Freyr - 01.02.1998, Blaðsíða 8

Frá ritstjórn
Heyskapur á þorra
s
þessu blaði er nokkurt efni um öflun heyja, bæði
viðtöl við bændur sem náð hafa góðum árangri við
heyöflun og hvatningargrein eftir Þórarin Lárus-
son, héraðsráðunaut, um að kúabændur afli sér sem
næringarríkastra heyja. í fljótu bragði mætti ætla að
það sé röng tímasetning hjá blaðinu að fjalla um hey-
skap á þorranum, þegar heyskapur er löngu liðinn eða
langt framundan. Heyöflun og heyskapur er hins veg-
ar slíkt undirstöðuatriði í meginbúgreinum íslensks
landbúnaðar að umfjöllun um hann er ekki bundin
einum árstíma frekar en öðrum. Ef hirðingardagur um
hásumar er vel heppnaður þá er það fyrir það allur
undirbúningur og aðdragandi hefur tekist vel og erfitt
er að staðnæmast við hvar sá undirbúningur hófst. Var
það við áburðardreifinguna um vorið, sáningu í flagið
eða framræslu landsins, ef um hana var að ræða? A
sama hátt má horfa fram á veginn. Tekst að verðveita
næringargildi heysins uns kýrin, kindin eða hesturinn
étur það?
Mikil framför hefur orðið í heyöflun og hey verkun
á síðustu árum og áratugum. Sú var tíð að allt hey hér
á landi var verkað sem þurrhey, jafnt á úrkomusömum
svæðum sem hinum þurrviðrasamri. Afleiðingin var
afar misgóð hey og stundum bæði léleg og lítil. í kjöl-
far lítilla og lélegra heyja fylgdi á tíðum fjárfellir og
síðan mannfellir. Slíkt lykilatriði er heyöflun í lífi og
sögu þjóðarinnar. Framfaraskref var tekið snemma á
þessari öld þegar votheysverkun fór að ryðja sér til
rúms. Töluverðan tíma tók að vinna henni sess, verk-
unin tókst ekki alltaf vel og búfé drapst af illa verkuðu
votheyi. Einhugur var heldur ekki meðal búvísinda-
manna um þessa verkunaraðferð. En votheysgerð
haslaði sér völl, fyrst í gryfjum, síðar í turnum og loks
í flatgryfjum og jafnvel heymetisturnum. I sumurn
héruðum varð votheysgerð nær einráð en yfir landið í
heild hafði þurrheysgerð vinninginn, enda urðu einnig
framfarir í þurrheysverkun, súgþurrkun kom til sög-
unnar, fyrst með köldu lofti, síðar einnig upphituðu.
Til upphitunar var fyrst brennt olíu en seinna farið að
nota heitt vatn frá hitaveitum. Það hefur reynst afar
góð aðferð við þurrheysverkun þar sem henni verður
komið við.
Snemma á síðasta áratug komu plastpakkaðar hey-
rúllur til sögunnar. Við það jókst mjög votheysverkun
á kostnað þurrheysverkunar og annarrar votheysverk-
unar. Kostir þessarar aðferðar eru m.a. þeir að hirðing
þarf ekki að vera eins samfelld og við aðra votheys-
verkun og unnt er að mestu að hirða við kjörvaxtarstig
grasa, þó að vatnsveður geti þar sett nokkrar skorður.
Óhætt er þannig að fullyrða að með verkun í plast-
vafðar rúllur jukust gæði heyja verulega hér á landi. Á
móti kemur töluverður kostnaður við plastfilmuna
sem er einnota.
Meðan framboð á íslenskum búvörum var minna
en eftirspurn var ekki horft í fóðurbætisnotkun í hefð-
bundnu búfjárhaldi. Þegar þrengja fór að í sauðfjár-
og nautgriparækt beindust augu bænda fljótt að því að
draga úr kjamfóðurgjöf. Til að það mætti takast þurfti
að bæta gæði heyfóðursins og tryggja næg hey. Þar
með beindust sjónir meira að ræktuninni sjálfri og kost-
um endurræktunar þar sem gróður var úr sér genginn.
Á síðari árum hefur ræktun koms (byggs) til þroska
verið að aukast. Sú búgrein kallar á árlega jarðvinnslu
og hefur þannig stuðlað verulega að endurvinnslu og
endumýjun túna sem með öðram þjóðum hefur um
langan aldur verið sjálfsagður þáttur í búskap enda
margvísleg önnur ræktun en túnrækt þar fastur liður í
reglubundnum sáðskiptum.
I heyöflun, heyverkun og heyskap verður enginn
lokasigur unninn. Ólíklegt er að hin endanlega besta
tækni hafi verið fundin, árferði heldur áfram að vera
dyntótt og síðast en ekki síst verða ætíð til bændur
sem þurfa að ná betri tökum á heyöflun sinni.
Þurrheys- og votheysverkun munu án efa báðar
halda velli enda hefur hvor aðferðin sína kosti. Þar ber
m.a. að nefna að kýr og kindur virðast þurfa nokkurt
þurrhey til að halda fullum þrifum.
Aldalangur ótti bænda við heyskort hefur vikið á
síðustu ámm þó að furðu skammt sé umliðið síðan
síðast var heyskortur hér á landi. Þegar vel til tekst er
íslenskt hey á við hvert það besta fóður sem fyrir-
finnst á byggðu bóli og næringarríkara en gengur og
gerist í löndum með hlýrra veðurfar. Því veldur langur
birtutími og svalt veður þegar spretta er ömst. Þessi
eiginleiki íslensks heys er eitt mesta tromp og aðals-
merki íslensks landbúnaðar. M.E.
4 - Freyr 1/98