Skólablaðið - 01.12.1950, Page 11

- 11 -
högum þeirra var hattað, er þeir samein-
ast um útgáfu Fjölnis.
V.
ústæðan fyrir hví, að þessir djarf-
hugar tóku sér penna .í hönd 1855
útkomu 1. heftis Fjölnis, þar sem lýsti
sér haráttuhugur þeirra, landi og þjóð
til heilla, átti að miklu leyti rætur
sínar að rekja til stjórnarhyltingar-
inna.r í Frakklandi árið 1830 og áhrifa
rómantísku stefnunnar. Útgáfa ritsins
er raunverulega fullákveðin með hréfi
því, gerðu í Kaupmannahöfn 1. marz 1834»
sem þrír "studiosi juris", Brynjólfur
Pétursson, Konráð Gíslason og JÓnas
Hallgrímsson sendu til íslands það ar.
Þar er farið ógn yfirlstislaust af
stað, eins og sjá má, þar sem m.a.
segir svos "Lanzmenn eru ekki
færir um, að kaupa mikið af dýrum
hókumj enda hafa hændur, þó skyn-
samir séu, ekki heldur tíma til
að sökkva niður í heimspekilegar
ranBoknir lærðra manna, þar sem '
þó stutt og auðskilin og skemti—
leg hrot og ágrip ímislegra vís-
inda líklega fengju góðer viðtökur.
Þessvegna höfum við í hyggju, að nota
hérveru okkar og allann þann hókafjölda,
sem mönnum herst í hendur í höfuðhorg-
inni, til að semja árlegt
ekki ' verður hundið við
það sem skynsamlegt er og
- eptir því sem við höfum
,að dæma - hvaða efnis sem
vera kynni; og vonum við landar okkar
styrki þetta fyrirtæki með því að kaupa j
hékina, svo margir sem efni hafa á og
unna fróðleik og nytsamri dmgrastytting'i i
Síðar segirj "...hún verður hetur um-
vönduð enn flest annað, sen áður er
prente.ð á íslenzku." Boðshréf þetta fel-j
ur það í sér, að í ritinu eigi að hirt-
ast efni, sem verði landsmönnum til
fróðleiks og dægrastyttingar. Var það
sent til íslands með vorskipum 1834.
En nú har svo við, að sama vor, í maí-
mánuði, hættist fjórði maðurinn í
félagsskapinn, Var það TÓmas Sæmunds-
son oand.theól,, nýkominn úr hinni
merku Suðurlandaferð sinni, ferð sem
einsdæmi var meðal íslendinga á þessum
tímum, enda aðeins stórhuga á horð við
tímarit, sem
neitt, nema
s kemt.il égt
bezt vit á um
það annars
TÓmas að takast slíkt stórræði á hendur.
f þessari ferð hafði hann kynnst svo
mörgu nýstárlegu, og nú átti ísland að
fá að njóta starfskrafta hans. Eins og
nærri má geta, færðist aukið fjör í
félagsskapinn við konu TÓmasar.
ðvíst er um það, hver hefur átt til-
löguna um stofnun ársritsins, en menn
hallast fremur að því, að það hafi
verið JÓnas Hallgrímsson. Nafn ritsins
hefur að líkindum ekki verið ákveðið,
er boösbréfið var sent út til fslands,
en manni gæti konið það til hugar, að
Konráð Gíslason hafi átt tillöguna að
því, en það getur alveg eins hafa verið
einhver hinna. Um slíkt verður elcki
vitað. Ritið fékk hið hljómmikla nafn
"Fjölnir", sem tekið er úr Snorra-
Eddu.
VI.
í ágúst 1834 hvarf TÓmas Sæm-
undsson heim til íslands eftir
fimm ára dvöl erlendis, kvönt-
' ist og gerðist prestur og^
síðar prófastur að Breiðahó]*-
stað í Fljótshlíð. Var hann
sá eini þeirra Fjölnismanna, er settist
að á íslandi, og þaðan skyldi hann
sonda félögum sínum í Kaupmannahöfn
greinar sínar, en þeir að sjá um út-
gáfuna þar. Ma geta nærri, að á þennan
hátt hafi útgáfan reynzt erfið, • :
oins og líka kom á daginn. Margt til
1. árgangs Fjölnis hefur þegar vcrið
samið, áður en TÓmas fór heim. Hann
kom út um sumarið 1835» og har þar
margt merkilogt á góma, og má segja,
að vel hafi tekizt. Flestar þær greinar
í þessu heftij svo og annað, sem^birt-
ist þau fimm ar, som þeir höfðu útgáfu
rits síns með höndum, var einkar tíma-
bært, eins og ástatt var með þjóðinni
þá, og nauðsynlegt fyrir íslendinga að
lesa sér til fróðleiks og dægrastytt*~>.
ingar, en þó fyrst og fremst það, sem
útgefendurnir hafa í huga:' Að þetta
verði löndum þeirra til nytsemi og
geti að einhverju leyti stuðlað að
framförum í menningar- og atvinnumalum.
Það er tvennt í upphafi 1. árgangs,
sem varpar skæru ljósi yfir stefnu
þessara stórhuga, HiÖ fyrra atriði
er inngangur ritsins, undir fyrir-