Freyr - 01.10.1994, Blaðsíða 14

ekki kröfum samtímans um verndun
lands hefur ný aðferð ekki verið
fullmótuðOg síðan bætir hann
við: ,,Slíkt er þó e.t.v. ekki eins
bagalegt og það hljómar. I stað
útreikninga og opinberra talna um
beitarþol eru þjóðir, eins og t.d.
Astralir, komnir inn á þá braut að
kenna bœndum að lesa landið og
tileinka sér siðfrœði landverndar".
Er ef til vill þarna kominn kjami
málsins; getum við hætt að hafa
áhyggjur af góðri og lélegri aðferða-
fræði og byggt nýtingu auðlinda á
siðfræði og mati notendanna?
Það er ósanngjarnt að staðhæfa að
illa hafi verið stutt við þessar mikil-
vægu rannsóknir miðað við ýmsar
aðrar rannsóknir í landinu og jafnvel
án þeirrar viðmiðunar. Þær nutu
mikils stuðnings fjárveitingarvalds-
ins, almennings, sveitarstjóma og
ýmissa virtra innlendra og erlendra
stofnana, svo sem Menningarsjóðs,
Vísindasjóðs, Matvælastofnunar
Sameinuðu þjóðanna (FAO) og
Vísindadeildar NATO, svo að eitt-
hvað sé nefnt. Og ekki má gleyma
Þjóðargjöfinni á 1100 ára afmæli
íslandsbyggðar árið 1974, en hún
var mikil lyftistöng fyrir rannsóknir
á þessu sviði.
Vegna þessa stuðnings var unnt að
koma gerð gróðurkorta, rannsóknum
á gróðurfari og vistfræði beitilanda,
rannsóknum á næringargildi úthaga-
gróðurs, plöntuvali búfjár o.s.frv. á
694 FREYR - 19'94
svo góðan rekspöl sem raun varð á,
áður en svonefndar „áherslubreyt-
ingar“ urðu í rannsóknastarfseminni.
Vegna þessa stuðnings var einnig
hægt að framkvæma eitt víðtækasta
rannsóknaverkefni sem unnið hefur
verið að hér á landi, en það voru
beitartilraunir víðs vegar um land á
hálendi og láglendi á árunum 1974-
1989.
Árangur þessa starfs liggur m.a. í
því að auk gróðurkortanna liggja
fyrir geysimiklar niðurstöður um
gróðurfar, framleiðslugetu og ástand
landsins, um áhrif gróðurs á vöxt
búfjár og áhrif búfjárbeitar á ástand
landsins. Og svo mætti lengi telja.
Allt þetta og margt fleira hefur verið
lagt til grundvallar að mati á
beitarþoli landsins.
„Kröfur samtímans........“
Ég mótmæli þeirri staðhæfingu
Andrésar að aðferðafræði okkar
standist ekki í grundvallaratriðum
„kröfur samtímans um verndun
lands". Það hefur að sjálfsögðu
alltaf verið markmiðið með ákvörð-
un á beitarþoli að koma í veg fyrir
að gróður sé nýttur að því marki að
hann rými, og svo hóflega að
gróðurinn taki framförum þar sem
hann er í lélegu ástandi. í þessu
felast þær „kröfur um verndun lands
gegn eyðingu“ sem Andrés segir að
muni „hafa úrslitaáhrif á mat á
liœfilegu beitarálagi hér á landi“.
Gróðurverndarfulltrúa Landgræðsl-
unnar ber að vita að þetta hefur
verið leiðarljós allra þeirra sem
barist hafa fyrir bættri gróður- og
landnýtingu á íslandi.
Það er ekkert nýtt í þeirri ábend-
ingu Andrésar að ekki eigi að beita
land þar sem „hraðfara gróðureyð-
ing á sér stað þótt þar sé grósku-
mikill gróður. Þetta er sjálfgefið
grundvallaratriði sem menn hafa
lengi gert sér ljóst, bæði hérlendis
og annars staðar, og það er út í hött
að halda því fram að þetta sé eitt-
hvert nýmæli nú við lok 20. aldar-
innar.
Það er hins vegar í ósamræmi við
„kröfur samtímans “ að hagnýta ekki
betur og í ríkari mæli þau gögn og
þær niðurstöður sem hafa legið fyrir
um beitarþol landsins en hingað til
hefur verið gert. Til hvers er þá
verið að eyða tíma og fjármunum í
rannsóknir? í þessu sambandi má
nefna að ítala er aðeins í gildi á sjö
svæðum - afréttum eða heimalönd-
um - á landinu öllu, þar af á fimm
að beiðni hreppsnefnda en aðeins
tveimur að ósk Landgræðslunnar.
íslenska aöferðin
Andrés lýsir með nokkrum orðum
þeirri aðferð „sem var notuð við
útreikninga á beitarþoli hér á landi
um nokkurt skeið“ og bætir við að
hún sé að stofni til amerísk og hafi
marga annmarka: „Hún tekur ekki
tillit til ástands lands, jarðvegs-
eyðingar, ójafnrar dreifingar búfjár
um haga o.m.fl. Nœr undantekn-
ingarlaust hefur hún leitt til veru-
legs ofmats á beitarþoli". Hér er
Andrés að tala gegn betri vitund og
með öðrum hætti en þegar hann var
starfsmaður Rala, hvernig sem á því
stendur. Um þessi ummæli vil ég
fara nokkrum orðum.
Uppruni aðferðar Rala skiptir ekki
miklu máli; við skulum segja að hún
sé íslensk/amerísk, og hingað til hef-
ur Andrés ekki talið amerískt sam-
starf á þessu sviði til óþurftar. í
meginatriðum byggist aðferðin á því
að finna út með sem öruggustum
hætti stærð, gróðurfar og heildar-
framleiðslugetu þess lands sem
ákvarða á beitarþol fyrir. Þetta er
grunnurinn og gæti verið t.d.
hliðstæður stofnstærð hinna ýmsu
fiskitegunda í sjónum. I báðum til-
Við stefnum að gróðuifari sem er í jafnvœgi við gróðurskilyrði og nýtingu landsins.
(Ljósm. SigurÖur Blöndal).