Árbók VFÍ/TFÍ - 01.06.2006, Síða 90

Laun
Á undanförnum mánuðum hefur eðlilega borið á áhyggjum af því að sú mikla þensla,
sem einkennt hefur íslenskt efnahagslíf, leiði til þrýstings á launahækkanir umfram
kjarasamninga og framleiðniþróun. Mikil framboðsaukning á vinnumarkaði hefur að
sjálfsögðu slegið á þrýstinginn en vinnumarkaðurinn er margþættur og ástandið breyti-
legt eftir atvinnugreinum.
Ársbrejting launavísitölunnar hefur verið að hækka undanfarin tvö ár eða frá byrjun árs
2004. Árshækkunin er enn ekki komin upp í það sem hún var í byrjun aldarinnar en þá
fór hún upp undir 10%. Laxmavísitalan endurspeglar sveigjanleika vinnumarkaðarins í
því að strax og uppgangstímabilinu um aldamótin lauk dró mjög ört úr árshækkun
vísitölunnar. Þegar uppsveiflan fór í gang af krafti á ný snerist þróunin við.
Verðlag og gengi
Verðbólga hefur haldist yfir 2,5% verðbólgumarkmiði Seðlabanka íslands um þó nokkurt
skeið. Ört hækkandi fasteignaverð hefur knúið hækkun vísitölu neysluverðs að undan-
förnu á meðan hátt gengi krónunnar hefur haldið aftur af verðhækkun innfluttrar vöru
og þjónustu. Að meðaltali var verðbólga 4,0% árið 2005.
Háa verðbólgu má að langmestu leyti rekja til þróunar á húsnæðismarkaði. Eftir að
bankamir hófu samkeppni við íbúðalánasjóð um húsnæðislán á haustmánuðum 2004
jókst eftirspurn eftir húsnæði vegna hagstæðari vaxtakjara, aukins aðgengis að lánsfé,
hærri lánsfjárupphæða og sveigjanlegri lánaskilyrða. Húsnæðisliður neysluverðs-
vísitölunnar hækkaði um 12,3% frá apríl 2005 til apríl 2006. Jafnframt jókst vægi hús-
næðis í vísitölunni úr 19,6% við upphaf árs 2005 í 23,0% í apríl 2006. Á undanförnum tólf
mánuðum þar á undan útskýrir húsnæðisliðurinn 3,25% af 4% meðaltalshækkun vísitölu
neysluverðs; meira en 77% af hækkuninni. Gengisfarvegur peningamálastefnunnar hefur
verið mjög virkur en gengið styrktist yfir 10% á tólf mánaða tímabili til mars 2006 en það
hafði áhrif til að halda niðri verði innflutnings. Á móti hefur verðbólga á alþjóða-
mörkuðum verið nálægt 2% þrátt fyrir mikla hækkun olíuverðs undanfarin misseri. Á
umræddu tímabili hækkaði verð á innfluttum vörum að meðaltali um 2,8% en um 0,2%
í mars áður en lækkun gengis fór að hafa áhrif. Á sama tímabili hækkaði verð á inn-
lendum vörum án búvöru og grænmetis um 4,4%.
Ef horft er á verðþróun án húsnæðis hefur verðbólga
framan af verið mjög lítil. Árið 2005 var verðbólga
án húsnæðis að meðaltali rétt undir 1% og um 0,7%
á fyrstu tveim mánuðum ársins 2006. í apríl á þessu
ári hækkaði hún hins vegar í 3,4% en þá var gengis-
lækkun undangenginna vikna strax farin að skila sér
í hækkandi verðlagi ásamt hækkandi olíuverði á
heimsmörkuðum. Samræmd vísitala neysluverðs
gefur svipaða mynd en þar kemur fram að verð-
bólga hér á landi hefur verið lægri en meðaltal EES-
landanna síðan í apríl árið 2005 en árshækkun
vísitölunnar var 1,2% hér á landi á móti 2,2% í EES-
löndum í febrúar.
Gengi íslensku krónunnar hefur sjaldan verið
sterkara en árið 2005 en gengisvísitalan lækkaði um
10% á milli meðaltals áranna 2004 og 2005 og rúm
7% frá upphafi til loka ársins.