Litli Bergþór - 01.03.2008, Side 11

í lofti og sumsstaðar var timburgólf í baðstofum,
þar sem flest fólkið svaf, og í „betri stofum“.
Eldhús og búr voru víðast með óþiljuðum
veggjum og lofti og eldað á hlóðum. Engar vatns-
leiðslur voru til, og var vatn yfirleitt sótt í brunna,
sem grafnir voru í jörð í námunda við bæinn, læki
eða lindir. Skolp var borið út í fötum.
Rafmagn var ekki til og ljós helst tólgarkerti og
lýsis- eða olíulampar.
Lífsviðurværi sitt hafði fólk af búskap.
Búfénaðurinn var kýr, kindur og hestar. Af þeim
fékkst mjólk og mjólkurafurðir, kjöt og annað
ætilegt, ull í fatnað og sængurföt og skinn í skó og
hlífðarfatnað. Allt var það unnið í höndum heima
og matvæli varin fyrir skemmdum með salti,
súrsun og reykingu. Hluta af ullinni var farið með
í kaupstað til sölu, haustlömb voru rekin suður til
slátrunar hjá þeim er þau vildu kaupa, og sauðir
voru á tímabili seldir lifandi til útflutnings.
Kartöflur voru ræktaðar til heimanotkunar í
görðum við bæina og stundum eitthvað af öðrum
garðávöxtum.
Heyja til vetrarfóðrunar búfjárins var aflað af
litlum túnblettum við bæina, sem skítur undan
skepnunum var borinn á, og á engjum eða
úthagaslægjum. Slegið var með orfum og ljám,
sem þurfti að skerpa með því að slá eggina fram
með hamri. Heyinu var hagrætt og snúið með
hrífum til að það þornaði sem fyrst, síðan rakað
saman og sett í sátur, sem unnt var að binda í
bagga til að setja upp á hesta, sem báru þá heim í
heygarð. Þar var heyinu hlaðið upp í fúlgur, sem
voru huldar með torfi til að verja fyrir roki og
regni. Hlöður voru farnar að þekkjast í byrjun
aldarinnar en voru ekki algengar fyrr en meira en
áratugur var liðinn af henni. Um þetta leyti eru
innleiddar hér tvær nýjungar, sem breyttu miklu;
þakjárn til að verja hús fyrir vatni og gaddavír,
sem auðveldaði að friða tún fyrir beit á sumrin.
Menntun fólks var ekki mikil á þessum árum.
Fræðsluskylda barna 7-14 ára var komin á og var
kennsla barna til 10 ára aldurs á ábyrgð
heimilanna, en prestarnir áttu að fylgjast með að
henni væri framfylgt. Skyldunámsgreinar voru
lestur, skrift, stafsetning, reikningur, kristinfræði
og með fræðslulögum 1907 er gert skylt að bæta
við landafræði, og nokkrum einföldum söng-
lögum, einkum við íslensk ættjarðarkvæði. í
dreifbýli kenndu yfirleitt farkennarar, sem voru
nokkra daga eða vikur á bæjum þar sem börn
voru, og þangað komu einnig börn af
nágrannabæjum. (1) íslandssaga í máli og
myndum, bls. 298 - 299.}
Nokkrir unglingar fóru í framhaldsskóla, sumir
í Flensborgarskólann í Hafnarfirði og aðrir í
Bændaskólann á Hólum í Hjaltadal.
Forverar
Þegar líður á fyrsta áratug 20. aldar fara að sjást
merki um félagslegan áhuga hér í sveit. Sögur
fara af stofnun þriggja félaga á árunum 1906 og
1907.
Gleggsta heimildin er um Unglingafélag
Eystritungunnar, en frá stofnun þess og starfi segir
einn stofnanda þess, Guðríður Þórarinsdóttir frá
Drumboddsstöðum, í grein í riti Félags
Biskupstungnamanna í Reykjavík, Inn tilfjalla
III., sem kom út í Reykjavík árið 1966.
Frásögn hennar hefst á þessa leið:
„Síðla sumars árið 1906 komu nokkur
ungmenni Eystritungunnar saman að
Drumboddsstöðum til að ræða um félag er þau
höfðu hug á að mynda. Frumkvæði að þessum
samtökum átti Þorfinnur Þórarinsson á
Drumboddsstöðum. Hafði hann vorið áður lokið
námi við bændaskólann á Hólum í Hjaltadal, Þá
var enn lítið um fræðslu barna og unglinga, enginn
barnaskóli í sveitum og ekki unglinga.“
Viktoría Guðmundsdóttir á Gýgjarhóli hafði þá
lokið námi í kennaradeild Flensborgarskóla og
hafði Þorfinnur samráð við hana, og þau ræddu
þetta við systkini sín og fleira ungt fólk á þessum
Guðríður Þórarinsdóttir.
heimilum og í nágrenninu.
Guðríður greinir sfðan frá því hvaða kröfur voru
gerðar til lærdóms barna á þessum tíma og
hlutverk sóknarprestsins við að líta eftir að fylgt
væri reglum í þessu efni. Kveður hún séra
-------------------------------- 11 Litli Bergþór