Neytendablaðið - 01.03.2004, Blaðsíða 8

ísland er mjög aftarlega á merinni
þegar litið er til lífræns landbúnaðar.
Engu að síður hefur lífræn landbúnað-
arframleiðsla verið í sókn á undanförn-
um árum og er nú hægt að fá flestar
landbúnaðarafurðir lífrænt ræktaðar.
Helstu undantekningarnar eru í grein-
um þar sem verksmiðjuframleiðsla er
allsráðandi, kjúklinga- og svínarækt.
Lífræn framleiðsla á sér talsvert langa
sögu hér en brautryðjendurnir voru
Sesselja Sigmundsdóttir, stofnandi Sól-
heima og Jónas Kristjánsson, stofnandi
Náttúrulækningafélags íslands á fjórða
og fimmta áratugnum. Það er svo á ní-
unda og einkum tíunda áratugnum sem
þessi tegund landbúnaðar tekur verulega
við sér hér á landi. Með stofnun vottun-
arstofunnar Túns 1994 kemst síðan fast
skipulag á þessa hluti.
Island stendur öörum Evrópulöndum
að baki
Þótt ísland henti að mörgu leyti mjög
vel til lífrænnar framleiðslu er hlutfall líf-
rænna afurða lægst hér af öllum Evrópu-
löndum. Hér á landi er lífræn framleiðsla
0,3% af landbúnaðarframleiðslunni
meðan hún fer allt í 17% í Lichtenstein,
þar sem hlutfallið er hæst. Á Norðurlönd-
unum er hlutfallið hæst í Svíþjóð 13,5%,
um 7% í Danmörku og Finnlandi og rúm
3% í Noregi.
Áhugi neytenda fer vaxandi á lífrænum
landbúnaðarafurðum en áhugi stjóm-
valda á að styrkja þessa framleiðslu er
lítill sem enginn. Að hluta til eru lífræn-
ar landbúnaðarafurðir þess vegna mun
dýrari en aðrar landbúnaðarafurðir, en
einnig hefur það talsvert að segja um
verðmyndunina aðframleiðslukostnaður-
inn er mikið meiri.
Mörg Evrópurfki hafa gert framkvæmda-
áætlanir um eflingu lífrænnarframleiðslu.
í nokkrum tilvikum hafa stjórnvöld í sam-
vinnu við atvinnulífið sett töluleg mark-
mið um lífrænan landbúnað fyrir næstu
fimm eða tíu ár. Norðmenn stefna t.d. að
því að hlutur lífrænnar framleiðslu verði
10% árið 2010. Evrópusambandið vinn-
ur að gerð framkvæmdaáætlunar um efl-
ingu lífrænnar framleiðslu og er gert ráð
fyrir að hún verði lögð fram í byrjun árs
2004. Hér á landi er hinsvegar engin slík
framkvæmdaáætlun til og engin áform
um gerð slíkrar.
Vistvænt er ekki lífrænt
Lífrænar afurðir hér á landi keppa við
svokallaðar vistvænar afurðir. Neyt-
endasamtökin hafa óskað eftir áliti Sam-
keppnisstofnunar á löggjöf um merkingu
íslenskra landbúnaðarafurða. Samtökin
telja að merkingin „vistvæn" á land-
búnaðarafurðum brjóti í bága við 21. gr.
samkeppnislaga nr. 8/1993 og evrópska
löggjöf sem verndar neytendur gegn vill-
andi merkingum á matvælum. Merkingin
„vistvæn" landbúnaðarafurð er villandi
vegna skyldleika hugtaksins „vistvænn"
við hugtakið „lífrænn", en það hugtak er
notað við merkingu á landbúnaðarafurð-
um sem framleiddar eru á lífrænan hátt.
Enn hefur ekkert álit borist frá Samkeppn-
isstofnun.
Umhverfisvæn framleiðsla
Margar ástæður eru fyrir því að auka
áherslu á lífræna framleiðslu. Heilsufars-
legar ástæður vega þungt en einnig rök
fyrir verndun umhverfisins. Landbúnað-
ur hefur mikil áhrif á gæði umhverfisins
sem við lifum í, hreinleika grunnvatns,
fjölbreytni gróðurs, fuglalíf og skordýr,
sem mörg hver geta verið mjög gagnleg
fyrir ræktun. Gæði umhverfisins skila sér
alltaf að einhverju leyti í matvörum sem
þaðan koma. Mikil efnanotkun og þaul-
ræktun lands hefur valdið verulegu tjóni
á umhverfi sveita víða um heim. Soil
Association tók nýlega saman niðurstöð-
ur rannsókna sem gerðar voru á áhrifum
lífrænna aðferða á dýralíf og gróður í
sveitahéruðum Bretlands. Þar kom margt
mjög athyglisvert í Ijós í samanburði á
lífrænu ræktarsvæði og hefðbundnu
ræktarsvæði. M.a. má nefna að það
var fimm sinnum meiri lífmassi villtra
plantna á lífrænum ökrum og tvöfalt fleiri
sjaldgæfar og hverfandi tegundir. í heild
voru 57% fleiri tegundir villtra plantna á
lífrænum ökrum en ökrum sem notaðir
voru til hefðbundinnar ræktunar, og um
60% fleiri liðdýr sem er mikilvæg fæða
fugla. Á ökrum voru fiðrildi þrefalt fleiri
og köngulær allt upp í 5 sinnum fleiri.
Eins voru uni fjórðungi fleiri fuglar í út-
jaðri akra, tæplega helmingi fleiri fuglar
almennt á haustin og veturna, rúmlega
tvöfalt stærri varpstofn smáfugla af læ-
virkjaætt, og að jafnaði stærri varpstofn
gultittlinga.
8 NEYTENDABLAÐIÐ 1.TBL. 2004