Árbók VFÍ/TFÍ - 01.06.2009, Blaðsíða 316
Breytt umhverfi, nýjar áskoranir
Þegar orkuvinnsla, flutningur og jafnvel dreifing og sala voru á einni og sömu hendi var
þörfin fyrir samræmdar aðgerðir og áætíanagerð aðila á markaði ekki jafn rík og nú er,
einfaldlega vegna þess hversu fáir þeir voru.
Með breyttu markaðsumhverfi og aðskilnaði vinnslu, flutnings, dreifingar og sölu, hefur
óháðum aðilum á markaði fjölgað. Hver um sig hefur sínar áherslur og markmið með
sínum aðgerðum og því er aukin þörf á samræmdri áætlanagerð. Skortur á samræmingu
milli þessara aðila getur haft neikvæð áhrif á öryggi í rekstri raforkukerfisins.
A alþjóðlegum vettvangi hafa flutningskerfi raforku vaxið mjög að umfangi á síðustu
áratugum og hafa samtengingar milli landa aukist, einkum á síðari árum. í flutnings-
kerfum raforku er margs konar búnaður sem þarf að vinna saman svo þau geti sinnt sínu
meginhlutverki, að koma rafmagni örugglega til skila til endanotenda að uppfylltum lág-
markskröfum um gæði þess. Raforkunotkun eykst stöðugt og álagið á flutningskerfin
sömuleiðis. Rekstraraðilar geta freistast til þess að „pressa" kerfin út fyrir áður viðtekin
flutningsmörk í þeim tilgangi að uppfylla óskir markaðarins um aukna hagkvæmni,
lægri flutningsgjöld og lágmarkað umfang flutningsvirkja.
Varnarbúnaður og viðbragðsáætlanir þurfa að taka mið af mörgum ólíkum rekstrar-
aðstæðum í kerfinu. Stöðugleiki í raforkukerfinu er flokkaður í þrennt; hornstöðugleika,
tíðnistöðugleika og spennustöðugleika [2]. Eðlisfræðilegir eiginleikar þessara flokka eru
ólíkir og þarf rekstraraðili flutningskerfisins að gera ráð fyrir því við uppsetningu varnar-
búnaðar.
Heildstæð sýn á kerfisöryggi
Til þess að takast á við þær áskoranir sem lýst er hér að framan og ná heildstæðri sýn
á kerfisöryggi, eru nokkur atriði sem þarf að huga að. í þessum kafla er tæpt á þeim
helstu.
Stjórn- og varnarbúnaður
Vanda þarf val, hönnun og notkun á stjóm- og varnarbúnaði. Stýring einingar í kerfinu
er ekki einkamál eiganda viðkomandi einingar, heldur hefur hún áhrif á allt raforku-
kerfið. Rafalar og stjórnbúnaður þeirra hafa afgerandi áhrif á kvika hegðun kerfisins. Því
er mikilvægt að spennureglar, róunarbúnaður, gangráðar og annar búnaður uppfylli þær
kröfur sem rekstraraðili flutningskerfisins gerir. Skilmálar Landsnets um tengingu
vinnslueininga við kerfið gera meðal annars þær kröfur að vinnslueiningar séu búnar
sjálfvirkri spennureglun og svokölluðum róunarbúnaði. Það er búnaður sem dempar
lágtíðni-aflsveiflur milli svæða í flutningskerfinu. Landsnet hefur sett upp kerfisvarnir,
sem skipta flutningskerfinu upp í eyjar, meðal annars til þess að koma í veg fyrir að slíkar
aflsveiflur hafi neikvæð áhrif á afhendingu raforku (til dæmis að afhending skerðist).
Réttur búnaður vinnslueininga er einnig hagur vinnsluaðila, því með réttu vali á búnaði
bætir hann virkni og stöðugleika virkjunar auk þess að bæta virkni raforkukerfisins í
heild. I nýju markaðsumhverfi, þar sem þess er freistað að nýta búnað sem best, er
stýring vinnslu og flutnings raforku afar mikilvæg. Þá geta viðskipti með raforku milli
svæða haft áhrif á hönnun og val stjómbúnaðar og hvernig honum er beitt. Af þessu er
ljóst að skilgreining og hönnun stjórnbúnaðar ætti að vera hluti af heildarhönnun
raforkukerfisins.
3 1 4
Arbók VFl/TFl 2009