Árbók VFÍ/TFÍ - 01.06.2006, Side 263

innar í Sandafelli en núverandi „yfirborðs" stöðvarhús, sem þó er
sprengt allt að 70 m niður í bergið. Stífla Sultartangavirkjunar var
gerð 1982-83, til að bæta rekstrarskilyrði Búrfellsvirkjunar að vetri
til (Birgir Jónsson 1998). Var stífluefnið (um 1,5 milljón m3) tekið úr
námum víða um svæðið. Lokið var hins vegar við virkjunina 16-18
árum síðar (1997-2000) og féll þá til tæplega milljón m3 af sprengi-
grjóti, sem er úrvals stífluefni, úr jarðgöngum og stöðvarhússtæði.
Aðeins brot af þessu jarðefni nýttist í að hækka stífluna lítillega og
því varð að koma mest öllu þessu efni fyrir á virkjunarsvæðinu og
var gengið frá því endanlega með hjálp landslagsarkitekta. Síðan
hafa landslagsarkitektar verið með í hönnunarhópum virkjana
Landsvirkjunar, strax á undirbúningsstigi. Mest áberandi mann-
virki Sultartangavirkjunar er þó rofahús, mjög áberandi bygging
sem stendur uppi í Sandafelli, vestan stöðvarhússins. Af tækni-
legum ástæðum var húsið haft svona hátt, þar sem það tengist
beint við háspennulínuna frá Hrauneyjafossi. Þarna hefði þurft að
finna betri lausn.
Mun meira hefði þurft að gera til að fella stíflur að landslaginu, en
þar eru ýmsir möguleikar, t.d. lögun, efnisval, áferð, litur, gróður o.fl.
Jarðhiti: Það er einkennandi fyrir hin glæsilegu mannvirki okkar
sem tengjast nýtingu jarðhitans að þau hafa verið mjög áberandi í
landslaginu. Stöðvarhús mjög ljós að lit, oft nánast hvít. Lagnir,
kæliturnar og strompar yfirleitt silfurgljáandi og glampa í sólskini.
Mannvirki Kröfluvirkjunar eru þó að hluta til með dökkum litum
og því ekki eins áberandi og síðari virkjanir. Borplön hafa hingað
til verið mörg, eða eitt fyrir hverja borholu. Mikilli gufu er hleypt
út, bæði við borholur og skiljustöðvar, sem losar brennisteinssam-
bönd út í andrúmsloftið (Birna Hallsdóttir 2001) með tilheyrandi
lykt og útfellingum. Þegar litið er yfir þessa staði, t.d. Svartsengi,
Nesjavelli og Reykjanes, þá sýnist manni að ekkert hafi verið gert
til að gera framkvæmdirnar minna áberandi, frekar að reynt hafi
verið að gera þær meira áberandi, enda finnst mörgum mann-
virkin glæsileg og eigendur og hönnuðir stoltir af þessum mann-
virkjum (sjá myndir 2,3 og 4). Flestum ferðamönnum finnst þar að
auki spennandi að skoða þessi mannvirki sem reist hafa verið á
einskismannslandi milli Ameríku- og Evrasíuplatna jarðskorp-
unnar (Birgir Jónsson 2002).
Hvernig ætti að standa að framkvæmdum?
Vatnsafl: Hér er gengið út frá þvi að sem allra minnstar breytingar
verði sjáanlegar á yfirborði. Reynt sé að fara eftir þessu með því að
hafa sem mest af mannvirkjum neðanjarðar. Stíflur og lón hljóta þó
eðli máls samkvæmt að vera ofanjarðar og sama gildir enn um
stærri raflínur. Draga ber úr sjónrænum áhrifum stíflna með því að
laga stíflurnar að landslaginu, með lögun, efnisvali, lit, áferð og
gróðri, þannig að stíflan sé sem líkust öðru strandsvæði lónsins (sjá
mynd 1). Reynt sé að haga málum þannig að lónið verði fullt
fljótlega eftir að ísa leysir, eða a.m.k. áður en ferðamannatíminn
hefst, þannig að lónið líkist stöðuvatni.
Oll önnur mannvirki vatnsaflsvirkjunar ættu að vera neðanjarðar.
Forðast ber að reisa stórar og áberandi byggingar á yfirborði á
virkjunarsvæði fyrir ýmis konar starfsemi sem gæti auðveldlega

Mynd 2. Orkumannvirki Hitaveitu Suðurnesja (
Svartsengi eru glæsileg.en mjög áberandi.
Ljósm. Birgir Jónsson, okt. 2006.
Mynd 3. Hinn hvíti litur orkuvers Orkuveitu
Reykjavíkur að Nesjavöllum er mest áberandi
litur sem hægt var að velja á mannvirkin. Allar
leiðslur eru silfurgjáandi og affallsvatnið rennur
út í næsta lækjarfarveg,
Ljósm. Birgir Jónsson, sept. 2006.
Mynd 4. Mjög snyrtilega er gengið frá í kring-
um hið nýja orkuver Hitaveitu Suðurnesja að
Reykjanesi og hrauninu raskað sem allra
minnst.en öll mannvirki eru silfurgljáandi og
mjög áberandi.
Ljósm. Birgir Jónsson, okt. 2006.