Freyr - 01.10.1994, Blaðsíða 13

Gróðurmœlingar á hálendinu. (Ljósm. Einar Gíslason).
urkortin, en hún kemur hvorki í
stað þeirra né Ieysir okkur undan
þeirri nauðsyn og skyldu að Ijúka
gerð þeirra sem fyrst. Gildi rann-
sókna á jarðvegseyðingu er jafn-
mikið fyrir það, og þess vegna er
alger óþarfi að reyna að rýra gildi
gróðurkortanna.
Vistfrœðirannsóknir
Andrési verður tíðrætt um að hér á
landi hafi „rannsóknum á vistkeif-
um, þar með töldum gróðurskilyrð-
um“ ... „sáralítið verið sinnt". Þetta
á að vera ein af skýringunum á tak-
mörkuðu gildi gróðurkortanna til að
spá um hvaða gróður geti þrifist og
við mat eða útreikninga á beitarþoli
lands. Það er undarlegt að Andrés
skuli nota orðalagið „sáralítið“ í
þessu sambandi því að ég man ekki
betur en að hann hafi sjálfur tekið
beinan þátt í þeim víðtæku rann-
sóknum á gróðurskilyrðum sem
unnið var að um langt árabil víðs
vegar um land í sambandi við
gróðurkortagerðina. Þar voru könn-
uð áhrif ýmissa umhverfisþátta á
gróðurfar og framleiðslugetu allra
algengustu gróðurfélaga landsins og
má Andrési til upprifjunar nefna að
meðal þessara þátta voru: Hæð rann-
sóknasvæða yfir sjávarmáli, berg-
grunnur, gerð, raki og dýpt jarðvegs,
halli og hallaátt landsins, yfirborðs-
gerð landsins og beitarsaga eftir því
sem hún var kunn. Reynt var að
tengja þessi gögn upplýsingum um
veðurfar á næstu veðurathugunar-
stöðvum.
Ýmsir aðrir aðilar hafa unnið að
því að kanna vistfræði íslenskra
gróðurlenda. Að sjálfsögðu þarf að
gera miklu meira á þessu sviði, og
m.a. vegna aukinnar þekkingar og
stöðugrar tækniþróunar hlýtur það
verkefni að vera tilhlökkunarefni
þeim er til kunna. En þá er að hefj-
ast handa við að bæta við þekking-
una í stað þess að eyða tímanum í að
telja mönnum trú um að ,,sáralítið “
hafi verið gert.
„Gömul“ og ný viöhorf í
nýtingu beitilanda
Andrés lýsir yfir þeirri skoðun
sinni að þær leiðir sem hafa verið
famar hér á landi til að ákvarða
beitarþol séu rangar og samræmist
ekki því „hvaða áhrif hreytt viðhorf
hafa á hugtakið beitarþol hér á
landi“, eins og hann kemst að orði.
Endalaust má deila um aðferðafræði
en mér er ekki kunnugt um hvaða
breytt viðhorf til gróðumýtingar og
landvemdar hafa nýlega skotið upp
kollinum sem okkur hafa ekki lengi
verið kunn. Til fróðleiks er hér eitt
af þeim „nýmælum" sem Andrés
nefnir sem dæmi um breytt við-
horf:,,V';V’5ö er nú mikil áhersla lögð
á skipulag beitar með verndunar-
sjónarmið að leiðarljósi, jafnframt
því sem horft er til afurða sem að
sjálfsögðu fer oft saman
Hvaða sjónarmið önnur en vernd-
un gróðurs og jarðvegs skyldu hafa
verið höfð að leiðarljósi í þeirri
áratugalöngu baráttu sem hér hefur
verið háð fyrir hóflegri nýtingu
gróðurs? Og hversu rækilega hefur
ekki verið á það bent að hófleg
nýting gefur, þegar til lengri tíma er
litið, meiri afurðir af búfénu. Það
hafa menn vitað lengi og er ekkert
nýmæli. Hitt er svo annað mál að
þrátt fyrir þetta hefur því miður ekki
tekist að ná víðtækri samstöðu um
stjóm og skipulag beitar hér á landi,
og það ætti að vera áhyggjuefni
þeim sem þau mál heyra undir.
Ákvörðun ó beitarþoli -
vandamál?
Andrés virðist hafa þróað með sér
mikla vantrú á því að unnt sé að
ákvarða beitarþol eða hæfilegt beit-
arálag á landi og segir m.a.: „Mat á
hœfilegu beitarálagi er fjarri því að
vera einfalt útreikningsdœmi“ og
„Beitarþol er ákaflega flókið og
jafnframt misnotað hugtak“. Ég get
tekið undir það að ákvörðun á
beitarþoli er margþætt en samt ekk-
ert flóknari en margt annað sem
varðar nýtingu náttúruauðlinda.
Fiskifræðingar og haffræðingar
treysta sér til að ákvarða með ásætt-
anlegri nákvæmni „beitarþol hafs-
ins“, eins og Jakob Jakobsson, for-
stjóri Hafrannsóknastofnunar, kall-
aði það. Hvers vegna skyldum við
ekki geta ákvarðað beitarþol gróðurs
sem hefur það meira að segja um-
fram fiskinn að vera staðbundinn og
blasa við augum okkar!
Það var bjargföst skoðun okkar
sem unnum að gróður- og beitar-
þolsrannsóknunum að þetta væri
hægt með því að nýta þá þekkingu
og gögn sem til voru í landinu og
erlendis og með því að afla þeirrar
gagna sem á vantaði. Þessi skoðun
hefur ekki haggast enda tókst með
góðu samstarfi fjölmargra vísinda-
manna í ýmsum greinum að leggja
grundvöll að ákvörðun að beitarþoli
landsins. Hins vegar gerðu menn sér
grein fyrir að stöðugt yrði að styrkja
þann grunn betur með meiri þekk-
ingarleit, en það á við um allar rann-
sóknir.
Lítill stuðningur við
rannsóknir ó beitilöndum?
Andrés segir að óvíða hafi verið
„jafn illa stutt við rannsóknir á
jarðvegi, gróðri, beit og landnýtingu
almennt og hér á landi. Afþví leiðir
m.a. að þótt aðferðafrœðin sem
notuð var við mat á beitarþoli mœti
19*94 - FREYR 693