Skólablaðið - 01.12.1950, Blaðsíða 9

- 9 -
auðugri af anölegum verðnestum, framfara-
hug og sttjarðarást hins sanna fslend-
ings, sem trúir á landið og þjoðina.
Þessir/menn komu allir stúdentar frá
Bessastaðaskóla og stóðu framarlega, að
öllu andans atge^vi, £ þeim f jölmenna
hópi mannvsnlegra manna, sem útskrifuð-
ust frá Bessastöðum árin 1Q27~'J>1, og
lögðu síðan leið. sína til Háskólans í
Kaupmannahöfn. Og þrátt fyrir það,a$. œvi
þriggja.þeirra yröi elcki löng, hafa samt
áhrif þeirra allra og fordsmi húið raeð
íslenzkum námsmönnum í Kaupmannahöfn
langt fram eftir 19. öldinni,
II.
Eins og fyrr er getið, hóf Fjölnir
göngu sína árið 18J5. Útkomuár hans
urðu síðan níu, 1835-^39» er hann lagð-
ist niður um þrjú ár, unz hann kom
aftur út 1843-^45 og 1847. goysi
fróðlegt að lesa þetta aldargamla
ársrit, sórstaklega þó árgangana
1835 —'39» því að við lestur þeirra
sér maður fyrir hugskotssjónum /
sínum hitía fjóra útgefendur, þessa
gafuðu og merkilegu menn, sem höf’ðu
otakraarkaða og sanna ást á ættjörðu
sinni, að til eftirbreytni var. Þeir
höfðu þá gæfu til að bera að.vera
sannir íslendingar í beztu og fyllst
merkingu þeirra orða, og framkvæmdu
áhugamál sín svo vel, að það var íslend
irigum 19. adarinnar til bendingar um að
varpa af sér oki aldanna og sýna getu
sína til fulls. Og með því hafa þeir
letrað nöfn sín gullnum stöfum £ sögu
okkar íslendinga á öldinni sem leið,
þegar frelsisbjarminn af byltingarkyndl
inum var á leið sinni um löndin og
fyllti hugi islenzlru námsmannanna £
Kaupmannahöfn. Þeir báru einnig þá gæfu
til að verða £jóð sinni til nytsemi,
hver á sinn hatt, að ógleymanlegt er
hverjum, sem leggur það fyrir sig að
fræðast um ævisögu þessara fjögurra
Fjölnismanna okkar íslendinga, sem attu
rikan þátt i þvi að vekja lifsandann í
þjóðinni, þegar hann va.r í þann ve^inn
að kulna út eftir margra alda óstjorn
og undirokun Dana.
III.
Eftir júlibyltinguna í Frakklandi,
árið 1830, hafði frelsisþránni og ætt-
jarðarástinni aukizt kraftur að miklum
mun meðal flestra þjóða Norðurálfu og
þar á rneðal gagntekið hugi þeirra^ís-
lendinga, sem um það leyti voru náms-
menn við Iláskólann í Kriöfn., og þa ekki
sízt Fjölnismannanna fjögurra, Brynjólfs
Péturssonar, JÓnasar Hallgrímssonar,
Konráðs Gíslasonar og TÓraasar Sæmundsw
sonar, Þeir fylktu sér af alhug um þá
stefnu, sem hafði það að markmiði að
kæfa |)jóðskipulagið, sem kúgaði þjóð-
lönd álfunnar.
RÓmantíska stefnan, sem hafði rutt
sér til rúms un aldamótin 1800 í Þyzka-
landi og barst þaðan til Norðurlanda,
átti þá hugi hinna ungu menntamanna í
ríkum mæli. Fjölnismennirnir gerðu
hana að einu mesta áhugamáli sínu
og vildu minnast fornaldarinnar
á ættjörðu sinni, sem var, þrátt
fyrir hryggilega atburði og
róstusama, hin gullna saga íslads
á öldum lcúgunar og niðurlægingar
eftir uppgjöf sjálfstæðisins. Um
þetta leytið var eitt helzta ■
málið á dagskrá meðal íslendr*
inga krafan um endurreisn Al-
þingis, sem lagt hafði verið niður á
Þingvöllum 1798, en í Reykjavík alda-
mótaárið 1800. Kröfu þessa^um endur-
reisn Alþingis hins forna á Þingvöllum
við öxará setti fyrstur fram opinber-
lega Baldvin Einarsson, or þá var við
(lögfræðinám í Khöfn. Hann gaf út ársrit
árin 1829-^32 ásamt Þorgeiri Guðmunds-
'syni guðfræðinema, síðar presti í Glo-
lundi á IiálandL(þess er jónas Hallgríme-
'son orti "NÚ er vetur úr bæ" til) , er
jnefndist "úrmann á Alþingi" og var
’einkanlega búskaparrit. Baldvin Einars-
son lézt^úr brunasárum árið 18331 að-’
eins 32 ára að aldri, sannarlega harm-
dauði öllum þeim, sem gert höfou ser
glsstar vonir um þennan efnilega mann,
enda kvað þjóðskáldið Bjarni Thoraren-
sen svo, or hann frétti andlát hans,
"ísalands óhamingju verður allt að vop-
ni". Eftir þetta hætti "úrmann á Al-
þingi" að koma út, þó að Þorgeir Guð-
mundsson hefði fullan hug á að halda
útgáfunni áfram, som tokst þo ekki,