Litli Bergþór - 01.12.1993, Blaðsíða 17

Einar J. Helgason
f. 7.6. 1896 d. 20.2.1985.
Jónasína Sveinsdóttir
f.21.2.1890 d. 13.10.1967.
hans leitaði hú
fékk skólavist að
nokkru utan skóla,
því undir-
búningurinn var
enginn eins og ég
hef áður rakið.
En það var afar
erfitt fyrir
einstæðingsstúlku
að sjá sér farborða
í Reykjavík án þess
að hafa vinnu og
vinnukonukaupið lá<
svo þetta varð henr
ofviða. Eitthvað fór
kaupavinnu að sumrinu en
annars talaði hún fátt um þennan kafla ævi sinnar.
Og alla tíð harmaði hún að hafa ekki notið lengri
skólagöngu.
Áriðl 914 verða svo enn þáttaskil. Albræður
hennar þrír tóku til ábúðar jörðina Bergsstaði og fór
hún með þeim sem ráðskona. Þar átti hún svo
heimili þar til hún giftist í júlí 1921 Einari Jörundi
Helgasyni í Halakoti í Tunguhverfi. Hann var
fæddur 7. júní 1896 að Uppsölum í Hraungerðis-
hreppi, þriðja barn hjónanna Helga Jónssonar frá
Húsatóftum á Skeiðum og Kristbjargar Einarsdóttur
frá Hellisholtum í Hrunamannahreppi. í ágúst þetta
sumar 1896, varð svo stóri Suðurlandsskjálftinn og
þá hrundi bærinn í Uppsölum. Fólkið varð að hafast
við úti og það var tjaldað yfir vögguna með ung-
barninu í heygarðshorni. Þau hjón voru leiguliðar
og höfðu ekki tök á að byggja upp bæinn um
haustið, svo það varð að ráði að Kristbjörg fór í
húsmennsku að Túni, sem er þar næsti bær, með
börnin og eina kú, en aðrar skepnur voru í kofum
sem eftir stóðu í Uppsölum eða var hróflað upp um
haustið. En Helgi fór í vinnu til Reykjavíkur og svo á
vertíð. Svo flutti hún suður um vorið og þau komu
sér upp húsi í Reykjavík og bjuggu þar upp frá því.
Þegar Einar var tveggja ára fór hann í fóstur til
móðurbróður síns, Jóhanns Einarssonar og
Ragnhildar Halldórsdóttur frá Hróarsholti, sem þá
bjuggu að Kotlaugum í Hrunamannahreppi. Með
þeim var hann svo alla tíð meðan þau lifðu. Þau
voru barnlaus og tóku hann sér í sonar stað og hjá
þeim naut hann alls þess besta er þau gátu veitt.
Um tvítugsaldur fór hann í Flensborgarskóla í
Hafnarfirði, sem var eins konar gagnfræðaskóli og
þótti það góð menntun fyrir þá sem ekki hugðu á
langskólanám. Hann var mjög góður námsmaður
og ég held ég fari rétt með að hann hafi verið dúx,
a.m.k. annað árið, en þetta var þá tveggja vetra
skóli. Stærðfræðin lá sérstaklega vel fyrir honum og
einnig landafræði og saga. Hann var og hagur í
höndum og sagði reyndar síðar, að sig hafi mest
langað að verða
húsasmiður. En
fósturforeldrar hans
létu honum í
hendur ábúðar-
jörð sína og bú að
Halakoti vorið
1922 og þar með
varð hann bóndi.
Einar og
Jónasína gengu í
hjónaband 1921
og bjuggu í Halakoti
til 1925 en þá fluttu
þau að Holtakotum.
Þar var þá heldur
nöturleg aðkoma. Jörðin
hafði verið í eyði í tvö ár. Öll hús voru fallin eða að
hruni komin svo allt varð að byggja frá grunni,
aðeins fjósið og útiskemma austur af bæjargöngum
héngu uppi til næsta árs. Það kom sér vel þá sem
oftar, að Einar var hamhleypa til vinnu og héldust
þar í hendur kjarkur, útsjónarsemi og atorka.
Heimilisfólk var þá auk hjónanna og þriggja ungra
barna, gömlu hjónin Jóhann og Ragnhildur, komin á
sjötugsaldur og farin að bila að heilsu,
unglingspiltur, Sigurjón, sem einnig hafði alist upp
hjá þeim og vinnukona, systir Jónasínu, Guðbjörg,
er þá var nýlega orðin ekkja. Hún var hjá þeim í
eitt og hálft ár. Eftir það var sjaldan vandalaust fjólk
á heimilinu nema yfir sláttinn. Það er ómögulegt
fyrir þá sem ekki muna þessa tíma að gera sér í
hugarlund allt það þrotlausa erfiði sem svona
búskap fylgir. Meðan allt var unndið í höndum og
með frumstæðum verkfærum. Þessi tími var erfiður
móður minni. Hún var aldrei sterk. Björnin urðu
sex, fædd á ellefu árum. Þrjú voru fædd þegar þau
fluttu og í október 1926 fæddist fjórða barnið sem
lést í ágúst 1928 eftir löng og erfið veikindi. Yngri
systurnar, Hlíf og Dóra, fæddust svo 1930 og 1932.
Kreppuárin margumtöluðu í kring um 1930 urðu
íslenskum bændum erfið eins og fleirum. Afurðir
lækkuðu í verði og aðföng voru dýr. Foreldrar mínir
tóku við góðu meðalbúi en nú gekk það saman. Þó
var aldrei sultur hjá okkur eins og þó mun hafa átt
sér stað á sumum bæjum um þessar mundir. En
nægjusemi og nýtni fleyttu þeim yfir örðugasta
tímabilið. Svo kom vélvæðingin smátt og smátt,
börnin uxu úr grasi og batnandi tímar fóru í hönd.
Sjálfsagt hafa þau ekki séð allar sínar óskir og
æskuvonir rætast. En hver verður ekki að sætta sig
við það? Þegar á allt er litið tel ég þau hafa verið
gæfusöm. Þau nutu trausts og virðingar þeirra sem
þeim kynntust og ég leyfi mér að segja að ef þau
væru hér nú og litu yfir þennan hóp mannvænlegra
afkomenda sinna, þá þætti þeim lífi sínu og starfi
ekki hafa verið kastað á glæ.
Litli - Bergþór 17