Neytendablaðið - 01.10.2003, Blaðsíða 5

skýringar á þessum miklu hækkunum. Sú
skýring er þó mjög umdeild og í skýrsl-
unni er greint frá því að Fjármálaeftirlitið
hafi efast mjög um réttmæti hennar.
Taldi Fjármálaeftirlitið líkur á að veruleg-
ur hluti hækkananna hefði meðal annars
orðið vegna þess að slaknað hefði á sam-
keppni milli félaganna.
Erfiöur verðsamanburður
í úttekt Neytendasamtakanna fólst meðal
annars að gera samanburð á iðgjöldum
og skilmálum vegna algengra trygginga
fyrir heimilin. Samanburðurinn nær til
heimilistryggingar, húseigendatrygging-
ar, ábyrgðartryggingar bifreiða og kaskó-
tryggingar bifreiða. Fram kemur að lítill
munur er á skilmálum þessara trygginga
hjá félögunum þremur. Skilgreiningar
á því hverjir séu vátryggðir, hvað er vá-
tryggt, til hvaða grunnþátta og hvaða
tjónsatburða tryggingarnar ná og hvaða
tjón falla utan trygginganna eru í stórum
dráttum þær sömu hjá öllum. Skilmálar
ábyrgðartryggingar bifreiða eru beinlínis
byggðir á lögum.
Samanburðurinn sýnir að talsverður mun-
ur getur verið á iðgjöldum heimilistrygg-
inga en verðmunurinn er nánast enginn á
dýrustu tryggingunum, ábyrgðartrygging-
um bifreiða.
Iðgjöld íslensku félaganna eru jafnframt
borin saman við iðgjöld sænskra og
danskra tryggingafélaga en tekið er fram
að slíkur samanburður geti verið mjög
erfiður vegna mismunandi skilmála. Nið-
urstaðan er sú að iðgjöld eignatrygginga
eru yfirleitt lægri á íslandi en Svíar og
Danir greiða mun lægri iðgjöld vegna
ábyrgðartryggingar bifreiða eða sem
nemur 25-50 af hundraði.
Stjórnvöld taki við sér
Tvær ríkisstofnanir hafa það hlutverk að
hafa eftirlit með vátryggingamarkaðnum,
Fjármálaeftirlitið og Samkeppnisstofn-
un. Báðar fá sinn skammt af gagnrýni í
skýrslunni enda er ein meginniðurstaða
hennar sú að þörf sé á öflugra og virkara
eftirliti af hálfu hins opinbera.
Fjármálaeftirlitið hefur víðtækt eftirlits-
hlutverk með starfsemi tryggingafélag-
anna. Stofnuninni er meðal annars ætlað
að hafa eftirlit með tryggingaskilmálum
og viðskiptaháttum félaganna. Engin
dæmi eru um að stofnunin hafi haft bein
afskipti af ákvörðunum félaganna um
hækkun iðgjalda.
Hlutverk Samkeppnisstofnunar er fyrst
og fremst að tryggja að samkeppni ríki,
það er að ákvarðanir um verð séu teknar
án samráðs milli félaganna. Samkeppnis-
stofnun hefur rannsakað og úrskurðað í
nokkrum málum sem snerta tryggingafé-
lögin. Hún beitti sér til dæmis fyrir því að
hætt varsameiginlegum viðskiptumfélag-
anna með fiskiskipa- og endurtryggingar.
Viðamesta kæran vegna þessa markaðar
hefur hins vegar verið árum saman í
vinnslu. Niðurstaðan er sú að afstaða
stofnananna beggja hafi á undanförnum
misserum einkennst af miklu umburðar-
lyndi í garð tryggingafélaganna.
Eftir Carðar H. Guðjónsson
Óþarflega digrir tjónasjóðir
í skýrslu Neytendasamtakanna um
tryggingamarkaðinn er lagt til að leitað
verði leiða til þess að draga úr „kerfis-
bundinni tilhneigingu til óþarfrar
sjóðasöfnunar" tryggingafélaganna og
í því skyni er bent á þann möguleika
að vaxtareikna frestun skattgreiðslna.
f skýrslunni er reiknað út miðað við
upplýsingar frá Fjármálaeftirlitinu að
árið 1999 hafi verið fjórir til fimm
milljarðar króna króna í sjóðum félag-
anna umfram það sem eðlilegt getur
talist. Alls voru 38,3 milljarðar króna
í tjónasjóðum tryggingafélaganna árið
2002 og höfðu þeir þá vaxið um 53,8
prósent á fimm árum.
Tjónasjóðum er ætlað að standa undir
tjónum hvers árs. Stundum tekur lang-
an tíma að meta umfang tjóna sem
tilkynnt hafa verið og sum tjón eru
ekki tilkynnt fyrr en mörgum mánuð-
um, jafnvel árum eftir að tjónið varð.
Þá þarf tryggingafélagið að leggja til
hliðar fjármuni til að mæta óvissum
og óþekktum tjónakröfum. Umdeilt
er hins vegar hve mikla fjármuni
leggja þarf til hliðar. Sé of lítið lagt
í tjónasjóð er hætta á að félagið eigi
ekki fyrir skuldbindingum þegar upp
er staðið. Sé hins vegar of mikið lagt
til hliðar verður afkoma viðkomandi
vátryggingafélags á pappírunum verri
og iðgjöldum haldið hærri en ástæða
er til. Umframfjármunir í tjónasjóðum
gefa félögunum enn fremur tækifæri
til að fresta skattgreiðslum og gerir þeim
kleift að nota óskattaða fjármuni til fjár-
festinga. Félögin geta enn fremur notað
ofvaxna sjóði sem þessa sem stríðsvara-
sjóði sem beita má í samkeppni, til
dæmis til þess að hrinda ásókn nýrra
keppinauta.
Fjármálaeftirlitinu ber að hafa eftirlit
með þessum þætti í rekstri trygginga-
félaganna. Stofnunin gerði athugun á
tjónaskuld félaganna árið 1999 í tilefni af
miklum hækkunum á iðgjöldum bifreiða-
trygginga. Niðurstaðan var sú að veruleg-
ir fjármunir hefðu verið settir í sjóðina
sem ekki væru líkur á að yrðu nokkru
sinni greiddir vegna ætlaðra tjóna. Fjár-
málaeftirlitið áætlaði að um væri að
ræða um tvo milljarða króna. Með tilliti
til vægis lögbundinna bifreiðatrygginga í
umsvifum félaganna er reiknað út að fjór-
ir til fimm milljarðar króna liggi í því sem
kalla má „dulda sjóði" félaganna.
Rifjað er upp að í febrúar 2003 kom fram
í fréttatilkynningu Fjármálaeftirlitsins að
yfir stæði athugun á vátryggingaskuld og
iðgjaldagrundvelli ílögbundnum bifreiða-
tryggingum og eignatryggingum. Niður-
stöður yrðu kynntar einstökum trygginga-
félögum á næstu vikurn og mánuðum.
Neytendasamtökin telja æskilegt í þágu
eðlilegrar þróunar tryggingamarkaðarins
að Fjármálaeftirlitið birti almenningi nið-
urstöður athugunarinnar án mikilla tafa.
NEYTENOABLAOIÐ 3.TBL. 2003 5