Neytendablaðið - 01.10.2003, Qupperneq 8

ekki runniðtil viðskiptamanna bankanna
heldur fer aukið hagræði allt til eigenda
bankanna í formi aukins hagnaðar.
Óvarkár útlánastefna
Hagnaður bankanna þriggja hefði verið
enn meiri hefði Landsbankinn ekki lagt
aukalega til hliðar um 1,5 milljarða króna
á afskriftareikning tapaðra útlána. Þessi
mikla aukning á framlagi til afskriftareikn-
ings hlýtur að skýrast af óvandaðri og
óvarkárri útlánastefnu þessa banka á
undanförnum árum en reikningurinn er
sendur beint og óbeint til viðskiptavina
bankans. Þetta er þeim mun óvænt-
ara sem efnahagslífið hefur verið með
miklum blóma á undanförnum árum
og efnahagur einstaklinga og fyrirtækja
aldrei betri.
Þá vekur það athygli hve bankarnir leggja
misjafnlega mikið hliðar á afskriftareikn-
ing vegna tapaðra útlána. íslandsbanki
jók ekkert framlag sitt á afskriftareikning
á þessu ári, Kaupþing Búnaðarbanki
jók afskriftaframlagið um 300 milljónir
en Landsbankinn hins vegar um hvorki
meira né minna en 1.500 milljónir króna
eins og áður segir. Það er því einsætt að
útlánastefna og lánaeftirlit hjá bönkun-
um hefur verið mjög mismunandi þeirra
á milli á síðustu misserum. Ef allt væri
með felldu og eðlileg samkeppni ríkti á
bankamarkaðnum ættu viðskiptamenn ís-
landsbanka og Kaupþings Búnaðarbanka
að njóta varkárari og skynsamari útlána-
stefnu í betri kjörum en svo virðist ekki
hafa verið.
Virka samkeppni vantar
í frjálsu efnahagskerfi þar sem sæmilega
virk samkeppni ríkir getur það fyrirtæki
sem hefur hlutfallslega lægstan rekstr-
arkostnað jafnframt boðið bestu kjörin
og lægsta verðið á vöru sinni eða þjón-
ustu. Yfirleitt sætir það fyrirtæki sem ber
lægstan rekstrarkostnað (þ.m.t. lægstan
innkaupakostnað) færis að auka markaðs-
hlutdeild sína og bæta afkomu með því
að fara í verðsamkeppni við keppinauta
sína. Ef ónóg samkeppni er á markaðin-
um er þetta augsýnilega ekki keppikefli
eða markmið fyrirtækisins með lægsta
rekstrarkostnaðinn. Það kýs heldur að
láta þann sparnað sem liggur í hag-
kvæmum rekstri koma fram sem aukinn
hagnað til eigenda en ekki hagkvæmari
kjörum til viðskiptamanna. íslandsbanki
er greinilega mun betur rekinn en hinir
sem lýsir sér í mun lægra kostnaðarhlut-
falli og lægri afskriftatillagi vegna tapaðra
útlána. Sá ábati sem bankinn hefur af
hlutfallslega lægri rekstrarkostnaði er þó
ekki nýttur til að fara í verðsamkeppni
við hina bankana og þar með að auka
markaðshlutdeild og stærð sína sem virð-
ist annars vera mikið keppikefli íslensku
bankanna. Þess í stað notar bankinn alla
kostnaðarhagkvæmni sína til að auka
hagnaðinn. Enda er hagnaður sem hlut-
fall af rekstrartekjum og arðsemi eigin
fjár langhæst hjá þessum banka. Þetta
er skýr vottur um að ekki ríkir virk sam-
keppni á íslenskum bankamarkaði.
Crein þessi byggir á skýrslu sem birt
verður fljótlega á www.ns.is
Hvar er umhverfismerkið?
Umhverfisvæna salernisþurrkan er
dæmi um vöru sem er auglýst um-
hverfisvæn án þess að nokkuð liggi
fyrir því til sönnunar. Aftan á pakk-
anum er texti sem útskýrir notkun
þurrkunnar. Þar segir m.a.:
• Að ekki megi nota þurrkuna á
andlit eða Ifkama
• Að óhætt sé að henda þurrkunni í
salernið eftir notkun
• Að þurrkan brotni niður í
náttúrunni að nær öllu leyti
• Að hún innihaldi minna en fimm
prósent af „katoniske tensider"
Ekki eru nánari upplýsingar um innihald
annara efna á pakkanum og því lítið á því
að græða að rýna í merkingarnar. Þó seg-
irað91%af klútnum brotni algerlega nið-
ur í umhverfinu eftir 60 daga samkvæmt
einhverri aðferð Edberg & Hofstens.
En ef að salernisþurrkan er eins umhverf-
isvæn og auglýsingin gefur til kynna
þá ætti hún auðvitað að bera vottað
umhverfismerki eins og Svaninn, Evrópu-
blómið eða Bra Miljöval. Það er trygging
neytenda fyrir því að tiltekin vara sé
framleidd á eins umhverfisvænan hátt og
mögulegt er.
Einnota klútur með kemískum efnum get-
ur seint talist umhverfisvænn. Nær væri
að nota tusku og sjóðheitt vatn með smá
slettu af hreingerningarlegi með vottuðu
umhverfismerki til að þrífa salernið.
A sama tíma og „umhverfisvæna" sal-
ernisþurrkan er auglýst hafa líka verið
sýndar auglýsingar um uppþvottaefni
fyrir uppþvottavélar. Sú tiltekna vara er
Svansmerkt en á það er ekki minnst einu
orði í auglýsingunni. Það þykir e.t.v. ekki
í frásögur færandi.
8 NEYTENDABLAOIÐ 3. TBL. 2003