Freyr - 01.02.1962, Blaðsíða 11

tfREYR
55
GUÐMUNDUR JÓSAFATSSON:
GAMLAR VÉLAR OG NÝJAR
í æsku minni iðkuðu jafnaldrar mínir
orðaleik, sem hófst á orðunum: „Skip mitt
er komið að landi“. í leiknum speglaðist,
— þó á barnslegan hátt væri — þrá ís-
lenzkrar alþýðu í einangrun sinni eftir
sambandi við umheiminn, — þrá eftir
gersemum þeim, sem fjarlægðin og fá-
tæktin skapa í heimum ævintýra og út-
þrár. Nú er sú einangrun rofin. Þjóð vor
hefur setzt við þjóðbraut og er það gleði-
gjafi. Nú koma skip að landi, — mörg og
fögur, hlaðin gripum og gersemum, sem
jafnvel ævintýrunum var ofraun að skapa.
En þau flytja — a. m. k. stundum — fleira
en gersemar, — gripi, sem eru ekki gull,
en „selst sem gull“, eins og haft var
eftir norðlenzkum sveitaprangara fyrir
alllöngu.
Nokkur skip Eimskipafélags fslands lágu
bundin við hafnargarðana hér í Reykja-
vík um skeið s. 1. vor, hlaðin nauðsynjum,
sem ekki mátti snerta manns hendi vegna
ástands í þjóðmálum, sem hér verður ekki
rætt. Á þilfari eins þeirra var raðað all-
mörgum dráttarvélum, sem ætlaðar voru
íslenzkum bændum. Slík sjón er okkur
forvitnileg, sem alllanga ævi höfum unað
í sveitum. Mun ég þar engin undantekn-
ing. Eg gekk dögum oftar meðfram skips-
hliðinni og virti gripina fyrir mér. Lang-
aði til að skoða þá nánar en sá, að á
skipshliðinni stóð: „Bannaður aðgangur!
Ég lét mér því nægja að athuga þá inn
yfir borðstokkinn. Sú athugun vakti bæði
unað og ugg, — unað að vita svo góða
gripi, sem dráttarvélar eru, dreifast um
sveitir vorar, en ugg að sjá hversu þeir
gripir, er þar blöstu við, voru að heiman
gerðir. Augljóst var, að þeir komu ekki
frá fyrstu hendi, heldur utan af erlendum
ökrum. Merki þeirra — moldarleifarnar
— sáust glöggt, ef vel var athugað, ásamt
ýmsum slitmerkjum, er við horfðu, þótt
hvort tveggja virtist í smáum stíl úr þeirri
Guðmundur
Jósafatsson
fjarlægð, sem þar var um að ræða. Það
kann að þykja hvort tveggja: ómaklegt
og fjarrænt, en þær minntu mig á hend-
ingu Gríms Thomsens: „Moldugar nasir
möðkum hnerra“, — en gæti ekki líkt hafa
skeð hér? Hvaða trygging er fyrir því, að
hér geti engin sending fylgt — engin ó-
kind leynzt í þeim moldarleifum, er þar
loddu við, þó í smáum stíl væri, sem gæti
orðið óþurftarsending íslenzkum búpen-
ingi eða gróðri, nema hvort tveggja sé?
Hér er áreiðanlega vandamál, sem ærin
þörf er að vaka yfir, þó hér verði ekki
lengra haldið í þessa átt.
Þau slitmerki, sem ég sá, eru tormetin
úr fjarlægð, enda mun sú ætlan inn-
flytjenda, að bæta það, sem talið verður
til áberandi slits, og er gott eitt um þá
ætlan að segja. Rétt mun þó að benda á,
að enn er í gildi hið fornkveðna, að „betra
er heilt en vel gróið“. Þó það sé endur-
nýjað, sem slit finnst í, er ótrúiegt, að
alls slíks verði vart, þótt leitað sé af kost-
gæfni. Sú leit hvílir mjög á tvennu: í
fyrsta lagi á glöggskyggni þess, sem leitar,
og í öðru lagi á drengskap hans, og er
trúlegt, að í þeirri leit verði ýmislegt fyrir,
sem höfðar til annarra kennda.
Þessar vé’ar fást með afslætti. Það er
sá þátturinn, sem réttlætir þetta, ef það
getur þá talizt réttlæting. Ef sú tegund
véla er athuguð, sem mest hefur verið flutt
inn — Fergusonvélin — lítur dæmið