Freyr - 01.02.1998, Blaðsíða 41

Gœðastýring
í landbúnaði
Aseinni árum hefur verið fjallað
töluvert um gæðastýringu í
landbúnaði hér á landi. Um skeið var
landbúnaðarhópur Gæðastjómunar-
félags Islands prýðilega virkur, eink-
um árin 1994-1995, og beitti hann
sér m.a. fyrir erindaflutningi og um-
ræðum um ýmsa þætti gæðastjóm-
unar. Hann hefur nú sameinast með
öðrum í faghópi um matvælafram-
leiðslu og er það vel. Bændasamtök
íslands og ýmsir aðrir aðilar í land-
búnaði og tengdir honum sýna þess-
um málum vaxandi áhuga og má
m.a. í því sambandi minna á ályktun
Búnaðarþings 1995 um átak í gæða-
stjómun í landbúnaði (1). Nokkuð
hefur verið fjallað um gæðastýringu
á fyrri Ráðunautafundum (2, 3, 6).
Gildi gæðastýringar
Því er líkt farið um landbúnað og
aðra atvinnustarfsemi að öll skipu-
leg viðleitni til að bæta gæði vöru og
þjónustu kemur bæði framleiðend-
um og neytendum til góða. Með
auknum og frjálsari viðskiptum vaxa
kröfumar. Mislangt er gengið eftir
aðstæðum og atvikum, allt frá sér-
tœkri gœðastýringu, þar sem aðeins
tilteknir þættir eru skilgreindir og
innifaldir, til altœkrar gœðastýringar
sem felur í sér reglubundið og virkt
eftirlit á öllum stigum framleiðsl-
unnar eða þjónustunnar.
Öll gæðastýring byggist á skrán-
ingu upplýsinga af ýmsu tagi, hún
felur í sér nokkra fyrirhöfn og kostn-
að en kostimir em margir, hvort sem
er á einstökum búum eða í fyrirtækj-
um. Meðal helstu ástæðna aukinnar
gæðastýringar mætti nefna viður-
kenningu á sérstökum gæðum, t.d.
vegna lítillar notkunar eiturefna og
lyfja, hagrœðingu og bœttan rekstur,

eftir
Ólaf R. Dýr- JgpF^
mundsson
Bændasam-
tökum íslands r V'
Erindi frá
Ráöunautafundi 1998
t.d. vegna bættrar nýtingar aðfanga,
fækkunar mistaka og aukinnar af-
urðasemi, sterkari samkeppnisstöðu,
bæði á innlendum og erlendum
mörkuðum og bœtta ímynd í hugum
neytenda. Við sem vinnum að ís-
lenskri landbúnaðarframleiðslu þurf-
um vissulega að hafa öll þessi atriði
stöðugt í huga. Það mun skila ár-
angri.
Þróunin hérlendis
A) í afurðastöðvum
Til þessa hefur kerfisbundin gæða-
stýring samkvæmt viðurkenndum
reglum einkum rutt sér til rúms í
afurðastöðvum landbúnaðarins enda
samkeppni mikil og vaxandi. Al-
þjóðlegar viðskiptaskuldbindingar á
borð við EES og GATT (WTO)
samninga hafa hraðað þessari þróun.
Gerðar eru vaxandi kröfur um lægra
verð og meiri gæði vöru og þjón-
ustu. Sem dæmi má nefna alþjóðleg
gæðakerfi á borð við ISO
(Intemational Standards Organiz-
ation) og HACCP (Hazard Analysis
Critical Centrol Points), hér þekkt
sem GÁMES, (Greining áhættu-
þátta og mikilvægra eftirlitsstaða),
sbr. reglugerð nr. 522/1994 um mat-
vælaeftirlit og hollustuhætti við
framleiðslu og dreifingu matvæla.
Fyrmefnda gæðastýringarkerfið er
m.a. þekkt í mjólkuriðnaði en hið
síðamefnda í sláturiðnaði hér á
landi.
B) Á bændabýlum
Þótt þróun gæðastýringar sé seinna á
ferðinni á bændabýlum en í afurða-
stöðvum landbúnaðarins er töluverð
umræða og undirbúningsvinna í
gangi, einkum varðandi umhverfis-
tengda gæðastýringu (3,4). Skilyrð-
in em að mörgu leyti hagstæð, m.a.
vegna þess hve margir bændur era
með umfangsmikla, reglubundna
skráningu á búum sínum (5). Mikið
af þessari upplýsingaskráningu er
undir stjóm Bændasamtaka Islands
og búnaðarsambandanna um land
allt en fleiri aðilar koma þar við
sögu. Með tölvuvæðingu hefur nota-
gildi upplýsinganna aukist veralega.
Meðal þessara skráningarþátta eru:
- Einstaklingsmerking og skýrslu-
hald í búfjárrækt.
- Skráning vegna forðagæslu og
búfjáreftirlits.
- Lylja- og sjúkdómaskráning ásamt
heilbrigðiseftirliti.
- Skráning vegna afurðaeftirlits, svo
sem mjólkureftirlit og kjötmat.
- Áburðar- og fóðuráætlanir.
- Kortlagning á jarðvegi, gróðri og
ástandi lands.
- Skráning upplýsinga um gæði
túna, jarðvegs, heyja o.fl.
- Bændabókhald og skráning hag-
talna.
Þessi upptalning sýnir að ráðu-
Freyr 1/98 - 37