir áttu að haga sér þegar
þeir hittu fjölskyldur sínar að nýju.
Þeir vissu ekki þá að daginn sem
þeir lentu í London hafði dúkka í
appelsínugulum samfestingi verið
hengd á tré í hverfi hvítra í Tipton
og á hana festur miði með orðun-
um: „Hengjum Tipton-strákana."
„Ég fór herbergi úr herbergi,
horfði á fólkið mitt og faðmaði
það," segir Rhuhel. „Ég var lengi að

••-n- ' Y ASAl.
Hlekkjaðir og niðurlægöir leitt og hálft ár var föngum f Gvantanamó gertaö krjúpa.
átta mig á því að ég væri frjáls."
Asif tekur undir þau orð.
„Það tók mig langan tíma að
skilja að ég mætti fá mér að borða
þegar ég vildi, borða það sem ég
vildi og eins mikið og mig langaði
til. Við fengum enga „áfallahjálp"
en mesta hjálpin fyrir okkur er að
hafa hvorn annan. Við Rhuhel og
Shafiq ræðum mikið um þessa
reynslu og það gerir okkur gott.
Það getur enginn nema sá sem ver-
ið hefur á staðnum skilið hvað við
upplifðum."
Tuttugu dögum eftir heimkom-
una gekk Rhuhel í hjónaband.
„Eg hitti Sheada í skólanum þeg-
ar ég var fjórtán ára," segir hann og
augu hans ljóma. „Það var ást við
fyrstu sýn. Ég vissi hvað ég vildi og
veit það enn.“
Pakistan - júlí 2005
Brúðkaup Asifs og Humeara
hefur dregist um jjögur ár og það
rílcir mikil hamingja í loftinu þegar
veislan erhaldin. Vinirnir sem upp-
haflega lögðu afstað til veislunnar
í október 2001 eru þar allir, nema
Munir Ali, sem engar spumir hafa
borist af frá því í Afganistan. í
veislunni eru líka kvikmyndagerð-
armennirnir sem unnu að heim-
ildarmyndinni Leiðin til Gvantan-
amó.
„Þið sjáið í myndinni hvernig
líkamlegu harðræði við vorum
beittir. Þið sjáið hins vegar ekki
andlegu hliðina. Hana er ekki hægt
að útskýra," segja þeir. „Það mun
enginn sem ekki hefur verið í okk-
ar sporum skilja hvernig það er
að vera haldið föngnum án ákæru
og pyntaður. Stríðið gegn hryðju-
verkum einkennist af því að fólk
er hneppt í fangelsi, því eru ekki
birtar ákærur og það fær hvorki að
tala við lögfræðinga né hitta fjöl-
skyldur sínar. Þrjú hundruð manns
hefur verið sleppt úr fangabúð-
unum í Gvantanamó án þess að
skýringar hafi verið gefnar á hand-
töku þeirra. Jafnvel þótt hryðju-
verkamaður náist og sé sendur til
Gvantanamó réttlætir það ekki þá
meðferð sem fangarnir fá þar. Það
setur hermennina á sama plan og
hryðjuverkamennina. Fólk er svipt
öllum mannréttindum."
Tipton - 1. október 2006
Asif Iqbal kveður eiginkonuna
Humeara ogfimm mánaða dóttur-
ina Hadiyah. Hann er að leggja af
stað íferð til Islands ásamt Rhuhel
vini sínum.
„Við verðum að kynna mynd-
ina og segja sögu okkar," seg-
ir Asif. „Fyrir Gvantanamó vorum
við hressir og kærulausir strákar
og tókum nærri okkur allt það illa
sem var að gerast í heiminum, en
gleymdum því jafnóðum. Það er
svo auðvelt að ýta frá sér hlutum
sem snerta mann ekki persónu-
lega. Fyrir Gvantanamó skipti mig
engu þegar ráðist var inn í frak.
Ég var ekki þar. Nú upplifi ég frétt-
ir á allt annan hátt. Umheimur-
inn kemur okkur við. Ég held það
hafl verið tilgangur með því að við
sluppum lifandi frá Gvantanamó.
Við erum rödd sem heimurinn þarf
að heyra."
Þeir virðast taka á lífsreynslunni
á ólíkan hátt. Kannski er það þetta
eina aldursár sem skiptir máli. Asif
dreifsig í nám og starfar sem pípu-
lagningamaður, en Rhuhel seg-
ist vera búinn að gefast upp á að
scekja um vinnu.
„í starfsferilskrá er spurt um
vinnu síðustu árin. Ég segi sann-
leikann, að ég hafi verið í Gvant-
anamó. Ég hef sótt um ótal störf,
en ekki fengið. Nú hef ég gefist
upp. Nú borða ég, sef og stunda
líkamsrækt. Konan mín vinnur úti
og við lifum af tekjum hennar og
sjúkrabótum mínum. Ég hef ekki
hugmynd um hvað framtíðin ber í
skauti sér. Kannski breytist allt til
batnaðar á augabragði, líkt og allt
breyttist til hins verra á augabragði
fyrir fimm árum."
„Fjölskyldan er enn í
Gvantanamó"
Þeir segja hatur horfið úr huga
sínum en reiði gjósi upp á ákveðn-
um stundum.
„Reiðin gýs upp þegar við heyr-
um lygarnar. Við skráðum 150 síðna
skýrslu um ástandið í Gvantanamó.
Bandaríkjastjórn sagði hana hrein-
ræktaða iygi, við værum þjálfaðir í
að skrifa lygar. Hálfum mánuði eftir
þá yfirlýsingu staðfesti FBI að hvert
orð í skýrslu okkar væri satt. Von-
andi náum við þeim stað sem við
vorum á fyrir 11. september 2001.
Við búum öll í sama heiminum og
það skiptir ekki máli hverrar trúar
við erum. Við erum öll manneskj-
ur og eigum að búa saman í friði.
Það eru einstaklingar sem skapa
vandamál, ekki trúarbrögð. Bush
mun hverfa úr embætti, Tony Blair
mun hverfa úr embætti. í þeirra
stað kemur vonandi fólk með góða
dómgreind sem gerir greinarmun
á réttu og röngu.
En við megum ekki gefa Gvant-
anamó allt líf okkar. Við tökum eitt
skref í einu, lifum einn dag í einu.
Auðvitað hugsum við oft til baka.
Þetta er ör sem grær aldrei. Gvant-
anamó er og verður hluti af lífi okk-
ar. Við erum frjálsir, en fjölskyldan
okkar, fólkið í appelsínugulu sam-
festingunum, er það ekki. Þar eru
ennþá yfir fjögur hundruð manns
sem ekki hefur verið birt ákæra.
Við getum ekki leyft okkur að
gleyma fyrr en Gvantanamó hefur
verið lokað."
annakristine@dv.is
DV-myndir/Anton
Myndir úr kvikmyndinni The Road to
Guatanamo, Roadside Attractions