Litli Bergþór - 01.12.1993, Blaðsíða 11

Grenjaleit
ANNÁLL GRENJALEITA SÍÐASTLIÐIN&DRS.
í júníbyrjun á þessu ári lögöust refaskyttur
Tungnamanna út í sína árlegu leit aö rebba gamla.
Þeir feögar Kristinn og Jóhann í Austurhlíð hafa
sinnt þessum skyldum undanfarin ár og eru ýmsu
vanir í viöureigninni viö holtaþór. Þó lágfætt sé, þá
er tófan afskaplega greint og útsjónarsamt dýr sem
lætur ekki hvern sem er snúa á sig og því eru
reynslan og þolinmæðin oft þaö sem miklu máli
skiptirtil aö hafa vinninginn í skákinni. Venjulega
tekur tvo til þrjá sólarhringa aö vinna greni, en
stundum kemur fyrir aö þaö tekst á einum gangi
sólar. En ef átt er viö mjög stygg og erfið dýr sem
kynnst hafa vondu af manninum og sloppið
naumlega frá honum, þá getur þetta fariö upp í allt
aö fimm sólarhringa. Margir þættir hafa áhrif á þaö
hvernig gengur á grenjum og hefur veöur mikiö aö
segja. Best er aö koma aö greni í þurru og björtu
veöri og góöu logni. í vætutíð er skyggni yfirleitt
minna og vosbúðin meiri. Eins er rokið ekki mjög
heppilegt því tófan er ákaflega lyktnæm og
vindurinn getur boriö meö sér lykt af manni sem
ofurnæmar nasir skolla skynja úr ótrúlega mikilli
fjarlægö. Hér er ekki ætlunin aö fara nánar út í þá
þætti sem hafa þarf í huga þegar teflt er viö
melrakkann slynga, enda væri þaö efni í langa
grein þó ekki væri sagt nema brot af öllum þeim
sögum sem af honum fara.
Grenjaleitin gekk semsagt nokkuð vel í ár enda
þurrviðrasamt og tíðin góö. Skytturnar lágu á 10
grenjum og náöu hátt í 50 dýrum, en ekki er vitað til
aö áður hafi verið legiö á svo mörgum grenjum hér í
sveit. í fyrra var legið á 9 grenjum og þótti mikiö.
Alltaf er byrjaö á aö athuga þau greni sem næst eru
byggö því þegar tófan heldur til svo nálægt sauöfé,
þá er alltaf hætta á aö hún fari að bíta þegar
lambánum er sleppt út aö vori. Ýmsar kenningar
eru uppi um ástæöur þess aö rebbi færi bú sín svo
niður í byggö sem raun ber vitni. Stór þáttur í því
hlýtur aö vera aö búskaparhættir hafa breyst mikiö.
Nú er sauðfé haldiö meira og lengur inni viö, en
áöur fyrr voru ær kannski aö bera í nálægö viö
grenin. Einnig hefur sauöfé fækkaö og í kjölfar þess
er minna um mannaferðir í högunum, svo tófan
hættir sér nær en áöur. Svo er miklu minna af rjúpu
á hálendinu en áöur var, en hún er ein aðalfæða
tófunnar. Svo sjálfsbjargarviöleitnin og fæðuleitin
eiga sinn þátt í þessu. Eins hefur öll umferð um
hálendiö stóraukist og friðurinn því ekki sá sami og
áöur fyrir hiö villta dýr.
En nú skal loks hefja þann annál síðastliðins vors
sem átti aö vera aðalinntak þessarar greinar:
Eins og áöur sagöi liggur alltaf mest á aö kíkja í
þau greni sem næst eru byggö, svo skytturnar
byrjuðu útileguna á Tjarnarheiöinni. Þar náöust
yrðlingarnir en ekki fullorðnu dýrin. Síöan var haldiö
í land Spóastaöa en þar náöust 4 yrðlingar og
læöan. Eins var leitað í greni í nágrenni Miklaholts
en þar haföi rebbi ekki lagt í greni þetta áriö. Því
næst var haldið til fjalla og í Úthlíðarhrauni var tófa í
tveimur grenjum og gekk nokkuö vel að fækka í
þeim búum. Síðan var haldiö aftur til byggöa og
lagst á grenið í Gýgjarhólskotsfjalli en þar var sú
undarlega aökoma aö engir voru yrölingarnir í
bælinu, aðeins fullorönu dýrin. Greni þetta er mjög
grunnt og ályktuðu menn einna helst aö þaö heföi
Kristinn í Austurhlíð og Tómas í Helludal
með dagsveiði í Kjalhrauni áðurfyrr.
flætt fyrr í vor og afkvæmin drukknað. Á Haukadals-
heiðinni og framafréttinum var legið á 4 grenjum og
þar náöist töluvert af dýrum og yrðlingum. Þaöan
var þaö helst í frásögur færandi aö óvenju gamall
refur var í hópi þeirra dýra sem náöust. Sá var um 8
ára gamall og hefur sennilega sloppið oft áöur,
jafnvel fjórum til fimm sinnum. Eins náöist þar læöa
sem var mjög sérstök á litinn, haföi hún eitthvað í
líkingu viö „kaffi-mórauöan“ feld og haföi Kristinn
aldrei áöur séö fullorðið dýr meö slíkum lit, og hefur
þó áratuga reynslu í faginu. Nú var komið fram í júlí
og farið inn yfir á (Hvítá), en ekki fannst tófa í neinu
greni þar í þetta sinnið. Vertíðin endaöi svo í
Gýgjarhólskotslandi um miöjan júlímánuö en Jón
bóndi haföi fundiö þar nýtt greni og náöist refurinn
og einn yrölingur. Yrölingur þessi var óvenju stór og
gamall miðað viö árstíma, en þaö var reyndar eitt af
því sem kom á óvart þetta vorið hversu tófan virtist
hafa gotið á misjöfnum tíma, yrðlingar voru mjög
ungir í sumum grenjum en miklu eldri í öörum.
En þó taflið viö holtaþór geti veriö spennandi og
margslungið er ekki alltaf ánægulegt aö láta skotiö
vaöa þegar horfst er í augu við dýr sem svo lagið er
viö aö komast af í íslenskri náttúru og leggur allt í
sölurnar til aö bjarga afkvæmum sínum undan
árásum mannskepnunnar. En þaö er þó huggun
harmi gegn aö ekki eru grenjaskyttur sendar af staö
á hverju vori í þeim tilgangi aö útrýma tófunni heldur
aðeins til aö halda henni í skefjum svo viö getum
lifað í sátt meö henni. En þaö sem haft er í fyrirrúmi
í viðureign viö tófuna er aö læra aö hugsa eins og
hún sjálf en bera um leið virðingu fyrir bráöinni.
Kristín Heiöa
Litli - Bergþór 11